Dunyoda har bir soha vakillarini munosib taqdirlaydigan, qo‘llab-quvvatlaydigan tashkilot va mukofotlar bor. Shu jumladan, in­soniyat qalbini uyg‘otuvchi va maʼrifat nurini sochuvchi adabiyot olamida ham uzoq va samarali ijod qilgan yozuvchilar yoki yaxshi asarlar uchun turli xil eʼtiroflar tashkil etilgan.

Masalan, “Nobel” mukofoti. Bu mukofotni orzu qilmagan yozuvchi bo‘lmasa kerak. Hozircha nafaqat o‘zbekistonlik ijodkor, balki qo‘shni Markaziy Osiyo davlatlarida ham bu sharafga musharraf bo‘lganlar yo‘q.

Xo‘sh, nega adabiyot yo‘nalishida beriladigan mukofotlar ko‘p bo‘lishiga qaramay, barcha “No­bel”ni og‘zidan qo‘ymaydi? Adabi­yot olamida “Migel de Servantes”, “Xans Kristian Andersen”, “Buker”, “Gonkur”, “Pulitser”, “Britaniya Fen­tezi”, “Nadal” kabi mukofotlar bor­ligidan xabaringiz bormi? Keling, bugun shu mukofotlarning baʼzilari bilan tanishamiz.

“Migel de Servantes” mukofo­ti. “Don Kixot” kitobi muallifi Migel de Servantes sharafiga nomlangan mukofot har yili ispan tilida ijod qiluvchi yozuvchilarning umr bo‘yi erish­gan yutuqlarini qo‘llab-quvvatlash maqsadida beriladi. Uni 1975-yilda Ispaniya Madaniyat vazirligi taʼ­sis etgan. Ispan tilida so‘zlashuvchi har qan­day muallif mukofotga nomzodini qo‘ya oladi. “Migel de Servantes” mukofotiga ega bo‘lgan ijodkorlar orasida keyin­chalik “Nobel” sovriniga ega bo‘lganlar ham bor.

“Buker” mukofoti. Xalqaro Buker mukofoti 2004-yilda taʼsis etilgan bo‘lib, 2005-yildan 2015-yilgacha har ikki yilda bir marta ingliz tilida nashr etilgan asarlar uchun beril­gan. Unda muallifning doimiy faolli­gi, jahon adabiyotidagi o‘rni eʼtibor­ga olinadi. 2016-yildan beri mukofot har yili ingliz tiliga tarjima qilingan va Buyuk Britani­yada yoki Irlandiyada nashr etilgan asarga berilib, g‘olib 50 ming funt sterling (taxminan 56 ming dollar) bilan mukofotlanadi. Sovrin muallif va tarjimon o‘rtasida teng taqsim­lanadi.

“Xans Kristian Andersen” mu­kofoti. Dunyodagi eng yaxshi bo­lalar yozuvchilari va ilyustratorlarni tan oladigan ushbu adabiy muko­fot “Kichik Nobel mukofoti” deb ham ataladi. 1956-yil YUNESKOning bo­lalar va o‘smirlar adabiyoti xalqa­ro kengashi tomonidan tashkil etilgan mukofot har ikki yilda bir marta o‘z egalariga topshirila­di. Taqdirlash maro­simi 2-aprel – Xans Kristian Andersen tug‘ilgan kunda bo‘lib o‘tadi. G‘oliblar oltin medal va diplomni Daniya qirolichasining shaxsan o‘zidan qabul qilib oladi va ularga 60 ming funt sterling (tax­minan 90 ming dollar) pul mukofoti topshiriladi.

“Pulitser” mukofoti. Qo‘shma Shtatlardagi gazeta, jurnal, onlayn jurnalistika, adabiyot va musiqiy kompozitsiyadagi yutuqlar uchun beriladi. U 1917-yilda gazeta noshiri si­fatida boylik orttir­gan Jozef Pulitserning vasiyatnomasi asosida tashkil etil­gan va Kolumbiya universiteti tomoni­dan boshqariladi. Sovrinlar har yili yigirma bir nominatsiya bo‘yicha beriladi. G‘oliblar sertifikat va 15 000 AQSh dollari miqdoridagi pul mukofotiga ega bo‘ladi.

“Nadal” mukofoti. Ispaniyada­gi eng qadimgi adabiy mukofot nashriyotlar tomonidan berilishi bilan boshqalaridan farq qiladi. U urushdan keyingi yillarda yangi isteʼdodlarni kashf etish va adabi­yotni rag‘batlantirish maqsadida tashkil etilgan. Destino gazetasining sobiq muharriri bolalikdagi ilk o‘qituvchisi sharafiga mukofotni shunday nomlagan. Dastlabki taqdirlash 1944-yilda bo‘lib o‘tgan edi.

Aslida hech bir ijodkor mukofot yoki tirikchilik qilish uchun yozmay­di. Lekin ularning insoniyatga qil­gan xizmati mukofotga loyiq.