09:53
O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoyev “Buyuk ipak yo‘li” xalqaro turizm markazining ochilish marosimida ishtirok etdi.
11:14
Yangi stipendiya: miqdori 1 020 ming soʻm!
18:40
Aliment miqdori, chet elga chiqishga taqiqni olib tashlash, alimentni kamaytirish: aliment bo‘yicha muhim 10 ta qoida
12:56
Aliment haqida 7 ta muhim savolga javob
18:43
YOSHLAR BALANSI MUAMMOLARNI BARTARAF ETISHDA ENG SAMARADOR
17:11
QABUL JARAYONIDA QANDAY O‘ZGARISHLAR BOR?
22:15
SOF BOYLIK QIYMATINGIZ QANCHA?
23.4.2024 76
Jayhunning Zarifasi
22.4.2024 43
391$ dan 1097$ gacha: Toshkentda ijara uy narxlari qancha?
2024-yilning mart oyida Toshkent shahrida taklif etilgan uy-joy ijara narxlarini tahlil qilindi.
20.4.2024 70
Dam olish kunlarida teatrga borishga nima deysiz?
20-aprel kuni namoyish etiladigan spektakllar bilan tanishing.
19.4.2024 35
Siz qanchalik mas’uliyatlisiz?
Mas’uliyat… Bu so‘z bilan ilk bora boshlang‘ich sinfda yuzlashgandim. Ustozimiz bizni amaliyotchilar bilan tashlab, majlisga chiqib ketgandi. O‘qituvchimiz qaytib kelgunicha sinfda katta topolon bo‘lgan. Amaliyotchi qizlarga hech quloq solmasdik. Ustozimiz kelgach, jahl bilan mas’uliyatni his qilmadinglarmi, deb urishgandilar. O‘sha kungacha umuman e’tibor bermagan bu so‘zga keyinchalik ko‘p bora duch keldim. Maktabda o‘qib yurganimda, ukamning darslarini nazorat qilib turish vazifasi yuklatilganida, abituriyentligimda, talabalar qatoriga qo‘shilib Toshkentga yolg‘iz kelganimda...
19.4.2024 29
“O‘zagrosug‘urta” parkentlik bir guruh yoshlarning salohiyatini yuzaga chiqarishda hamkorlik qiladi
19.4.2024 57
Mahallalarda yoshlar bilan ishlash masalalari bo‘yicha Respublika komissiyasi yig‘ilishi bo‘lib o‘tdi
Poytaxtimizda yoshlarni otaliqqa olish, ular bilan manzilli ishlash, “ogʻir” toifadagi yoshlarga koʻmaklashish, ishsiz yoshlarga yer ajratish orqali ularning daromadlarini oshirish va bandligini ta’minlash borasida amalga oshirilayotgan chora-tadbirlar hamda oldinda turgan ustuvor vazifalar yuzasidan Mahallalarda yoshlar bilan ishlash masalalarini muvofiqlashtirish bo‘yicha Respublika komissiyasining navbatdagi yig‘ilishi boʻlib oʻtdi. Yigʻilishda vazirliklar, idoralar va mahalliy hokimlik rahbarlarining yuqoridagi masalalar yuzasidan amalga oshirgan ishlari tahlil qilindi.
19.4.2024 70
“Kokiling kim kesdi, yor?”
Bugungi kunda yurtimizga kirib kelayotgan Yevropa madaniyati o‘zbekona urf-odatlarimizga, kiyinish, so‘zlashish madaniyatimizga salbiy ta’sir etmay qolmayapti. Bunga yaqqol misolni o‘zbek qizlarining sochlarini kesib, turli ranglarga bo‘yab, momolarimiz yuzlariga oyoq qo‘yayotganida ko‘raman. Shahar ko‘chalarida kezar ekanman, qizlarning sochlarini sariq, qizil va boshqa ranglarga bo‘yab olganini, yoki yigitlar singari sochini kalta qilib qirqqani, yohud sochlarini o‘zbek qizlariga xos bo‘lmagan tarzda turmaklab olganini ko‘rib vujudim larzaga keladi. Beixtiyor tarix sahnalariga nazar solgim kelaveradi. Shunda sochlari yerni o‘pgan, egnidagi milliy libosi husniga yana yuz husn qo‘shib turgan momolarimiz ko‘z oldimda namoyon bo‘ladi. Eh, o‘sha damlar qanday go‘zal bo‘lgan ekan-a?! Barchamizga ma’lumki, har doim ham o‘zbek qizlariga uzun soch ibo, hayo, ko‘rk va go‘zallik baxsh etgan. Kimning sochi uzunroq bo‘lsa, u boshqalardan go‘zalroq, suluvroq ko‘ringan. Shoir-u yozuvchilar esa bunday go‘zallar shaniga doston-u g‘azallar bitgan. O‘zbek mumtoz adabiyotining yorqin namoyandalari bo‘lmish Lutfiy, Sakkokiy, Navoiy, Gadoiy, Atoiy, Bobur kabilar ijodida ham shunday sumbul sochli go‘zallar ta’rif etilgan. Bunday satrlardan namunalarni Gadoiy ijodida ko‘ramiz: Ey sabo, yetkur salomimni guli xandonima, Sochi yaldo, orazi oy, ko‘zlari cho‘lponima. Baytning mazmuniga bir nazar solaylik. Birinchi misrada oshiq saboga murojat qilib, quyoshdan bahra olib ochilib turgan gul kabi yoriga salomini yetkazishini so‘rayapti. Ikkinchi misra esa e’tiborimizni ko‘proq tortadi: unda yorning sochi yaldoga, ya’ni qishning eng uzun va eng qorong‘i kechasiga o‘xshatilyapti. Modomiki, uzun va qora soch mumtoz adabiyotda yor go‘zalligini bildiruvchi asosiy unsurlardan biri. Ayni paytda, ushbu misradagi o‘xshatish go‘zal va ishonarli chiqqan. Shoir yorning yuzini oyga, ko‘zlarini cho‘lpon – eng yorqin yulduzga qiyoslagan. Ana shunday mumtoz adabiyot namunalarini o‘qib, hozirgi zamonga nigoh tashlar ekanman, haqiqatdan ham o‘zbek go‘zallari ancha o‘zgarib ketayotganiga amin bo‘laman. O‘zbek xalqining suyukli shoiri Muhammad Yusuf ham shu hollardan ko‘ngli ranjib ushbu satrlarni bitgan bo‘lsa ne ajab: Momom o‘rib o‘tgan soch, O‘sib tovon o‘pgan soch, O‘sib tovon o‘pganda, Yig‘lab-yig‘lab ketgan soch... Kokiling kim kesdi, yor? To‘g‘ri, ko‘pgina qizlar uzun sochlaridan voz kechmoqda, lekin hozir ham sochlari oyog‘ini o‘pib turadigan qizlar ko‘plab topiladi. Qizlarning sochi haqida gap ketar ekan, yana bir holat diqqatimizni tortmay qolmaydi. Bu ayol-qizlarning sochlarini yoyib yurishidir. Uzunmi, kaltami sochlarning yoyib yurilishi o‘zbekona urf-odatlarimizga sira mos kelmaydi. Qay bir soha bo‘lmasin, o‘rnak olish kerak bo‘lsa, doim momolarimizga yuzlanamiz. Bu borada ham ularning tutgan yo‘lini bir eslab ko‘raylik-a. Ota-onalarimizning so‘zlari, shoir-u yozuvchilarning ta’riflariga asoslansak, momolarimiz sochlarini uzun qilib o‘stirish bilan birga doim o‘rib yurganlar yoki yig‘ishtirib olganlar. Sochini faqat chimildiqda yoyganlar. Hatto, shoirlar sochlarini yoyib yurgan ayollarni alvastiga qiyoslagan ekan. Ba’zan o‘ylanib qolasan kishi: nega endi ibo-yu hayoda tengi yo‘q Nodirabegim, Zulfiyaxonim avlodlari chet el aktrisa va xonandalariga taqlid qilmoqda, nega endi ularga o‘xshab “Alvasti” bo‘lishga harakat qilmoqda? Sochlarni yoyib yurish gigiyenaga, suhbatlashish, ovqatlanish odobiga ham to‘g‘ri kelmydi. Oddiygina misol: sochlari yoyilgan qiz bilan ovqatlanmoqdasiz. Uning bir tola sochi taomingiz oldiga tushsa qay holatga tushasiz? Prezidentimiz Shavkat Mirziyoyev boshchiligida milliylikka qaytish uchun juda ko‘plab ishlar amalgam oshirilmoqda. Mana shunday ajoyib davrda qizlar kimlargadir yoqish, zamonaviy bo‘lish uchun sochlarini kesib, turli ranglarga bo‘yab, yoyib yurishi o‘rniga, avvalo, ota-onasiga, Ollohga yoqish uchun harakat qilishini, milliylikka qaytishini tilab qolardim.
19.4.2024 62
ALLOMADAN BIR HIKMAT
O‘g‘il bolani to‘qchilik buzadi, qiz bolani yo‘qchilik... Sadriddin Ayniy XX asr o‘zbek va tojik adabiyoti taraqqiyotiga ulkan hissa qo‘shgan atoqli adib, olim va jamoat arbobi Sadriddin Saidmurodzoda Ayniy 1878-yilning 15 aprelida Buxoro viloyati, G‘ijduvon tumanidagi Soktare qishlog‘ida dunyoga kelgan. Olti yoshidan maktabga qatnay boshlagan Sadriddin 1890-yilda Buxoroga kelib Mir Arab, Badalbek, Olimxon, Hoji Zohid, Ko‘kaldosh madrasalarida tahsil oladi. Buxorolik Ahmad Donish va boshqa ko‘plab ma’rifatparvarlar asarlari uning dunyoqarashiga sezilarli ta’sir ko‘rsatadi. Madrasa tahsili tugagach, Ayniy Buxoroda yangi usuldagi maktablar ochadi, ular uchun o‘quv qo‘llanmalar, xalqni ilm-ma’rifatga chaqiruvchi she'r va hikoyalardan iborat «Tahsib us-siyobon» – «Yoshlar tarbiyasi» darsligini tuzadi. «Yosh buxoroliklar» harakatida faol qatnashadi. Sadriddin Ayniy zullisonayn ijodkor bo‘lib, oktabr to‘ntarishidan keyin o‘zbek va tojik tillarida da’vatkor she’rlar, marshlar yaratadi, ularni “Inqilob uchqunlari” to‘plamida nashr etadi. Yozuvchi “Buxoro jallodlari” qissasida amir amaldorlarining dahshatli jabr-zulmini, gunohsiz kishilarning qatl etilishlari, “Odina” qissasida esa xalqning og‘ir qismati va fojiali hayotini jonli tasvirlab berdi. S.Ayniyning dastlabki “Doxunda” romani 1929-1930-yillarda yaratilgan. Unda ma’rifatga intilgan yosh yigitning hayot yo‘li umumlashtirilgan. Keyingi “Qullar” romani 1934-yilda Toshkentda o‘zbek tilida, 1935-yilda esa Dushanbeda tojik tilida nashr qilindi. “Sudxo‘rning o‘limi” qissasining bosh qahramoni Qori Ishkamba jahon adabiyotidagi Plyushkin va Gobsek kabi mumtoz obrazlar bilan bir qatorda turadi. Ikkinchi jahon urushi yillarida S.Ayniy “Marshi intiqom”, “Muqanna qo‘zg‘oloni”, “Temur Malik” kabi vatanparvarlik ruhidagi ilmiy va badiiy asarlarini yaratdi. U xalq ijodidan, folklor asarlaridan keng foydalangan holda “yetti boshli dev” asarini yozdi. Yigirmanchi yillarda e'lon qilingan qator hajviy asarlari, «Yana bu qaysi go‘rdan chiqdi», «Puling halol bo‘lsa, to‘y qil», «Mashrab bobo», «Bilganim yo‘q», «Kengash» kabi o‘zbekcha feletonlari, hajviy she'r va maqolalari, ayniqsa, «Sudxo‘rning o‘limi» hajviy qissasi yozuvchining mohir satirik ham ekanligini ko‘rsatadi. S.Ayniyning Ikkinchi jahon urushidan keyingi yillarda yaratgan asarlari orasida to‘rt jildlik “Esdaliklar”i alohida ajralib turadi. “Esdaliklar”, “Sudxo‘rning o‘limi” qissalari, shuningdek, “Doxunda” va “Qullar” romanlari bolgar, nemis, polyak, venger, xitoy, fransuz, rumin, hind, chex va boshqa tillarga tarjima qilingan. S.Ayniy zukko olim, tarixchi va adabiyotshunos sifatida o‘zbek va tojik adabiyoti tarixi borasida salmoqli ilmiy-tadqiqot ishlarini olib bordi. Uning O‘rta osiyolik buyuk shoir, olim va mutafakkirlar – Rudakiy, Sa’diy, Ibn Sino, Vasfiy, Bedil, Alisher Navoiy, Ahmad Donish kabi siymolar haqida yozgan ilmiy asarlari nihoyatda qimmatli. Ana shunday salmoqli tadqiqotlari uchun unga filologiya fanlari doktori ilmiy darajasi berilgan. Adib O‘zbekiston Fanlar akademiyasining faxriy a’zosi, Tojikiston Fanlar akademiyasining haqiqiy a’zosi etib saylandi. Bir necha yillar Samarqand davlat dorilfununining professori, Tojikiston Fanlar akademiyasi tashkil topgan kundan boshlab uning prezidenti sifatida xizmat qilgan. Sadriddin Ayniy 1954-yilning 15-iyulida Dushanbe shahrida vafot etdi. Vafotidan keyin O‘zbekiston va Tojikistondagi bir qator shahar, tumanlar, qishloqlar, ko‘chalar, maktablar, kutubxonalar, san’at va madaniyat muassasalariga Sadriddin Ayniy nomi berildi. Samarqandda Ayniy yodgorlik uy-muzeyi ochildi. Vatan va xalq oldidagi unutilmas xizmatlari inobatga olinib, 2001-yilda “Buyuk xizmatlari uchun” ordeni bilan taqdirlandi. Olimning xalq og‘zida tarbiyaviy hikmatlar sifatida yashab kelayotgan bir ibrati zamon va makon tanlamay, yuksak ma’nolarni o‘zida jamlagan. Sadriddin Ayniyning o‘g‘li va qizi Moskvada o‘qib yurgan kezlari o‘g‘liga oz pul yuborar, qiziga esa – ko‘p. Buning sababini so‘raganlarida, shunday tushuntirish beribdi: o‘g‘il bolani to‘qchilik buzadi, qiz bolani yo‘qchilik.
