Haydovchilik guvohnomasini olishda yangi tizim yo‘lga qo‘yilganidan xabaringiz bor. “Prava” olish uchun o‘qish muddati uch oydan olti oyga cho‘zilishi haqidagi mish-mishlar ham qulog‘ingizga chalingandir? Xo‘sh, muddatning uzaytirilishiga sabab nima? Guvohnoma olish uchun uch oy o‘qish kamlik qilyaptimi? Texnikalar asrida birgina mashina boshqarishni o‘rganish uchun olti oy uzoq muddat emasmi? Xorijiy davlatlarda bu borada tajriba qanday?
Kun davomida hech bo‘lmasa bir marta avtohalokat haqidagi xabarga ko‘zingiz tushadi. Xorazmda haydovchi YPX xodimining mashinasini urib yubordi; Toshkentda “Spark” va “Lacetti” ishtirokidagi avtohalokatda ikki, Jizzaxdagi yuk mashinasi ag‘darilib ketishi oqibatida bir kishi halok bo‘ldi. Raqamlar ham yildan yilga “ulg‘aymoqda”. 2020-yilda — 6982 ta avtohalokat sodir bo‘lib, 1962 kishi halok bo‘lgan bo‘lsa, 2021-yilda 10001 ta to‘qnashuvda 2426 kishi, 2022-yilning yarmida esa 3 559 ta baxtsiz hodisa yuz berib, ular oqibatida 784 kishi qurbon bo‘lgan.
Bu og‘riqli muammo tizimli ravishda o‘rganilganda asosiy aybdor haydovchilar deb topildi. Negaki ular avtomobil boshqarishda yetarli malakaga ega emas, bunga sabab esa “haydovchilik guvohnomasi” olishning “o‘yin” bo‘lib ketganidir! Ularni yanada puxtaroq o‘qitish kerak, shunda yo‘llarda harakat xavfsizligi ta’minlanadi.
Shu bois haydovchilik guvohnomasini olishda yangi tizim yo‘lga qo‘yilgan edi. Natijada imtihon markazining sinovidan qo‘rqqan ko‘pchilik darslarga jiddiy kirishdi. Lekin amaliy va nazariy darslarga to‘liq qatnashib, bilimiga ishonib borganlar ham imtihon markazidan yiqilib qaytyapti. Haydovchilik guvohnomasi olishni istagan ko‘pchilik otning kallasiday narxlardagi qo‘shimcha mashg‘ulotga yozilib, ikkinchi yo uchinchi urinishda imtihondan o‘ta olyapti. Negaki avtomaktablar uch oyda ham kerakli bilim va ko‘nikmalarni bera olmayapti.
Haqli savol tug‘iladi. Markazdagi malakali ustozlar qo‘lidan dars olgach, imtihondan o‘tilar ekan, o‘qish muddatini uzaytirish emas, o‘qish sifatini yaxshilash haqida bosh qotirish kerak emasmikan? Avtomaktabdagi o‘qitish sifati talabga javob bermasa, 6 oy o‘qitishdan maqsad ko‘proq pul olishmi? Umuman olganda, o‘qish muddati emas, qanday o‘qigani muhim emasmi?
XORIJGA NAZAR: 10 SOAT DARS KIFOYA
Albatta, imtihon jiddiy bo‘lsa, qanday o‘qishning ahamiyati yo‘q, xorijiy davlatlarda uyda tayyorlanib ham “prava” olish mumkin. Imtihon shaffof bo‘lsa, kifoya. Masalan, Fransiyada haydovchilik guvohnomasini olish uchun nazariy imtihonlarga o‘zingiz mustaqil tayyorlanishingiz mumkin. Biroq bu yerda haydovchilik guvohnomasi olish nihoyatda murakkab, yaxshi tayyorgarlik ko‘rmaganmisan, yiqilasan – tamom.
Sinovlar nazariy va amaliy topshiriladi. Kompyuter orqali nazariy test imtihonlaridan o‘tasiz. Amaliy imtihon esa anchagina qiyin. Unga kirish uchun avval siz instruktor bilan 30 soat avtomobil haydash tajribangiz bo‘lishi shart. Fransiyada odatiy, eski usulda ishlovchi avtomaktablar bilan birga zamonaviy, innovatsion o‘quv dargohlariyam bor, ular barcha o‘quv dasturlarini avtomatlashtirgan, internetga yuklagan. Nazariy va amaliy tayyorgarlik parallel ravishda olib boriladi. O‘quv jarayonida oraliq imtihonlari topshiriladi, yaxshi o‘zlashtirmaganlar keyingi mavzularga o‘ta olmaydi, dastur uni bloklab qo‘yadi. Masalan, “burilish” mavzusida amaliy nazoratni topshira olmadingiz. O‘qishni davom ettirish uchun siz mustaqil mashq qilib yoki repetitor yollab uni qayta topshirishingiz talab etiladi. Shuning uchun kamida 30 soatlik tajriba talab qilinadi.
Yoki Dubayni olaylik. U yerda o‘qitish tizimi yuqori darajada yo‘lga qo‘yilgan. Nazariy imtihonlarga mustaqil tayyorlanishingiz mumkin. Bu imtihon IIVga kompyuterda topshiriladi, jami 30 ta savoldan kamida 27 tasiga to‘g‘ri javob bergan o‘tadi. Amaliy imtihon esa bir oydan keyinga qo‘yib beriladi, ammo imtihonni tezlashtirish xizmati ham mavjud. Avtomaktabda o‘qish narxi soatbay hisoblanadi, umuman mashina boshqarishni bilmaydigan odam ham 10 soat dars olib, amaliy imtihondan bemalol o‘ta oladi.