“Yoshlar ovozi” gazetasi haqida so‘z borganda, biz faqat bir ommaviy axborot vositasi haqida emas, balki butun bir avlodning hayoti, dunyoqarashi va ovozi haqida so‘z yuritamiz. Bu nashr o‘tgan asrning siyosiy, ijtimoiy va madaniy dovonlaridan o‘tib, o‘zbek matbuotining o‘ziga xos tarixiy qatlamini yaratdi. Uning yuz yillik hayoti faqat arxiv sahifalarida emas, balki har bir davr yoshlarining yuragida, intilishlarida, savollarida va javoblarida yashab keldi. Har bir davrda gazeta yoshlar hayotining aks-sadosiga aylandi – qachonlardir ideologik ruhda, ba’zan islohotlarning ogʻrigʻi bilan, yana bir zamonda esa umid va tashabbus ohangida. Ammo u har doim avlodlar almashinuvining guvohi va ishtirokchisi bo‘lib qoldi.
Bugun bu gazeta o‘zining 100 yilligini qarshilarkan, u faqat o‘tmishga emas, balki kelajakka ham yuz tutmoqda. Chunki har qanday tirik matbuot vositasi doimiy harakat, doimiy izlanish, o‘zgaruvchanlikni talab qiladi. Ayniqsa, bugungi axborot muhitida, raqamli dunyo, sun’iy intellekt, ijtimoiy tarmoqlar hukmron bo‘lgan zamonda an’anaviy gazetaning yashashi va rivojlanishi uchun yangicha qarash, zamonaviy uslub va g‘oyaviy aniqlik lozim. “Yoshlar ovozi” aynan mana shu yo‘lda harakatlanmoqda: u o‘z auditoriyasini aniq biladi, u bilan muloqot qilishni, fikrlashni, bahslashishni, hatto undan o‘rganishni istaydi. Shu bois bugun u gazeta bo‘lish bilan birga maktab, minbar, jamiyatga ko‘zgu vazifani ham bajaryapti.
Yuz yil kam muddat emas. Bu vaqt ichida jamiyat o‘zgardi, til o‘zgardi, yoshlar o‘zgardi. Lekin yoshlikning o‘zi, uning savollari, g‘ayrati va isyoni o‘zgarmadi. “Yoshlar ovozi” aynan shu ichki isyonni, izlanishni, yangilanishga bo‘lgan chanqoqlikni o‘z sahifalarida aks ettirib kelyapti. Shu bois bugun biz bu gazetani faqat nashr emas, balki yoshlar ruhining timsoli sifatida ko‘ramiz. U o‘z o‘quvchisini faqat xabardor qilmaydi – o‘ylantiradi, bahsga undaydi, harakatga chorlaydi.
Yana yuz yil davomida ham shunday bo‘lishi uchun hozirdan boshlab nima qilish kerak? Gazetaning ertangi kuni qanday bo‘ladi? U qanday formatda, qanday mazmunda, qanday auditoriyaga xizmat qiladi? Bu savollar bizni keyingi yuz yil manzarasiga olib kiradi.
Keyingi yuz yil haqida gapirganda, birinchi navbatda o‘zgaruvchanlik tushunchasi ko‘z oldimizda gavdalanadi. Axborot oqimi cheksiz tezlikda harakat qilayotgan, texnologiyalar har daqiqada yangilanayotgan bir davrda har qanday ommaviy axborot vositasi o‘z hayotiyligini saqlab qolish uchun doimiy harakatda bo‘lishi zarur. “Yoshlar ovozi”ning keyingi yuz yillikdagi mavjudligi aynan shu harakatga, moslasha olish qobiliyatiga, zamon bilan hamnafas bo‘lish salohiyatiga bog‘liq bo‘ladi. Gazeta bugun qog‘ozda chiqayotgan bo‘lishi mumkin, ertaga esa u to‘laqonli raqamli media markazga aylanadi. Hali bir kun kelib, “Yoshlar ovozi”ni sunʼiy intellekt tahlil qiladi, ovozli formatda eshittiradi, real vaqt rejimida tahrir qiladi, bu bashorat emas, ehtimolga juda yaqin manzara.
Ammo forma emas, mazmun muhim. “Yoshlar ovozi” o‘zining mazmuniy yadrosini saqlab qola oladimi? Hozirgi paytda gazeta yoshlar hayoti, jamiyatdagi o‘rni, ularga oid siyosat va tendensiyalarni tahlil qilishga bel bog‘lagan. Bu juda muhim jihat. Keyingi yillarda esa bu vazifa yanada murakkablashadi. Yoshlar soni ortadi, ularning dunyoqarashi har xil bo‘ladi, turmush tarzi, axloqiy qoidalari, ishbilarmonlik yoki ijtimoiy mas’uliyat haqidagi qarashlari keskin farqlanadi. Shunday muhitda gazetaning asosiy yutug‘i umumiy til topa olishda bo‘ladi. Boshqacha aytganda, “Yoshlar ovozi” o‘z o‘quvchisini tanlamaydi, balki uni tushunishga harakat qiladi. Bu esa uning kuchli tomoniga aylanishi mumkin.
Kelajakdagi matbuot vositasi faqat xabar beruvchi emas, balki suhbatdosh, hamdard va hatto sherik bo‘lishi kerak. “Yoshlar ovozi” o‘z o‘quvchisi bilan bir yo‘nalishda harakat qiladigan, uni tinglaydigan va kerak paytda unga o‘z so‘zini taklif etadigan manbaga aylanmog‘i lozim. Endilikda o‘quvchi nafaqat kontent iste’molchisi, balki uning muallifidir ham. Gazetaning ertangi yutuqlaridan biri ham o‘quvchini faollashtirish, uni matbuot jarayonining bir qismiga aylantirish bo‘ladi. Bugun bu Telegramdagi kommentlar, tanlovlar, videoloyihalar shaklida ifodalanmoqda. Ertaga bu yanada chuqurlashadi: yoshlar o‘z shahridagi, o‘z mahallasidagi muammolarni o‘zi yoritadi, gazeta esa ularga minbar bo‘ladi. Shunday qilish orqali gazeta o‘zining ijtimoiy va axloqiy vazifasini yanada puxta bajaradi.
Yana bir muhim nuqta – “Yoshlar ovozi”ning o‘ziga xos pozitsiyasi. Bugun dunyo matbuoti asosan ikki qutbga bo‘lingan: bir tomon axborotning tezligiga urg‘u bersa, ikkinchi tomon chuqur tahlilni afzal ko‘radi. “Yoshlar ovozi” ana shu ikki qutb orasida muvozanatni saqlay oladigan nashrga aylanishi kerak. U yangilikdan ortda qolmaydi, lekin shoshqaloqlikda jamoatchilik fikrini chalkashtirmaydi. U analitik yondashuvni targ‘ib qiladi, lekin faqat elitaga emas, ommaga yo‘naltiriladi. U o‘z so‘zini aytadi, lekin bu so‘z birovning fikrini bosib o‘tmaydi. Aynan mana shu nozik yondashuv “Yoshlar ovozi”ni keyingi yillarda ham ishonchli, hayotiy va dolzarb axborot manbayiga aylantiradi.
Shu o‘rinda yana bir haqiqatni tan olish kerak: kelajakda “Yoshlar ovozi”ning raqobatchilari ko‘payadi. Ular orasida ijtimoiy tarmoqlardagi mustaqil blogerlar, sun’iy intellekt asosida ishlaydigan kontent servislar, hattoki, foydalanuvchi tomonidan boshqariladigan axborot tarmoqlari ham bo‘ladi. Ammo ular bilan raqobat qilishning yagona yo‘li – ishonchni yo‘qotmaslik. “Yoshlar ovozi” yutadi, agar u o‘z qadrini saqlasa, o‘z o‘quvchisini hurmat qilsa va har bir maqolasini samimiyat bilan yozsa. Texnika o‘zgaradi, formatlar o‘zgaradi, lekin samimiyat va mas’uliyat saqlanib qolsa, gazeta yashaydi.
Demak, keyingi yuz yil gazeta uchun faqat sinov emas, imkoniyatlar davri ham bo‘ladi. U yangi avlodni kutmoqda. U bilan gaplashishga, uni tushunishga, unga ta’sir etishga tayyor turgan gazeta zarur bo‘ladi. “Yoshlar ovozi” ana shunday gazeta bo‘lishi mumkin, agar u o‘z ovozini eshitishni istagan yuraklar borligini unutmasa.
Bundan keyingi yillarda “Yoshlar ovozi” faqat mualliflik materiallarini emas, balki yoshlar orasida kechayotgan ichki ziddiyatlarni, davr ruhi bilan kelishmayotgan hissiyotlarni ham ifoda etishi kerak bo‘ladi. Bugungi yosh avlod – izlanayotgan, ba’zida adashayotgan, ba’zida jamiyat bilan tortishayotgan, lekin doimo o‘z ovozini topishga urinayotgan qatlam. Ularning fikri faqat davlat qarorlaridagi “yoshlar uchun” bandlarida emas, ularning hayotiy tanlovlarida, tilida, musiqasida, kayfiyatida yashirin. “Yoshlar ovozi” keyingi yillarda mana shu yashirin maydonlarni ko‘ra oladigan, ularni tahlil qila oladigan, eng muhimi, tushuna oladigan nashrga aylanishi lozim. Zero, gazeta faqat rasmiy yangiliklar bilan cheklanib qolsa, sekinlik bilan o‘z auditoriyasini boy beradi. “Yoshlar ovozi” esa aksincha, shu hayotni, shu ehtiroslarni, shu qo‘rquv va umidlarni o‘z sahifalariga ko‘chira olgan taqdirdagina yutadi.
Kelajak nashrining o‘ziga xos yana bir jihati til va uslubda bo‘ladi. Bugun yoshlar qisqa, lo‘nda, obrazli, hayotiy matnlarni o‘qiydi. Ular g‘amgin statistikani emas, jonli misollarni istaydi. Raqamlardan ko‘ra odamlarni, siyosatdan ko‘ra hayotni o‘qishni xohlashadi. Shunday paytda gazeta zamonaviy jurnalistika vositalarini chuqur o‘zlashtirishi, publitsistikani badiiy ifoda bilan boyitishi kerak bo‘ladi. Chunki raqamli dunyo auditoriyani tez jalb qiladi, lekin faqat ta’sirli so‘z uni ushlab qoladi. “Yoshlar ovozi” aynan mana shu so‘zni topa olishni o‘rganmog‘i darkor. Bu degani gazeta yozishni emas, gapirishni, hikoya qilishni, aytib berishni boshlashi kerak. Faqat shunda u “ovoz” bo‘la oladi.
Shuningdek, keyingi yillarda gazeta jamiyatdagi muhim muhokamalar markaziga aylanishi mumkin. Bu yerda faqat yoshlar emas, ularning ota-onalari, ustozlari, ish beruvchilari, qarindoshlari ham muloqotda ishtirok etadi. Chunki yoshlar masalasi – butun jamiyatning oynasi. “Yoshlar ovozi” esa o‘sha oynani tilla rom bilan bezash emas, tozalab, asl manzarani ko‘rsatishni maqsad qilsa, u o‘z haqiqiy ijtimoiy vazifasini ado etadi. Kelajakda gazetada tahlil bilan birga muhokama formati, interaktiv sahifalar, fikrlar dueli, yoshlar javoblari kabi janrlar paydo bo‘lishi kutiladi. Bu faqat shakl emas, bu gazetaning ruhini yangilash, uni dialog maydoniga aylantirish yo‘lidir.
Yana bir muhim masala – hududlar. Bugun tahririyat ko‘proq markaziy shaharlardagi voqealarni yoritadi. Kelajak esa hududiy tenglik, imkonlar balansi, yoshlar orasidagi tafovutlar bilan yuzma-yuz keladi. Farg‘ona vodiysidagi yosh bilan Qoraqalpog‘istondagi, Qashqadaryodagi, Surxondaryodagi yoshning dunyoqarashi turlicha bo‘ladi. “Yoshlar ovozi” barcha yoshlar tilini tushunadigan, ularning har birini o‘zini tanigandek his qiladigan nashr bo‘lishi uchun tarmoq tahririyatlariga, ko‘chma studiyalarga, mintaqaviy muxbirlar jamoasiga tayanmog‘i kerak. Bu – birdamlik, bu – ijtimoiy adolat. Aynan shu narsa gazetaning keyingi yuz yillikdagi eng katta missiyalaridan biri bo‘ladi.
