Shoir Frenchesko Petrarka kitob yig‘ishni yaxshi ish, ularni mutolaa qilishni foydali mashg‘ulot, degan edi. Bugun yoshlar orasida bu yaxshi va foydali ish bilan mashg‘ullar kamayib ketayotgandek. Balki, ko‘pchilikka elektron adabiyotlarning qulay va hamyonbopligi maʼqul kelar.
Har ne bo‘lganda ham kitob do‘koni peshtaxtasida turgan kitoblarni sotib olish uchun imkon topilmaydigan davrlar ortda qoldi. Qadimda kitoblar juda qimmat, hatto XVIII asrgacha baʼzi kutubxonalarda o‘g‘irlanmasligi uchun zanjirga bog‘lab qo‘yilganligini hisobga olsak, kamyob bo‘lishiga qaramay, o‘qishga qiziqish nihoyatda kuchli edi. Bugun esa ular juda ko‘p va narxlari ham cho‘ntakbop, lekin xarid qilish, undan ham muhimrog‘i, mutolaa masalasi oqsamoqda.
Quyida keltiradigan faktlarimiz ayrimlarda kitobga mehr-muhabbatni qayta uyg‘otsa, ne ajab?
ENG, ENG, ENG…
Agar sizdan “Dunyodagi eng og‘ir kitob qaysi?” deb so‘rashsa, hech ikkilanmay “Britaniya muzeyida saqlanuvchi XVII asrga oid geografik atlas”, deb javob berishingiz mumkin. Chunki yer yuzida uning hajmiga teng keladigan, yaʼni bo‘yi 1,9 metr, og‘irligi 320 kilogramlik boshqa kitobni topa olmaysiz!
Til o‘rganuvchi do‘stlarimiz ham tasdiqlasa kerak, agar gapirishni bilganida, o‘zining qalin betlari bilan lug‘at kitoblari bemalol maqtana olardi. Shunday lug‘at kitoblardan eng kattasi “Deutsches Worterbuch” yaʼni nemis tilining izohli lug‘ati bo‘lib, u 33 jild va 34 519 betdan iborat.
Aksariyat kitoblar kattaligi yoki og‘irligi bilan tilga tushsa, ayrimlari xavfliligi bilan “dong” taratgan. Shundaylardan biri, Didro va DʼAlamberning “Fransuz ensiklopediyasi” asari bo‘lib, “Din va jamiyat axloqiga zarar keltirgani uchun” degan ayblov bilan qamoqqa hukm qilingan. Jazoni ijro etish muassasasi yozuvchi Aleksandr Dyuma qalamiga mansub romanlar orqali bizga yaxshi tanishtirilgan, keyinchalik ashaddiy jinoyatchilar qamoqxonasiga aylantirilgan Bastiliya qalʼasidir.
BAYRAM QILISH CHEKLANMAGAN
Aksariyat kitob muxlislari tinchliksevarligi bilan boshqalardan ajralib turadi. To‘g‘ri-da, kitob o‘qish uchun sokin xonadan boshqa yana qanday yaxshi joy bo‘lishi mumkin?! Ammo bu turli bayram-u tadbirlar o‘tkazishni cheklamaydi. Masalan, dunyo bo‘ylab har yili 9-avgust sanasi “Xalqaro kitobxonlar kuni” sifatida nishonlanadi. Bu bayramda turli klublarda kitobxonlik musobaqalari, mutolaa kechalari, kitob auksionlari o‘tkazilib, yutuq uchun qimmatbaho va nodir asarlar qo‘yiladi. Sovg‘aning katta-kichigi bo‘lmaydi deyishadi, ammo ularni “foydali” deb baholash mumkin.
Yetti yoshdan yetmish yoshgacha bo‘lganlar uchun eng foydali sovg‘a, hech shubhasiz, kitobdir! Qarangki, dunyoda buni ezgu odatga aylantirish maqsadida alohida kun ham ajratilib, “Xalqaro kitob sovg‘a qilish kuni” sifatida belgilab qo‘yilgan. Ammo siz do‘stingiz yoki yaqinlaringizga kitob sovg‘a qilish uchun har yilning 14-fevral sanasini kutishingiz shart emas, hech bir sababsiz kitob hadya qilib, nafaqat ularni xursand qilishingiz, balki savobli ishga hissa qo‘shishingiz ham mumkin!
KITOB O‘G‘RISI
Dunyoda kitob o‘g‘irlashni o‘ziga kasb qilib olgan insonlarning borligi, ular maxsus nom bilan “Biblikleptoman” deb atalishi bir vaqtning o‘zida ham kulgili, ham g‘alati. Shundaylarning orasida eng mashhuri Stiven Blumberg bo‘lib, uni “besh yulduzli” o‘g‘ri deyish mumkin. Chunki u bugungacha 270 dan ortiq kutubxonadan 23 000 ta nodir kitobni o‘g‘irlagan. Uning o‘g‘irlangan kitoblar jamlangan kutubxonasi 20 million dollardan ortiq narxga baholangan. Kitoblar bebaho xazina ekanini bu biblikleptoman tushungan ko‘rinadi.
TEZ O‘QISH SAMARALI
Tadqiqotlarda 95 foiz inson daqiqasiga 210 ta so‘z yoki 2 daqiqada 1,5 sahifa kitob o‘qishi maʼlum bo‘ldi. Muvaffaqiyatli insonlar esa haftasiga kamida bitta asarni mutolaa qiladi. Buni qarangki, kitob sekin o‘qilganda matnni tushunish koeffitsiyenti pasayib, faqat 60 foizini anglash mumkin ekan. Aksincha, tez o‘qilganda yaxshiroq natija – 80 foizi tushuniladi. Shu sabab mutolaa davomida tushunmay qolishdan qo‘rqib, hijjalab emas, o‘zingizni erkin tutib o‘qishga odatlaning, albatta, yaxshilab mulohaza qilishni ham unutmang!
