23.8.2024 398

Ijtimoiy tarmoqlarda moliyaviy xavfsizlikning 7 qoidasi

Bank karta ma’lumotlarini joylashtirmang va tarqatmang! Birinchi navbatda bu bank kartasining rasmiga taalluqli. Albatta, agar biror inson kartasiga pul o‘tkazmasini kutayotgan bo‘lsa, unga karta raqamlarini yozib yuborishdan ko‘ra rasmga olib yuborish qulayroq. Biroq bu xavfli. Unutmang, kartadan kartaga pul mablag‘larini o‘tkazish uchun 16 talik raqamni bilish kifoya. Asosiy bank kartangizni onlayn xaridlar uchun ishlatmang. Internet orqali xaridlarni amalga oshirishda asosiy bank kartangizdan, ayniqsa, oylik maoshingiz tushuvchi kartadan foydalanish maqsadga muvofiq emas. Bunday xaridlarni amalga oshirishda virtual bank kartalaridan yoki elektron hamyondan foydalanish tavsiya etiladi. Maxfiylik va ikki tomonlama autentifikatsiya sozlamalarini yoqing. Agar ijtimoiy tarmoqdagi sahifangizdan faqat do‘stlaringiz bilan muloqot qilish uchun foydalansangiz, unda o‘z sahifangizni begonalar kuzatmasligi uchun maxfiylik sozlamasini yoqib qo‘yganingiz ma’qul. Bu shaxsiy va muhim ma’lumotlar tarqalishining oldini oladi. Bunday sozlamalar deyarli barcha mashhur ijtimoiy tarmoqlarda mavjud.   Ijtimoiy tarmoqdagi sahifaning xavfsizlik darajasini oshiruvchi yana bir vosita ikki tomonlama autentifikatsiya hisoblanadi. Bunda paroldan tashqari ijtimoiy sahifaga kirish uchun yana bitta tasdiq kod (qo‘shimcha parol, sms xabarnoma orqali kelgan kod) kerak bo‘ladi. Ijtimoiy tarmoqdagi shaxsiy profilingizdan chiqib keting.   Agar siz boshqa bir qurilmadan ijtimoiy tarmoqdagi sahifangizga kirgan bo‘lsangiz, foydalanib bo‘lganingizdan so‘ng undan chiqib ketishni unutmang. Hatto bu siz ishongan insonning telefon qurilmasi yoki kompyuteri bo‘lsa ham. Ushbu qurilmalar notanish insonlar qo‘liga tushib qolishi mumkin va bunda sizga tegishli bo‘lgan ma’lumotlar xavf ostida qoladi. Ba’zi internet brauzerlari parolni eslab qolishni taklif qiladi. Bu foydalanuvchining ishini osonlashtiradi, ayniqsa, bir vaqtning o‘zida ko‘plab saytlarga kirish talab etilsa. Ammo ushbu operatsiya bilan ehtiyot bo‘ling, chunki qurilmangiz yo‘qolgan taqdirda, firibgarlarda ma’lumotlaringizdan foydalanish imkoni paydo bo‘ladi. Shuning uchun parolni avtomatik saqlab qolish funksiyasidan faqatgina kompyuteringiz himoyalangan taqdirda foydalanishni tavsiya etamiz. Profildan ma’lumotlarni saqlash ombori sifatida foydalanmang.   Ijtimoiy tarmoqlar matnli xabarlar, hujjatlar, videolar va shu kabi boshqa ma’lumotlarni saqlash va uzatish uchun bepul imkoniyatni taqdim etadi. Biroq shuni esda tutingki, ma’lumotlar firibgarlarning qo‘liga tushib qolish xavfi mavjud. Shu sababli, quyidagi ma’lumotlarni saqlash va uzatishdan saqlaning: shaxsni tasdiqlovchi hujjatlar; ko‘char/ko‘chmas mulk hujjatlari; mobil banking va banklarning mobil ilovalariga kirish uchun login va parollar; elektron bilet/ yo‘llanmalar va boshqalar. Maxfiy ma’lumotlarni bo‘lishmang.   Profilingizdagi ma’lumotlardan foydalanishga ruxsat so‘raydigan veb saytlardan ijtimoiy tarmoqdagi shaxsiy sahifangiz orqali ro‘yxatdan o‘tmang. Ayrim veb saytlar so‘rovlarda qatnashish, izoh qoldirish yoki test natijalarini bilish uchun ijtimoiy tarmoqlar orqali ro‘yxatdan o‘tishni taklif qilishi mumkin.   Rasm/videoni ijtimoiy tarmoqlarga joylashtirishdan oldin quyidagilarga e’tibor bering: ma’lumotlarning muhimliligi – ijtimoiy tarmoqqa shaxsni tasdiqlovchi hujjatlarning fotosuratlari / videolarini joylashtirmang; geolokatsiya – firibgarlar yashash joyigiz, ish joyingiz, bolalar boradigan maktab haqida ma’lumot olishlari mumkin; fon – fotosurat / videoda muhim ma’lumotlar, masalan, avtomobil raqamlari mavjud emasligiga e’tibor bering. Notanish odamlar tomonidan yuborilgan xabarlarda keltirilgan noma’lum havolalarga kirmang.   Tanlovlarda pul, gadjet yoki boshqa sovrin yutish haqida yuborilgan elektron xatlardagi havolalarni bosmang, ayniqsa, begona saytlarga bank kartasi ma’lumotlarini kiritmang. Bank kartangizga kirish imkoniyatini qo‘lga kiritgan firibgarlar sizning pul mablag‘laringizni o‘g‘irlashlari mumkin.

25.7.2024 610

Asosiy stavka 0,5 foizga pastladi. Bu bizga qanday foyda beradi?

Markaziy banka asosiy stavkasi - pul-kredit siyosatining asosiy instrumentlaridan biri hisoblanadi. Banklararo pul bozoridagi foiz stavkalari, shuningdek, Markaziy bank tomonidan bank tizimiga likvidlikni taqdim etish bevosita asosiy stavkaga bog'liq. Shunday qilib, asosiy stavka iqtisodiyotdagi foiz stavkalari darajasiga, shuningdek, aholi va biznesning iste'mol va investitsion (sarmoya kiritish) qarorlariga ta'sir ko'rsatgan holda ichki talab va inflyatsiya darajasi o'zgarishida ahamiyat kasb etadi. Asosiy stavka qanday va kim tomonidan belgilanadi? Asosiy stavka darajasi Markaziy bank boshqaruvi majlislarida pul-kredit siyosati sharoitlari, joriy va kutilayotgan inflyatsiya darajasi hamda makroiqtisodiy holatni inobatga olgan holda belgilanadi. Odatda, agar inflyatsiya darajasi ko'tarilsa, Markaziy bank ham asosiy stavkani ko'taradi. Agar inflyatsiya darajasi pasaysa, bunda Markaziy bank asosiy stavkani pasaytiradi. Asosiy stavka qanday qilib bank xizmatlariga ta'sir ko'rsatadi? Markaziy bank asosiy stavkani o'zgartirishga qaror qilsa, bozorni mumkin bo'lgan o'sish yoki pasayish haqida avvaldan xabardor qiladi. O'z navbatida, tijorat banklari asosiy stavkaning traektoriyasini kuzatib, pul bozoridagi likvidlik yaqin kelajakda arzon yoki qimmatlashishini tushunadilar. Tabiiyki, bu esa, banklarni o'z mahsulotlari va xizmatlari narxlarini o'zgartirishga undaydi (masalan, aholi va tadbirkorlardan jalb etiladigan omonatlar va ularga ajratiladigan kreditlar bilan bog'liq xarajatlar). Agar iqtisodiyotda inflyatsiya darajasining o'sish sur'ati jiddiy tezlashsa va Markaziy bank asosiy stavkani ko'tarsa, ushbu holat banklar tomonidan depozit va kreditlar bo'yicha foiz stavkalarini oshirish ehtimolini yuzaga keltiradi. Bu esa, banklararo (joriy likvidlikni ta'minlash maqsadida banklar bir-birlariga pul mablag'larini ma'lum bir foiz evaziga taqdim etadigan bozor) va umuman olganda pul bozorida mablag'larni jalb etish bilan bog'liq xarajatlarni oshishiga olib keladi. Inflyatsiya darajasi hamda asosiy stavkaning pasayishi banklararo pul bozorida pul mablag'larini jalb etish arzonlashishiga, bu esa, yuqori bo'lmagan foiz stavkalarida kreditlar ajratish orqali aholi va tadbirkorlar uchun moliyaviy manbalarning maqbullashishiga sabab bo'ladi. E'tibor bering! Foiz stavkalarini pasaytirish banklararo raqobatga juda ham bog'liq.02Markaziy bank asosiy stavkasi kredit tashkilotlari tomonidan mijozlar bilan shartnomalar tuzishda qo'llanilishi mumkin. Bunday hollarda kredit bo'yicha foiz stavkasi asosiy stavkaga "bog'langan" va foiz to'lovlari miqdori asosiy stavka darajasiga qarab o'zgaradi.Mamlakatimizda 2023-yilning 16-martdan boshlab asosiy stavka 14%ni tashkil etar edi. Bugun Markaziy bank asosiy stavkani 13,5 foizga tushirdi.  Bankxabar telegram kanali bankdan olgan kreditingiz foiz stavkasi Markaziy bankning asosiy stavkasiga bog‘liq bo‘lsa, u holda o‘z kredit shartnomangizga bir ko‘z yugurtirib chiqishingizni maslahat bermoqda! Chunki shartnomada olingan kredit foiz stavkasi asosiy stavkaga bog‘langan hollarda, u o‘zgarishi (oshishi yoki pasayishi) aniq ko‘rsatilgan bo‘ladi. Masalan, ta’lim kreditlari bundan buyog‘iga yillik 13,5% stavkada, oilaviy tadbirkorlik dasturlari doirasida kreditlar esa yillik 17,5% stavkada hisoblanadi.

27.3.2024 1875

Yomon kredit tarixini qanday yaxshilash mumkin?

Kredit tarixi – sizning qaysi kredit tashkilotidan qancha kredit olganingiz, uni qanday to‘laganingiz to‘g‘risida batafsil ma’lumotdir. Agar kredit olib, foiz va asosiy qarzini o‘z vaqtida to‘lab bormagan bo‘lsangiz, kredit tarixingiz yomonlashadi. Yomon kredit tarixi esa banklar sizga qayta kredit bermasligiga sabab bo‘ladi. Qarzingizni kechiktirib to‘laganingiz haqidagi ma’lumot 5 yilgacha saqlanib qoladi. Bu esa, 5 yilgacha kredit ololmasligingizga sabab bo‘lishi mumkin degani. Yomon kredit tarixidan chiqish uzoq vaqt talab etadi. Buning uchun siz, eski qarzdorliklaringizni yopib, kichikroq kredit muassasasidan, mikrokredit tashkilotlaridan kredit olishga harakat qilib ko‘ring. Masalan, muddatli to‘lovga texnika olsangiz bo‘ladi. Kreditni o‘z vaqtida, qat’iy ravishda kredit jadvaliga rioya qilib to‘lab boring. Imkoningiz bo‘lsa, uni muddatidan oldin to‘lang. Bu orqali siz o‘zingizni intizomli mijoz sifatida namoyon etasiz. Shunday qilib, sizning kredit tarixingiz asta-sekin yaxshilanadi.

27.2.2024 1097

Kredit foizlari 1,8 foizga oshdi — Markaziy bank

2024-yilning yanvar oyida O‘zbekistondagi davlat va tijorat banklarida uzoq muddatli kreditlarning foizi yuqorilab, o‘rtacha hisobda 24,5 foizga yetgan (Imtiyozli kredit va mikroqarz hisobga olinmagan holda). Bu haqda Markaziy bank ma’lumot berdi. Taqdim etilgan hisobotda ko‘rish mumkinki, joriy yilda kreditning o‘rtacha foizi 2023-yilning mos davriga nisbatan 1,8 foizga oshgan. Jismoniy shaxslar uchun ajratilayotgan kredit o‘rtacha 25,1 foizni, yuridik shaxslar uchun 22,9 foizni tashkil etmoqda. Ma’lumotlarga ko‘ra, hozirda O‘zbekistondagi banklarda kreditning eng yuqori stavkasi 49 foiz, eng kam stavkasi esa, 14 foizni (imtiyozli) tashkil etmoqda. So‘nggi o‘n yil ichida kreditning o‘rtacha foizi quyidagicha o‘zgargan: 2014-yilda 16,2 foiz; 2015-yilda 14,2 foiz; 2016-yilda 14,1 foiz; 2017-yilda 15,0 foiz; 2018-yilda 19,9 foiz; 2019-yilda 24,8 foiz; 2020-yilda 20,6 foiz; 2021-yilda 21,3 foiz; 2022-yilda 22,4 foiz. 2023-yilda 22,9 foiz.

23.2.2024 1164

Dunyodagi eng zaif valyutalar: o'ntalikda o'zbek so'mi ham bormi?

AQSH dollari eng kuchli valyuta sifatida ko‘riladi, chunki u eng ko‘p sotiladi. Dunyoda qiymati eng yuqori valyuta Kuvayt dinori bo‘lsa-da, AQSH dollari dunyo bo‘ylab qonuniy to‘lov vositasi sifatida tan olingan 180 ga yaqin valyutalarning yuqorisida turadi. Eng kuchsiz valyutalar esa dollarning ancha kichik qiymatiga teng bo‘ladi. Ba’zi valyutalarda atigi 1 dollar sotib olish uchun ulardan o‘n mingta talab qilinishi mumkin. Forbes nashri AQSH dollariga qiyosalaganda qiymati eng kuchsiz bo‘lgan valyutalar o‘ntaligini e’lon qildi. Unga ko‘ra o‘zbek so‘mi avvalgi yildagi 7-o‘rindan bir pog‘ona yuqorilab, 6-o‘ringa joylashgan. TOP 3   Reytingda hamon Eron riali peshqadamligini saqlab turibdi. Hozirda 1 AQSH dollari 42 00 rialni tashkil qilmoqda. Ikkinchi o‘rinda ham o‘zgarish ro‘y bermagan. Hamon Vyetnam dongi Erondan keyin eng zaif valyuta bo‘lib turibdi. 1 AQSH dollari 24 500 dongga teng. Uchinchi o‘rinda esa Laos milliy valyutasi kip bormoqda. 1 AQSH dollari deyarli 21 ming kipga teng. Yana bir pogʻona yuqori O‘zbek so‘mi esa yuqorida ta’kidlanganidek 6-pog‘onadan joy olgan. E’tiborlisi 2023-yilgi reytingda so‘m 7-o‘rinda edi. Markaziy bank ma’lumotiga ko‘ra, 1AQSH dollari 12 495 so‘mni tashkil qilmoqda. AQSH dollariga nisbatan eng arzon valyutalar Quyida 1 AQSH dollariga nisbatan dunyodagi eng arzon o‘nta valyutaning qiymatlari keltirilgan: 1. Eron riali — 42 037  2. Vyetnam dongi — 24 535 3. Laos kipi — 20 839 4. Syerra-Leone leonesi — 19 750 5. Indoneziya rupiyasi — 15 635 6. O‘zbek so‘mi — 12 495 7. Gvineya franki — 8 584 8. Paragvay guaranasi — 7 293 9. Uganda shillingi — 3 878 10. Iroq dinori — 1 3

6.12.2023 2195

Elektron hamyon Pul yig‘ish va saqlash uchun qulay vosita

Elektron hamyon — elektron shakldagi pullarni saqlaydigan dasturiy ta’minot. Bu hamyondagi pullarni odatdagidek sarflash — onlayn xarid va xizmatlar uchun to‘lov qilish, bank kartasi yoki hisob raqamiga o‘tkazish va ba’zi hollarda elektron pullarni naqdlashtirish ham mumkin. Odatda hamyon shaxsiy bank kartalari orqali yoki ilovaning o‘zida komissiya to‘lovlarisiz to‘ldiriladi. Elektron hamyon bank hisob raqamining muqobil variantidir. Faqat undagi pullar bankda emas, maxsus kompyuter dasturida saqlanadi. Siz bilgan xalqaro hamyonlardan tashqari O‘zbekistondagi tijorat banklari ham mobil ilovalari orqali o‘z mijozlariga ikki xil: so‘m va xorijiy valyutada ochiladigan elektron hamyonlarni taklif etadi. Quyida elektron hamyonlarning afzalliklariga to‘xtalamiz (eslatma: bular bank ilovalarida ochilgan elektron hamyonlar shartlaridan farqlanishi mumkin).   Elektron hamyonning afzalligi Birinchidan, elektron hamyon bilan xavfsiz onlayn to‘lov qilish mumkin. Foydalanuvchi bank kartasida faqat zarur miqdordagi summani olib qolib, qolganini elektron hamyonda saqlasa, firibgarlarga yo‘liqqan taqdirda ham, bor pulidan ayrilmaydi. Ikkinchidan, bu hamyonni hech qayerda unutib qoldirmaysiz, o‘g‘irlatib qo‘ymaysiz. U hamisha ishonchli joyda saqlanadi. Biroq telefon xavfsizligi masalasi bor: mobil qurilma va moliyaviy ilovalaringizni murakkab parollar bilan himoyalasangiz, pullaringizga xavf bo‘lmaydi. Uchinchidan, pullarni yig‘ish va xavfsiz saqlash uchun qulay. Elektron hamyondagi pullar ko‘z oldingizda turmaydi. Natijada u pullarni ishlatib yuborishdan yiroq bo‘lasiz va keraksiz xaridlarga sarflamaysiz. Shu orqali pullarni tejab, samarali yig‘ishni boshlashingiz mumkin. To‘rtinchidan, elektron hamyonda saqlanadigan pullarni boshqa mamlakatlarga o‘tkazish mumkin. Bunda agar o‘tkazmalar ikkita bir xil ilova o‘rtasida amalga oshiriladigan bo‘lsa, komissiya foizlari olinmaydi. Biroq xavfsizlik nuqtayi nazaridan, o‘tkazmalar uchun ma’lum limitlar bo‘ladi. Beshinchidan, dunyoning istalgan nuqtasida kontaktsiz to‘lov qilish mumkin. Aytaylik, ish yoki sayohat safarida biror mahsulot, xizmat uchun to‘lov qilishingiz kerak bo‘lib qoldi. Lekin xorijiy valyutadagi bank kartangiz yo‘q. Bunda siz istalgan valyutadagi to‘lovlarni elektron hamyon orqali to‘lay olasiz. Agar ehtiyoj bo‘lsa, hamyonga tegishli ilovadagi bank kartasidan pullarni o‘tkazib olish ham mumkin.   Ma’lumot uchun, WebMoney, PayPal, Kiwi, Yandeks.Dengi – eng yirik elektron pul tizimlaridan sanaladi. O‘zbekiston hududida ulardan ikkitasi — WebMoney va Yandeks.Dengidan foydalanish mumkin. Muhim! O‘zbekistondagi elektron hamyonlarning ba’zilarida (xavfsizlik nuqtayi nazaridan) saqlash mumkin bo‘lgan pullar miqdori hamda o‘tkazmalar uchun ma’lum limitlar mavjud. Bundan tashqari, o‘tkazma foizlari ham bir-biridan farqlanadi. Shuning uchun hamyondagi pullar bilan har qanday operatsiyani bajarishdan avval, uning shartlarini diqqat bilan o‘qib chiqish tavsiya etiladi.

13.11.2023 2384

2024-yilda 2 mln aholini tadbirkorlikka jalb qilish bo‘yicha yangi tizim joriy etiladi

Biznesni rivojlantirish banki kichik tadbirkorlar faoliyatini yo‘lga qo‘yish va kengaytirishga mas’ul bo‘ladi. Buning uchun xalqaro moliya tashkilotlaridan 1,2 mlrd dollar jalb qilinadi va 300 mln dollar yevrobond chiqariladi.   Aholini kichik va o‘rta biznesga keng jalb qilishga qaratilgan prezident qarori loyihasi ishlab chiqildi. Qaror loyihasida bir qator muhim jihatlar ko‘zda tutilgan: 2024-yilda 2 mln aholini tadbirkorlikka jalb qilish bo‘yicha quyidagi tizim joriy etiladi: a) aholi va tadbirkorlarni o‘qitish, loyihalarni amalga oshirishga ko‘maklashish va shu orqali “oilaviy tadbirkor – mikro biznes – kichik biznes – o‘rta biznes” zanjiri yo‘lga qo‘yiladi; b) “Biznesni rivojlantirish banki” ATB, “Tadbirkorlikni rivojlantirish kompaniyasi” AJ va boshqa hamkor tijorat banklaridan iborat yaxlit moliyaviy tizim asosida kichik va o‘rta biznes loyihalari moliyaviy qo‘llab-quvvatlanadi. Xususan: oilaviy tadbirkorlik dasturiga – 10 trln so‘m (Xalq banki va Mikrokreditbank); mikromoliyaviy xizmatlar ommabopligini oshirish dasturiga – 3 trln so‘m va 100 mln dollar (Mikrokreditbank va Xalq banki); “Kichik biznesni uzluksiz qo‘llab-quvvatlash” dasturiga – 6 trln so‘m va 1,2 mlrd dollar (Biznesni rivojlantirish banki); “O‘rta biznesni moliyaviy qo‘llab-quvvatlash dasturi”ga – 1,5 trln so‘m va 100 mln dollar (Tadbirkorlikni rivojlantirish kompaniyasi) ajratiladi. v) kichik biznesga ko‘maklashish markazlari va Tadbirkorlikni rivojlantirish kompaniyasida hamda tadbirkorlik bo‘yicha elektron platformalarda tadbirkorlikka o‘qitish, loyihalarni moliyalashtirish va barcha bosqichlarda hamrohlik qilish yo‘lga qo‘yiladi. Bundan tashqari, Tiklanish va taraqqiyot jamg‘armasidan kichik biznes loyihalarini moliyalashtirish uchun Biznesni rivojlantirish bankiga jami 300 mln dollar, shu jumladan, 75 mln dollar bankning ustav kapitalini oshirishga va 225 mln dollar 15 yil muddatga 5 foiz stavkada subordinar qarz sifatida mablag‘lar ajratiladi. Biznesni rivojlantirish banki – 150 ming kichik tadbirkorlar faoliyatini yo‘lga qo‘yish va kengaytirishga mas’ul bo‘ladi va buning uchun xalqaro moliya tashkilotlaridan 1,2 mlrd dollar jalb qilinadi, shuningdek, 300 mln dollar yevrobond chiqariladi.  Tadbirkorlikni rivojlantirish kompaniyasi – o‘rta biznesni 2,5 baravarga (10 mingdan 25 mingga) oshirishga mas’ul bo‘ladi va buning uchun moliyaviy xizmatlar 8 trln so‘mdan 14 trln so‘mga yetkaziladi, 300 mln dollar yevrobond chiqariladi hamda 450 ta korxonaga ulush kiritiladi va xizmatlar ipotekasi beriladi. Respublika komissiyasiga (J. Qo‘chqorov) 2023 yil 15 dekabrga qadar hududlar va davlat dasturlari yo‘nalishlari kesimida 2024-yilda 2 mln aholini tadbirkorlikka jalb qilish maqsadli ko‘rsatkichlarini tasdiqlash topshiriladi. 2024-yil 1 yanvardan 2026-yil 1 yanvargacha davlat ishtirokidagi yirik korxonalar bilan kooperatsiya asosida tashkil qilingan kichik tadbirkorlarga ishlab chiqargan mahsulotini davlat buyurtmachilariga bir yilda 10 mlrd so‘mgacha to‘g‘ridan to‘g‘ri shartnomalar asosida sotishga ruxsat beriladi. Qaror loyihasidagi chora-tadbirlarni amalga oshirish uchun Tiklanish va taraqqiyot jamg‘armasidan 300 mln dollar yo‘naltiriladi. 

18.6.2022 11151

QABUL JARAYONIDA QANDAY O‘ZGARISHLAR BOR?

2022/2023-o‘quv yili uchun oliy ta’lim muassasalariga hujjatlarni qabul qilish 20-iyundan boshlanadi. Bu yilgi qabul jarayonlarida ham yangiliklar talaygina. O‘qishni ko‘chirish faqat ikki holatda mumkin, bir vaqtning o‘zida barcha ta’lim shakliga hujjat topshirish imkoniyati bor. Endi magistraturada xorijiy tillarni bilish sertifikati majburiy, qo‘shimcha imtihonlar bo‘lmaydi.Kutilayotgan yana bir nechta o‘zgarish va yangiliklarni Prezidentimizning 2022-yil 15-iyundagi “Davlat oliy ta’lim muassasalariga o‘qishga qabul qilish jarayonlarini tashkil etish to‘g‘risida”gi qarori hamda “2022/2023-o‘quv yili uchun davlat oliy ta’lim muassasalariga o‘qishga qabul qilishning davlat buyurtmasi parametrlari to‘g‘risida”gi farmoyishlardan bilib olish mumkin.XOTIN-QIZLARGA IMTIYOZBu yil oliy ma’lumoti bo‘lmagan 2000 nafar xotin-qizlarda oliy ta’lim muassasalariga imtiyozli kirish imkoni bo‘ladi. Oila va xotin-qizlar davlat qo‘mitasining tavsiyanomasini olgan, oliy ma’lumotga ega bo‘lmagan xotinqizlar uchun 2022/2023-o‘quv yilidan boshlab bakalavriatning kunduzgi ta’lim shakli bo‘yicha umumiy belgilangan davlat granti asosidagi qabul parametrlariga qo‘shimcha 2 000 ta davlat granti ajratiladi. Bunda yuqoridagi ajratiladigan qabul parametrlarining kamida 50 foizi aniq, tabiiy fanlar, texnika va tibbiyot yo‘nalishlari orasida taqsimlanadi.BARCHA TA’LIM SHAKLINI TANLASH MUMKINPrezidentimiz qaroriga ko‘ra, davlat oliy ta’lim muassasalariga qabul jarayonida abituriyentlarni onlayn ro‘yxatdan o‘tkazish Yagona interaktiv davlat xizmatlari portali va Davlat test markazining rasmiy veb-sayti orqali har yili 20-iyundan 20-iyulga qadar (20-iyul kuni ham), chet tilidan kasbiy (ijodiy) imtihon o‘tkaziladigan bakalavriat ta’lim yo‘nalishlari bo‘yicha 10-iyulga qadar (10-iyul kuni ham) amalga oshiriladi.Endilikda abituriyentlar test sinovi topshiriladigan fanlar majmuasi va ketma-ketligi bir xil bo‘lgan beshtagacha bakalavriat ta’lim yo‘nalishlarini hamda bir vaqtning o‘zida kunduzgi, sirtqi, kechki, masofaviy ta’lim shakllarini ham tanlash imkoniyatiga ega bo‘ladi. Qarorga asosan, 2022/2023-o‘quv yilidan boshlab davlat OTMlarida ularning imkoniyatlaridan kelib chiqqan holda bakalavriat ta’lim yo‘nalishlari bo‘yicha masofaviy ta’lim shakli joriy etiladi. Shuningdek, 2023/2024-o‘quv yilidan boshlab OTMga o‘qishga qabul qilishnin davlat buyurtmasi parametrlari faqat davlat granti bo‘yicha tasdiqlanadi.IKKI HOLATDA KO‘CHIRISH MUMKIN Bir davlat oliy ta’lim muassasidan boshqa biriga o‘qishni ko‘chirish uchun faqat 2 ta vaziyatda ruxsat beriladi: talaba oila qursa va turmush o‘rtog‘i doimiy yashaydigan hududdagi OTMga ko‘chmoqchi bo‘lsa; davlat xizmatchisi ish yuzasidan boshqa hududga ko‘chsa va turmush o‘rtog‘i yoki voyaga yetmagan farzandining o‘qishini o‘sha hududga ko‘chirmoqchi bo‘lsa (ishga kirgan vazirlik xati asosida). Xorijdan o‘qishni ko‘chirishda esa o‘tgan yilgi tartib saqlanib qolgan:1) talaba mos va turdosh yo‘nalishga test yoki ijodiy imtihon topshiradi hamda undan o‘tish balini to‘plash talab etiladi;2) o‘tish balini to‘play olmasa, super-kontrakt shartlari asosida o‘qishini ko‘chirishga ruxsat beriladi;Xorijdan mos va turdosh bo‘lmagan yo‘nalishga o‘qishni ko‘chirishga ruxsat berilmaydi.MAGISTRATURA BO‘YICHA O‘ZGARISHLAR?Bundan buyon magistraturaga qabul bir yilda ikki marta — avgust va yanvar oylarida tashkil etiladi. Bunda avgust oyidagi qabul – navbatdagi o‘quv yili uchun tasdiqlangan davlat granti va to‘lov-kontrakt asosidagi kvotalar uchun, yanvar oyidagi qabul – yozda to‘lmay qolgan o‘rinlar hamda Davlat qabul komissiyasi tasdiqlagan kontrakt asosidagi qo‘shimcha kvotalar uchun bo‘ladi.Joriy yildan boshlab magistraturaga qabulda mutaxassislik fanidan imtihon bo‘lmaydi. Faqat abituriyentning bakalavriat diplom bali o‘rtacha ko‘rsatkichi hamda xorijiy til sertifikat bali asosida, ballar ketma-ketligiga qat’iy rioya qilgan holda amalga oshiriladi. Boshqa qo‘shimcha imtihon o‘tkazilmaydi.IMTIYOZGA EGA BO‘LGANLAR UCHUN ALOHIDA “KVOTA”Qolaversa, endilikda oliy ta’lim muassasalariga imtihonlarsiz davlat granti asosida o‘qishga kirish bo‘yicha imtiyozga ega bo‘lganlar umumiy qabul parametrlaridan tashqari qo‘shimcha davlat granti asosida o‘qishga qabul qilinadi (ilgari imtiyozga ega ayrim abituriyentlar umumiy kvota doirasida davlat granti asosida o‘qishga qabul qilinar va mavjud grant o‘rinlarini band qilishar edi). Shuningdek, yurtimizdagi xorijiy va nodavlat OTMlarga davlat granti asosida kadrlar tayyorlash bo‘yicha 1 000 ta o‘rin ajratib boriladi.

18.5.2022 9715

RESPUBLIKA TAʼLIM MARKAZI O‘QITUVCHIGA E’TIROZ BILDIRDI

 “...Nodira Isayevaning Milliy o‘quv dasturi asosida yaratilgan yan­gi o‘lchamdagi zamonaviy dars­liklarni “filning qulog‘i”ga qiyoslashi, ularda rasmli maʼlumotlar ko‘payib ketgani, darslik uchun yaratilgan mobil ilovalar o‘quvchilarni danga­sa qilib qo‘yishi haqidagi eʼtirozla­rini, darsliklarning mazmun-mohi­yatidagi o‘ziga xos jihatlarini tahlil qilmay turib, darslik hajmiga qarab baho berishini noprofessionallik, o‘qituvchiga xos bo‘lmagan nomu­nosib xatti-harakat deb baholay­miz”, deyiladi munosabatda. Munosabat “Darsliklarni yaratish jarayoni shunchaki bir nechta muallif ishtirokida amalga oshirilmadi. Jarayonda xalqaro ekspertlar, mutaxassislar va, asosan, o‘qituvchilardan iborat katta jamoa ishladi. Darslikdagi har bir o‘zgarish xalqaro darslik yaratish standart­lari va ilg‘or davlatlarning tajribasi o‘rganib chiqilganidan keyingina kiritildi. Baʼzi ish bermagan yangi­liklar tajriba-sinov jarayonida bosh­qasi bilan almashtirildi yoki olib tashlandi”, deya davom etadi. E’tirozli munosabatda darsliklar hajmi masalasiga ham to‘xtab o‘tilgan. “Vazirlar Mahkamasining “Taʼlim muassasalari uchun xavf­siz poligrafiya mahsulotlarining umumiy texnik reglamentini tas­diqlash to‘g‘risida”gi qarori hamda Sanitariya-epidemiologik nazorat markazining o‘quv nashrlariga qo‘yadigan gigiyenik talablariga ko‘ra, 1–4-sinf o‘quvchilari uchun bir dona darslik og‘irligi 300 gramdan oshmasligi belgilab qo‘yilgan. 2-sinf darsliklarining o‘rtacha og‘irligi esa 200–220 gramni tashkil qiladi va bu belgilangan talablarga mos keladi. Avvalgi 1–2-sinf darsliklari 70x90 bi­chimda 225 ga 175 sm o‘lchamda edi. Bu o‘lchamdagi kitobni sumka­da olib yurish qulaydek tuyulgani bilan kitob kichkinaligi hisobiga 1-sinf o‘quvchisi uchun noqulay shrift va dizayndan foydalanib kelingan. Yangi darsliklar esa 60x84 bichimda, yaʼni 300 ga 208 sm hajmda tayyor­landi. Bu o‘lchov xalqaro darslik yaratish standartlaridan kelib chiqib tanlangan bo‘lib, o‘quvchining yoshiga, psixologik-fiziologik rivojla­nishiga har tomonlama mos keladi. Taʼlim mazmunining o‘zga­rishi shakliy o‘zgarishlarni ham talab qiladi. Ilgari darsliklarda, asosan, nazariy maʼlumotlar berilgani uchun rasmlarga kam joy ajratilgan. Tangadek joy­da juda kichik hajmda berilgan rasmlar bolalarni zavqlantirma­gan, taʼlim olishida ahamiyatli sanalmagan. Zamonaviy dars­liklarni esa taʼlimiy maqsadni ko‘zlagan turli rasmlar, chizma­lar, diagramma va jadvallarsiz tasavvur qilib bo‘lmaydi. Chunki maʼlumotlarni vizual holatda qa­bul qilish o‘rganishning eng sa­marali usullaridan biri hisobla­nadi. Bunda o‘quvchilarning na­faqat fanga qiziqishi ortadi, balki matn bo‘lmagan materialni ham tushunish ko‘nikmasi rivojlanadi”. Munasabatda qayd etilishicha, rasmlarning berilishiga nisbatan “qoida kam, rasm ko‘p” qabilida baho berish noo‘rin. Chunki aksar topshiriqlarda rasm asos qilib olingan. Yaʼni kitobdagi rasm va be­zaklar taʼlim jarayonining muhim omiliga aylangan. Respublika taʼlim markazi “Raqamli dunyo bolalarini kompyuter va smartfonlardan ajratish de­yarli ilojsiz. Bunday vaziyatda eng maʼqul yo‘l ularga qurilmalardan ilm olish maqsadida foydalanishni o‘rgatishdir. Yangi darsliklarda har bir o‘quvchining o‘rganish imkoni­yati turlicha ekanini inobatga ol­gan holda turli mobil ilovalar ham­da geymifikatsiya metodidan foy­dalanilgan. Chunki hamma bolalar ham mavzuni kitobdan o‘zlashti­rishga qiziqavermaydi. Material­ni smartfondagi o‘yin ko‘rinishi­da o‘zlashtirish esa allaqachon raqamli dunyoning bir bo‘lagiga aylanib ulgurgan bolalar uchun qulaylik yaratdi”, deya o‘z xulosasini yakunlagan.