10.12.2024 55

Yetakchilar tajriba almashdi

Toshkent viloyati hokimi Zoyir Mirzayev tashabbusi bilan viloyatdagi eng faol yoshlar yetakchilari, sardorlar, volontyor yoshlar ishtirokida Bo‘stonliq tumanidagi “Yoshlar oromgohi”ga uch kunlik sayohat tashkil etildi. Sayohat davomida yoshlar o‘zaro tajriba almashib, yangi bilimlar egallashi uchun turli dasturlar tashkil etildi. Konsert dasturlari, o‘quv seminarlar, sport musobaqalari va boshqa madaniy-ma’rifiy tadbirlar shular jumlasidandir. Ijtimoiy faoliyatni rivojlantirish, jismoniy va aqliy salohiyatni oshirishga qaratilgan tadbirlar yoshlarning jamiyatdagi o‘rni va rahbarlik qobiliyatini rivojlantirishga xizmat qiladi. Jumladan, mahalladagi yoshlar yetakchilari va tegishli mas’ullar ishtirokida o‘quv seminarlar o‘tkazildi. Ishtirokchilar “Yoshlar murojaatlari bilan ishlash”, “Besh tashabbus loyihalari”, “Yoshlar daftari” tizimi maqsadlari, “Og‘ir” toifadagi yoshlar bilan ishlash usullari, “Bandlik dasturi”, “Ibrat farzandlari” loyihasi doirasidagi tajribalar bilan tanishdi, “Mutolaa” loyihasi orqali yoshlarni kitob mutolaasiga jalb qilish, “UzChess” hamda “Qizlar akademiyasi” loyihasining samaralari muhokama qilindi. “Sardorlikdan yetakchilikkacha, yetakchilikdan rahbarlikkacha” shiori ostida yoshlar o‘rtasida liderlik sifatlarini rivojlantirishga qaratilgan trening ham foydali bo‘ldi. Seminarlarda yoshlar o‘zlarining fikrlarini bildirish, yangi loyihalarda ishtirok etish va jamiyatda o‘z o‘rinlarini topish bo‘yicha amaliy tavsiyalar oldi. – Oromgohdagi muloqotlarimiz doirasida biz yoshlar yetakchilarining tajribasini sardorlarga o‘rgatishni, ular bilan yaqin hamkorlikda yoshlarning turli tashabbus va takliflarni qo‘llab-quvvatlashni maqsad qilib qo‘ydik, – deydi Yoshlar ishlari agentligining Toshkent viloyati boshqarmasi boshlig‘i Nodir Hojiyev. Sayohat yoshlarga o‘z mahoratini, ijodiy yondashuvlari va liderlik qobiliyatini namoyon etish, yangi tajribalar orttirish imkonini berdi. Yakunda barcha ishtirokchilarga sertifikat va esdalik sovg‘alar topshirildi.

6.12.2024 153

Toshkent viloyatida 17 ming nafardan ortiq yoshlar xorijiy til va kasb-hunarga oʻrgatiladi

Yurtimizda ilmli va maʼrifatli yoshlarni kamol toptirish, ijodiy va intellektual qobiliyatlarini rivojlantirish, xorijiy tillarga oʻqitishni yanada ommalashtirish va bunday faoliyat bilan shugʻullanuvchi subyektlarni qoʻllab-quvvatlash borasida qator ishlar qilinmoqda. Jumladan, Toshkent viloyatining 22 ta tuman va shaharlarida boʻlib oʻtgan “Oʻquv markazlar forumi” ham mazkur yoʻnalishdagi amaliy ishlarning mantiqiy davomi boʻldi.Jarayonlarda ishtirokchilar taklif va tashabbuslari yuzasidan fikr almashdi. Shuningdek, kelgusi yilda amalga oshirmoqchi boʻlgan rejalari yuzasidan hisobot berdi. Aytish joizki, 2024-yilda Toshkent viloyatidagi mavjud 189 ta oʻquv markazlarida 12 ming 302 nafar yoshlar xorijiy tillar va kasb-hunarga oʻrgatilgan. 2025-yilda mazkur oʻquv markazlar sonini 247 taga yetkazish hamda unda 17 ming 822 nafar yoshlarni xorijiy tillar va kasb-hunarga oʻqitish rejalashtirilmoqda.

6.12.2024 165

“1000 SMMCHI QIZLAR”: OLG‘A INTILMAGANLAR ORTDA QOLADI

Yaqin 10 yilda qanday mutaxassislarga talab kuchli bo‘ladi? Shubhasiz, zamonaviy kasb egalariga! Zamonaviy kasblar deganda, asosan internet bilan bog‘liq yoki masofadan bajarilishi mumkin bo‘lgan kasblar tushuniladi. Ularga SMM mutaxassisi, kopirayter, dasturchi, veb-dizayner, grafik dizayner va boshqalar kiradi. Bu kasblarni egallash uchun yillab oliy ta’lim muassasalarida o‘qish va diplom olish zarur emas. O‘qish uchun oylik kurslarda qatnashib, tajriba va mahoratni oshirish kifoya. Ammo ko‘pchilik yoshlar mablag‘i bo‘lmagani sababli kurslarda o‘qiy olmaydi. Bu muammoga yechim topish maqsadida, yurtimizda yoshlarni o‘qitish va yaxshi kasb egasi bo‘lishi uchun imkoniyatlar yaratilmoqda. Jumladan, “Toshkent yoshlarni sevadi” oyligi doirasida 1000 nafar xotin-qiz uchun SMM o‘quv kurslarida bepul ta’lim olish imkoniyati taqdim etilmoqda. Bu kurslarda qatnashuvchilar o‘z yashash joyiga yaqin o‘quv markazlarida kasb sirlarini o‘rganib, SMM mutaxassisi, kopirayter yoki kontent menejer sifatida uyda turib pul topish ko‘nikmalariga ega bo‘ladi. Quyida bu kurslarda o‘qiyotgan yoshlar fikri, reja va maqsadlari haqida bayon qilamiz.   Ha, bepul! – SMM sohasiga 2 yildan beri qiziqaman, – deydi 22 yoshli Nilufar Omonova. – Bu soha haqida eshitganimda o‘qishga, o‘rganishga xohish paydo bo‘lgan edi. Lekin talabaligim sababli bu maqsadni biroz chetga surib turishga to‘g‘ri keldi. Chunki kontrakt masalasi bor. Bundan tashqari SMM yo‘nalishida o‘qish kurslari ham arzon emas edi. Nilufar Toshkent davlat iqtisodiyot universiteti turizm yo‘nalishida o‘qiydi. Sirtqi ta’lim shaklida tahsil olgani uchun bo‘sh vaqtlarida ishlab, kontraktini o‘zi to‘lashga harakat qiladi. O‘zi istagan sohani o‘rganishni reja qilib yurgan qiz uchun “Toshkent yoshlarni sevadi” oyligi doirasida e’lon qilingan “1000 SMMchi qizlar” loyihasi va bepul ta’lim olish imkoniyati yaxshi yangilik bo‘ldi. – “1000 SMMchi qizlar” loyihasi haqida “Toshkent yoshlari” telegram sahifasida e’lon qilingan edi, – deydi Nilufar. – Avvaliga bepul ekaniga ishonolmadim. Keyin boshqa sahifalarda ham tarqala boshlaganidan so‘ng maxsus bot orqali ro‘yxatdan o‘tdim. Natijasi esa ajoyib! Bir necha yillik istagim amalga oshganidan xursandman. Bizga sifatli bilim berishyapti. Bu hech bir pulli o‘quv kurslaridan farq qilmaydi.   “Bizni darslardan o‘tadigani yo‘q” – SMMga qiziqishim baland bo‘lgani uchun “Zakovat arena” binosida o‘tkazilgan SMM sohasida faoliyat yuritadigan tajribali mutaxassislar bilan uchrashuvga borgandim, – deydi Avazjon Karimova. – Uchrashuvda yana bir maqsadimga erishdim. “1000 SMMchi qizlar” loyihasi haqida e’lon qilishdi. O‘sha yerning o‘zida ro‘yxatdan o‘tdim va darslarda qatnashish imkoniyatiga ega bo‘ldim. Avazjon Karimova O‘zbekiston Milliy universitetining 1-bosqich talabasi. Fransuz tilida so‘zlasha oladi. Kelajakda bir nechta tillarni o‘rganish niyatida. Til bilish ko‘nikmasi SMM sohasida o‘z o‘rnini topishiga ko‘mak beradi. – Darslarimiz 5 hafta davom etadi, – deydi Avazjon. – Xosiyat Hasanovadan saboq olyapmiz. To‘g‘risini aytsam, darslarimiz juda qiziqarli. Barchamizi qiziqib o‘rganyapmiz, ustozimiz esa bilimini ayamasdan o‘rgatmoqda. Hatto har birimizga Instagram profillari berib, ishlashimiz uchun sharoit yaratib berdilar. Ham amaliy, ham nazariy bilimga ega bo‘layotganim meni juda quvontiradi. Kelajagimni shu soha bilan bog‘lashni niyat qilganman.

5.12.2024 208

GAZETAGA OBUNA BO‘LMANG!

Har yili gazetaga obuna mavsumida atrofdagilar ko‘ziga gazetadagilar, xuddiki, “yebketar”ga pul so‘rayotgandek ko‘rinadi. Yo‘q, bu hol bizni ajablantirmaydi, shunchaki, biroz manglayi tirisharkan odamning: ulovlari xarob turargohda turgani uchun har safar nechchidir ming so‘m, asfaltining dabdalasi chiqib yotgan yo‘llarda yursayam “yo‘l fondi”ga million-million so‘m, sal havo sovuganda yoqilg‘ining narxini oshiradiganlarga falon so‘m, oltmish-yetmish kunda bir tarqatiladigan gazballonlarni kutayotgan hollariga yana o‘sha “zapravka”lardagi suyultirilgan gazning har litriga pismadon so‘m, limit ustiga limit qo‘yilib yotgan elektr to‘lovlariga falon so‘mlab xarajat qilayotganlarida “g‘iq-q” etmayotganlar ko‘ziga shu gazeta obunasi uchun yiliga bir marta pul chiqarish “og‘ir tuyuladi” nimagadir. Aslida, o‘ylab ko‘rish kerak: gazeta o‘zi nega chiqariladi? Kitob-ku o‘qimaymiz – “uyqumiz keladi” (doim “trend”dagi bahona!), “harom qonimiz qo‘zib qoladi” (bir kitobbexabar “iqror”i!), “nima foyda” (o‘zbekning “o‘lmas” xulosasi!), “vaqt qayda” (aksari bekorchilar, aniqrog‘i umri qarta o‘ynab yo narda tashlab o‘tib borayotganlar “attang”i!)... Xo‘sh, endi shu, bir necha sahifagina chiqadigan gazetani ham ochib qarashga erinsak, nimamiz odam bizning, o‘zi!.. Zotan, ko‘zlarining nuri kitobu oynomayu ro‘znoma sahfalari uzra to‘kilmagan, quloqlari ma’rifat ma’vizalariga “berk bo‘lgan”, burun kataklari xonaqohu kutubxonayu kitob do‘konlariyu turfa toza ilmgohlar havosidan nafas olmagan, tili tilovatu mutolaa uchun “soqov” kimsani qaysi me’zonga ko‘ra “ODAMZOT” atash mumkin? Axir, bosh, ko‘z, quloq, burun, og‘iz... – hayvonu hasharotdayam bor! Tirikchilik uchun qo‘ng‘iz ham o‘rmalab yuradi! To‘ng‘izam bolalarini boqish maqsadida ovga chiqadi, har kuni! Nima farqimiz qoladi shulardan, agarki, gazeta o‘qimasak? Emishki, “bugun hamma narsa telefonda – gazetadan foyda yo‘q”! Ayting-chi, Samarqandning huv-v bir burchagidagi Paxtachi otlig‘ tumanning 21-maktabida rus tiliga ixtisoslashgan butun boshli sinfxonalari, kazo-kazo rus tili o‘qituvchilari, rus tilini o‘rgatish borasida uzoq yillik shakllangan o‘qitish metodlari... bo‘lishiga qaramay, ota-onalar bolasini rus tiliga emas, o‘zbek tilli guruhlarga berishini istashining sababi ham telefoningizda bormi? Va yana, o‘sha Paxtachida, bultur qishda simyog‘ochdan yiqilib o‘lgan “elektrik”ning taqdiri nega bunday kechganining asl sababini sun’iy idrokdan so‘rab ko‘ring-chi, nima deb quloqqa teparkan? Yoxud avtohalokat sababidan nogironlar aravachasiga mixlanib qolgan va endilikda etikdo‘z bo‘lib rizqini topayotgan, O‘zbekistonning chekka bir joyida yashaydigan insonga nega Prezident farmoniga ko‘ra “Jasorat” medali berilganini hamda bu falokatni o‘sha hamyurtimiz o‘zi “Xudodan so‘rab olganman”, deyishining boisi “Google” bisotidan chiqarmikan? Yoinki, olis bir qishloqda, onggi kun sayin taraqqiy topib kelayotgan, kattalaram o‘qimaydigan semiz-semiz kitoblarni o‘qiyotgan, birgina tarixiy qissasiyu esse orqali Prezident devonxonasidagilar e’tiboriga tushib, noutbuk va kitoblar ila taqdirlangan o‘n besh yoshli o‘spirinnichi, taniydimi telefoningiz?.. Umuman, biz bilganu bilmagan shu odamlar orasidan, nainki respublika bo‘yicha, balki dunyo miqyosida nom chiqargulik salohiyatdagi ijodkor, san’atkor, sportchi, kashfiyotchi, innovator yoshlar chiqayotgani – bularning bari gazetalar sahifalarida bor va bo‘lajak. Sizga qaysi “boyvachcha” qancha topganiyu, qayerda kim degan mushtumzo‘r yoki “zo‘r ichadigan”lar borligidan bo‘lak mavzular ham qiziq bo‘lsa, albatta! Tashkilotlar, maktabu bog‘chalar, tadbirkorgacha gazeta-jurnalga obuna “majburiy” bo‘ldi, go‘yoki. G‘azablangulik emas, afsusli holat bu. Odamlarni ma’naviyatga majburlaydigan davr ham kelgan ko‘rinadi. Holbuki, gazetadagi bir maqola yo suhbatni o‘qishsa, o‘zlariga qanchalar manfaat oladi! E, yo‘-o‘q, unda o‘sha telefonlaridagi qay bir otarchining otasi kimligiyu boshqa birining qornidagi bolami yo boshqaligi haqidagi “o‘ta muhim” xabarlarni kim o‘qiydi, shundaymi?! Obuna bo‘lgan-bo‘lmagan har qanday kishining yaxshi yozilgan she’rlari, maqolalari, tashakkurnoma-yu iltimosnomalari gazetada chiqsa, qanchalik quvonishini ko‘ribmidingiz hech? Arzimasgina tuyulib kelgan hayot yo‘lini esse yo maqola holida o‘qib, ko‘zlari namlangan kamsuqumgina odamning, bo‘g‘ziga nimadir qadalib, bazo‘rgina “...rahmat!”, deganini-chi, eshitganmisiz umringizda? Keyingi safar ular yanada qiziqishi ortib yozishlari yoki o‘zlarining mavjudligini his etib yashashda davomlashlarinichi, bilasizmi?.. Ayniqsa, ijodkor yoshlar juda ham talay. Ko‘pi maktab bolasi hali yoinki talabalar. Ularga tahririyatimiz eshiklari hamisha ochiq. To‘g‘ri, “qalam haqi” o‘rnida pul berolmasmiz, lekin PUL OLMAYMIZ HAM – ularning yozganini gazetada chop etganimiz evaziga! Ammo Alixonto‘ra Sog‘uniy ta’riflaricha aytsak, ba’zi bir “ustal oshiqlari”, ya’ni stoliga yopishib, hayotni idoralari derazasiga osig‘liq “jalyuzi” qobirg‘alari orasidangina ko‘radiganlar buni tushunishmaydi. Bu pul orqasidan quvib, savodini qochirganlar, hattoki bir qator gapniyam o‘n xato bilan yozadigan hollariga, gazetadagilarni malomatu mazax qilishadi o‘zlaricha. Na iloj, ular kabilar yozganlarini tahrir qilish – vazifamiz, iljayishiga chidash – qismatimiz chog‘i. Biroq o‘z tilida to‘g‘ri yozishni o‘rganishga ular ham burchdor emasmi?! Shunday, gazeta – kattalarni-da tez-tez bexato yozishga undab turguvchi, tilsiz “til-adabiyot o‘qituvchisi” hamdur. Ha, matbuot chig‘irig‘idan obdan o‘tganning chalasavodini uchratmaysiz! Ba’zida so‘raganlarga qayerda ishlashimizni aytsak, bepisand boqishadi. O‘zlari gazeta o‘qib turishadimi-yo‘qmi, qiziqsangiz, o‘sha “an’anaviy” javobni olasiz: — Yo‘q-da-a, bizda vaqt qayerda ekan! Aniqki, bunday “band”larga “falonchinikiga oshga ketyatuvdik, yuring”, desangiz, albatta ergashadi. Vaqt topadi, shubhasiz. Yoxud bir yarim soat baqirib-chaqirib, futbol ko‘rishga vaqt topadiganlarda nimadir o‘qishga bir yarim daqiqa “taqchil” bo‘lib qoladi. Kimningdir uyida qattiqroq tovush chiqarib singan idishni yarim kun muhokama qilishadiyu, yarim daqiqalik mutolada ko‘zlari yumilib ketaveradi... Qadrli eldoshlar, siz yig‘ib-terib opkelayotgan va norizo to‘ng‘illab berayotgan obuna pulingiz – bizning halol mehnatimiz evaziga oladigan daromadimiz bo‘ladi! Va yana, sizning daromadingiz oldida bizniki hech nima emas, aslan. Ishongingiz kelmayapti-a? Keling, bir latifanamo misol aytay: tahririyatga obuna pullarini yillar mobaynida o‘tkazib bermay kelayotgan “bechorahol”lar ro‘yxatining boshida – bozorlar, banklar, zavodlar, tadbirkorlar turadi! Bu “kambag‘al”larning yod bo‘p ketgan “plastinka”larini eshitaverib, sochlarimiz oqarib borayotir. “Ko‘tar, ana, gazitingdi, opketuvir! Bizga kerakmas gazit-pazit!..”, deyishlari-ku, mutlaqo ortiqcha. Ko‘cha-ko‘yda, odamlar orasida gazetani va unda ishlayotgan insonlarni malomat qilishdan burun biz qilayotgan ishni, jilla qursa, tasavvur qilishga urinib ko‘ring, gazetamizni o‘qing va marhamat, keyin gapiring! Ochig‘i, bizgayam sizning bu tariqa obuna bo‘lishingiz kerak emas! Beadad shukrki, rizqimiz uzilib qolmaydi. Biz ham obunaga yurakdan ixtiyor bermaydigan, obuna bo‘lishsa – ma’lumot bermaydigan, ma’lumot berishsa – materiyal bermaydigan, materiyal berishsa – birortasi e’tibor bermaydigan chalajon tashkilotlardan charchaganmiz allaqachon! Ammo obuna bo‘ldingizmi, bas, TIRILING! To‘rtta ilmiliq, yuqumi yo‘q tadbirchani o‘tkazib qo‘yib, “ishlayapmiz!” deb o‘-o‘tirmang. Bilib olganingiz, tadbir – xabarcha, keyin yana bitta tadbir – yana bitta xabarcha... Sohangizda masalalar qalashib yotibdi-ku, yeng shimarib kirishsangizchi, quruq hisobotlarga osilib jon saqlaguncha. Yoritib, yozib, tahlillab borish bizdan! Gazetaga obuna bo‘lmang, balki undagilarga YELKADOSH bo‘ling – birgalikda muammolarga yechim qidiring, toki! Mamlakat istiqboli bir Prezidentga kerakmi? Prezidentlik ham vaqtincha bir mansab. Sizu biz esa bunda umrbod yashashimiz bor, avlodimiz yashashi bor.

4.12.2024 281

Xorazmda “Bolalar harakati” sardorlari saylandi

Xorazm viloyatidagi ta’lim muassasalarida “Bolalar harakati” sardorlari saylovi tashkil etildi. Saylovning asosiy maqsadi O‘zbekiston Bolalar tashkilotining nufuzini oshirish, bolalarda vatanparvarlik, liderlik, tashabbuskorlik ko‘nikmalarini rivojlantirish, bolalar tashabbuslarini keng jamoatchilikka targ‘ib qilishdir. Tadbirda viloyatning 13 ta tumanidan 91 nafar nomzod qatnashdi. Ular turli yo‘nalishlar bo‘yicha guruhlarga bo‘linib, seminar-treninglarda ishtirok etdi. “Taʼlim”, “Yashil makon”, “Imkon”, “Sport va salomatlik”, “Media va IT” hamda “Sanʼat” yo‘nalishlarida nomzodlar o‘z tashabbuslari va loyihalarini taqdim etdi. Ayrim nomzodlar innovatsion o‘quv dasturlari yaratish, ekologik muammolarni hal etish va madaniy merosni asrashga qaratilgan loyihalarni ilgari surdilar. – “Bolalar harakati” viloyat sardorlari sayloviga puxta tayyorgarlik koʻrdik, – deydi tashkilotning viloyat bo‘limi boshlig‘i Manzura Xo‘jayeva. – Quvonarlisi, bolalar oʻrtasida yangi tashabbuslarga, kreativ gʻoya va ijtimoiy loyihalarni ilgari surishga ishtiyoq juda baland. Saylov yakunida yopiq ovoz berish yo‘li bilan eng faol va tashabbuskor 6 nafar sardor aniqlanib, o‘z yo‘nalishida sardor sifatida saylandi. Bir nafar bosh sardor ham tanlab olindi. Saylovda g‘olib bo‘lganlar Bolalar tashkiloti Boshqaruv Kengashi raisining ishonch yorliqlari va esdalik sovg‘alari bilan taqdirlandi. – Saylovdan avval mentorlar oʻtkazgan seminarlar biz uchun katta yordam bo‘ldi, – deydi viloyat bosh sardori etib saylangan Dilnura Bahromova. – Seminarda raqiblarim bilan tanishdim, ularning sardorlikka shijoati va tirishuvchanligi meni ham harakat qilishga undadi. Saylovda “Bolalar harakati maktabi” nomli loyiham bilan ishtirok etdim. Loyihaning asosiy maqsadi Bolalar tashkiloti safiga koʻproq bolalarni jalb qilish, ularda notiqlik mahorati va jamo bilan ishlash qobiliyatini rivojlantirishdir.

23.11.2024 408

IMTIYOZLAR BITTAGA KO‘PAYDI

bu adolat prinsiplariga qanchalik mos keladi? Abituriyentlarga oliy ta’lim muassasalariga kirish uchun imtiyozlar Prezident farmon va qarorlari hamda Vazirlar Mahkamasining qarorlari asosida joriy qilinishi mumkin. Yildan-yilga ko‘payib kelayotgan imtiyozlar 43 ta edi. Yaqinda 44-imtiyoz e’lon qilindi. Prezidentning joriy yil 25-oktabrdagi HYPERLINK "https://oyina.uz/editor/files/7172555.pdf"qaroriga koʻra, “Vatan tayanchi” bolalar va oʻsmirlar harbiy-vatanparvarlik harakati faoliyatini yanada kengaytirish, unda faol ishtirok etish hamda davlat umumtaʼlim maktablarini aʼlo baholar bilan tamomlagan yoshlarni qoʻllab-quvvatlash maqsadida taʼlim muassasalarida bir qator chora-tadbirlar amalga oshirilishi belgilandi. Jumladan, oliy harbiy taʼlim muassasalariga kirish uchun oʻquvchilarga taqdim qilinadigan imtiyozlar yana bittaga koʻpaydi. Unga ko‘ra, maktablarda 10-11-sinf o‘quvchilari uchun tarkibi 20 nafar bo‘lgan “Vatan tayanchi” otryadlari tuziladi va bunda faol ishtirok etgan 1 nafar o‘quvchiga OTMga kirishda tavsiyanoma beriladi. Tavsiyanoma orqali abituriyent to‘plagan balining 5 foizi miqdorida qo‘shimcha balga ega bo‘ladi. 5 xil imtiyoz bor Imtiyozlarning 5 xil turi bor va qo‘shimcha imtiyozlar ham mavjud. Tabiiyki, abituriyentlar bu xabarni o‘qib, “men ham hech bo‘lmasa birortasiga ilinarmikanman”, degan xayolga boradi. Bu savolga esa – ha, albatta, harakat qilsang bas, deb javob berish mumkin. Hatto bir emas bir nechta imtiyozni qo‘lga kiritish ham o‘zingizga bog‘liq. Bilim va malakalarni baholash agentligi rasmiy saytida keltirilgan 43 turdagi imtiyoz turli mezonlar bo‘yicha ajratilgan. Ular quyidagilar:  – imtihonsiz davlat granti asosida talabalikka tavsiya etish uchun asos bo‘luvchi imtiyozlar;  – imtihonsiz bazaviy kontrakt asosida talabalikka tavsiya etish uchun asos bo‘luvchi imtiyozlar; – tegishli fan bo‘yicha imtihondan ozod etilib, ma’lum miqdorda ball berishga asos bo‘luvchi imtiyozlar;  – to‘plangan balga nisbatan qo‘shimcha ball beruvchi imtiyozlar; – qo‘shimcha kvota doirasida tanlovda ishtirok etish uchun asos bo‘luvchi imtiyozlar.  Bundan tashqari, qo‘shimcha imtiyozlar ham mavjud. Bular orasida xalqaro va milliy til bilish sertifikatlari hamda tegishli fanlardan qo‘lga kiritilgan sertifikatlar uchun beriladigan imtiyozlar hammaga tanish. Yaqinda navoiylik abituriyent qiz 6 ta fandan milliy sertifikat olib, oldindan maksimal balni qo‘lga kiritgani ko‘pchilikka ma’lum. Ko‘rinib turganidek, bunday sertifikatni qo‘lga kiritish uchun mehnat qilish – ko‘p o‘qish kerak. “Zulfiya”, “Mard o‘g‘lon”, “Nihol” davlat mukofotlari, “Tarbiyachi”, “Hamshira”, “Zakovat” tanlovlari yoki xalqaro olimpiadalar g‘oliblari hech qanday imtihonsiz grant yoki to‘lov-kontrakt asosida talaba bo‘lish imkoniga ega bo‘ladi. Bunday imtiyozlarni qo‘lga kiritish esa, oson bo‘lmaydi. Erishish nisbatan osonroq imtiyozlar – mahalladagi “daftar”lardir, agar mezonlariga mos kelsangiz. Mabodo bu bo‘lmasa, 5 yillik ish stajiga ega bo‘lganlar uchun imtiyoz bor. Lekin odatda, diplom ishga kirish uchun kerak, ishga kirib olgan odamda o‘qish ishtiyoqi pasayadi. Imtiyozga ega bo‘lishning uzoq muddatli strategiyalaridan biri – farzandingizni prezident maktablari yoki ixtisoslashtirilgan maktabga o‘qishga solish. Shunda ularning so‘zsiz talaba bo‘lishini oldindan kafolatlab qo‘yasiz. Aytgancha, “Temurbeklar maktabi”da o‘qitish ham zo‘r variant. Chunki bir necha yillardan beri OTMga kirish imtihonlarida to‘planayotgan 200 dan yuqori ballarning askari shu maktab bitiruvchilariga tegishli. Xullas, imkoniyat ko‘p... Alohida kvota qanday ajratiladi? “Temurbeklar maktabi” bitiruvchilariga beriladigan imtiyoz bir necha yillardan beri boshqa abituriyentlarni qiynab keladi. Har yili mandatdan so‘ng jonkuyar journalist va blogerlar shu adolatsizlik haqida yozardi. E’tirozlar o‘rganilib, “Temurbeklar maktabi” bitiruvchilariga qo‘shimcha kvota ajratilishi belgilandi. Bu haqda huquqshunos Xushnudbek Xudoyberdiyev: “Eng muhimi, endi “Temurbeklar maktabi” bitiruvchilari boshqalarga xalaqit bermaydi. Nihoyat bizni eshitishdi, rahmat”, deydi ijtimoiy tarmoqdagi sahifasida. Ammo bu kvota nimaning hisobidan ajratiladi? Shartli aytadigan bo‘lsak, amaldagi 200 ta kvota 150 taga kamaytirilib, 50 tasi imtiyozlilar uchun rasman ajratiladimi yoki 200 ta kvota 250 taga yetkaziladimi? Qo‘shimcha kvota deb bong urilayotgan o‘rinlar boshqa abituriyentlarning haqqidan kesib olinmayaptimi, degan xavotir yo‘q emas. O‘z bilimi bilan o‘qishga kira olmaydimi? OTMga kirishda imtiyoz taqdim etadigan ixtisoslashtirilgan maktablar soni ortmoqda. Lekin bunday maktab bitiruvchilariga imtiyoz berishda biror mantiq bormi? Bu haqda bloger Shahnoza Soatova shunday fikr bildirgan edi: “Maxsus maktablarda alohida maxsus sharoitlar, yaxshi o‘qituvchilar, ta’lim sifati yuqori bo‘lsa-da, yana uning bitiruvchilari imtiyoz bilan oliy ta’lim muassasasiga kirsa. Boshqa soliq to‘lovchilarning repetitorga qatnab o‘qigan farzandlari umidi so‘nadi-ku”. Afsuski, bu masala hali yechimini topgani yo‘q. Qishloq maktablarida, og‘ir sharoitda o‘qib, yaxshi ball to‘plagan abituriyentlarning haqqi emasmi bu kvotalar? Ixtisoslashtirilgan maktabda sifatli ta’lim olgan o‘quvchilar uchun imtiyoz shartmi o‘zi? Ular o‘z bilimi bilan shundoq ham oldingi qatorlarda o‘qishga kirishi kerak-ku! Aslida imtiyoz kimga va nima uchun berilishi lozim?  Ijtimoiy adolat prinsipi? Yildan yilga “semirib” borayotgan imtiyozlarning askari o‘ziga to‘q, muhtojligi bo‘lmagan oilalarga beriladi. Jumladan, ichki ishlar, bojxona organlari xodimlari va harbiy xizmatchilarning farzandlariga va hokazo. Imtiyozlar ma’lumotnomasida yozilishicha, bu imtiyozlar xizmat paytida vafot etgan yoki tan jarohati olgan xodimlarning farzandlari uchun ajratiladi. Albatta, ularga imtiyoz berish juda oqilona ish. Lekin bu boshqa abituriyentlarni talabalik baxtidan mosuvo qilish hisobiga shakllanishi adolatsizlikdir. O‘ylab ko‘raylik, nogiron, ota-ona qaramog‘isiz qolgan, ijtimoiy himoyaga muhtoj abituriyentlar imtihonda yuqori ball yig‘a olsagina grand asosida o‘qiydi. Ota-onasi organda ishlamagani ularning aybi emas-ku! Ayni paytda hokim yordamchilari uchun ham qo‘shimcha imtiyoz belgilangan. Bunga o‘xshash imtiyozlarni sanashga barmog‘ingiz yetmaydi. O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasining II bo‘lim, V bob, 19-moddasida “O‘zbekiston Respublikasida barcha fuqarolar bir xil huquq va erkinliklarga ega bo‘lib, jinsi, irqi, millati, tili, dini, e’tiqodi, ijtimoiy kelib chiqishi, ijtimoiy mavqeyidan qat’i nazar, qonun oldida tengdirlar. Imtiyozlar faqat qonunga muvofiq belgilanadi va ijtimoiy adolat prinsiplariga mos bo‘lishi shart”, deyilgan. Xo‘sh, yuqoridagi holatlar ijtimoiy adolat prinsiplariga mos kelishini biror mas’ul tushuntirib bera oladimi?! Imtiyozlar ko‘payib, abituriyentlar kamaymoqda 2024-yilda abituriyentlar soni sezilarli kamaygan. Ya’ni bu yil o‘qishga hujjat topshirganlar jami 894 ming 279 nafarni tashkil qildi. O‘tgan yillarda bu ko‘rsatkich 1 milliondan oshgan. Qiziq, yoshlarning o‘qishi, bilim olishini ta’minlash uchun yildan yilga imtiyozlar oshib bormoqda-yu, o‘qishni xohlovchilar soni kamaymoqda. Balki buning sabablari haqida ham chuqurroq o‘ylab ko‘rish kerakdir. Balki abituriyentlar adolatsizlik qurboni bo‘lishdan ko‘ra, chetda o‘qishni yoki ishlab pul topishni afzal ko‘rayotgandir...                                                                                                         

11.11.2024 654

Yashil makon

Yoshlar ishtirokida hududlarni ko‘kalamzorlashtirish, mevali va manzarali daraxt ko‘chatlarini ekish  ishlari boshlab yuborildi. Jumladan, "Yashil makon" umummilliy loyihasi doirasida  Chinoz tumani Markaziy o‘yingohi hamda Sport maktabi binosining atrofidagi maydonda faol yoshlar, mahallalardagi yoshlar yetakchilari ishtirokida 1200 tup daraxt ko‘chatlari ekildi. Loyiha doirasida ko‘chat ekish va uni parvarishlash qilishdagi agrotexnik tadbirlarni o‘z vaqtida olib borish yuzasidan ham maʼlumotlar berilmoqda. – Viloyatimiz bo‘ylab yoshlar ishtirokida 100 ming tupdan ortiq nihol ekishni reja qilganmiz. Shuningdek, biz ushbu nihollarni parvarish qilishda qishloq xo‘jaligi sohasida uzoq yillar faoliyat olib borgan nuroniylarning  tavsiyalariga eʼtibor qaratish, ular bilan doimiy ravishda fikr almashib borishnni reja qilganmiz, – deydi Toshkent viloyati yoshlar ishlari boshqarmasi boshlig‘i Nodir Xojiyev. Toshkent viloyatining boshqa hududlarida ham "Yashil makon" umummilliy loyihasi doirasida  ko‘chat ekish ishlari davom etmoqda.

23.10.2024 1122

Ona tilini yaxshi bilish ish haqining oshishiga olib keladi

O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi huzuridagi Makroiqtisodiy va hududiy tadqiqotlar instituti (MHTI) ona tilini bilish darajasining umumiy ta’lim darajasiga va ikkinchi chet tilini o‘rganishga ta’sirini baholadi. Mutaxassislar olib borgan tadqiqotlarga ko‘ra, ona tilini puxta o‘rganish inson kapitalini rivojlantiradi. Ona tiliga asoslangan ta’lim (Mother Tonguye Based) aholining savodxonligini oshirish bilan birga muvaffaqiyatli o‘qish va mehnat bozoriga kirish imkoniyatlarini kengaytiradi. Shuningdek, mahalliy tilga ko‘proq e’tibor qaratadigan mamlakatlarda ijtimoiy taraqqiyot, harakatchanlik va kapitalning yaxshilanishi aniqlangan. Ekonometrik tahlil natijalariga ko‘ra, ona tilini bilish chet tillarni o‘zlashtirish ehtimolini oshiradi. Bu esa ta’lim darajasini oshirish orqali ish haqining o‘sishiga olib keladi. O‘zbekistonda har bir qo‘shimcha o‘qilgan ta’lim yili ish haqining 8,79 foizgacha o‘sishiga (dastlabki tadqiqotda Jizzax viloyatida 12,5 foizgacha) olib kelishi ma’lum bo‘ldi. Shuningdek, o‘rta yoki oliy ma’lumotga ega bo‘lgan yoshlar orasida chet tillarini bilish ehtimoli yuqori ekanligi aniqlandi. YUNESKO tadqiqotiga ko‘ra, o‘rta muddatli istiqbolda ona tiliga asoslangan ta’lim dasturlarida o‘qigan bolalar nafaqat savodxonlik ko‘nikmalarini, balki o‘ziga bo‘lgan ishonch va madaniy g‘ururni ham oshiradi. Ona tilini mukammal bilish chet tilini o‘rganishga yordam berib, o‘z navbatida ish haqining (ikkinchi tilni bilgani uchun) oshishiga olib keladi. Shuningdek, ona tilini o‘rganishdagi ko‘nikmalardan ikkinchi va uchinchi chet tillarni o‘zlashtirishda keng foydalaniladi. Bunda ona tilidan to‘g‘ri foydalanish ikkinchi tilni o‘rganishga ijobiy ta’sir ko‘rsatishi amaliyotda o‘z isbotini topgan.

23.10.2024 1009

FARZANDINGIZNI ASRANG!

Bugun oila va jamiyat oldida yana bir yangi va dolzarb muammo paydo bo‘ldi. Bolalarni zaharli moddalar, giyohvandlik vositalari va psixotrop, tarkibida kuchli ta’sir qiluvchi dori vositalari hamda sintetik moddalardan foydalanishning oldini olish bugungi kunning dolzarb muammolaridan biriga aylanmoqda. Har bir ota-ona zararli va psixofaol moddalarni iste’mol qilishning oldini olish farzandini fojiadan himoya qilishini tushunishi zarur, bunga ochiq muloqot hamda oiladagi ishonchli munosabatlar orqali erishish ancha oson. Kattalar ko‘pincha bolaning fikrini hurmat qilmaslik va uni tinglamaslik xatosiga yo‘l qo‘yadi. Agar bola qoqilsa yoki noto‘g‘ri ish qilsa, odatda uni tushunish va xatoni tuzatishga yordam berishdan ko‘ra, jazolashni ma’qul ko‘radilar. O‘smirlik davrida bola o‘z xatolarini yashirish uchun ota-onasi bilan muloqotni kamaytiradi. Bunday paytda ota-onalar odob-axloq haqidagi pand-nasihat va jazolashda qochishi, uning muammolari haqida iloji boricha kamroq gapirishi lozim. Ammo bolaning muammolari… Ular bolani ikkilantirib qo‘yadi va u o‘z muammolari bilan “do‘stlari” oldiga boradi. Shuning uchun zaharli va psixotrop moddalarni iste’mol qilishning oldini olish bolaning shaxsiyatini hurmat qilishdan, oilada ochiq muloqot va o‘zaro tushunishdan boshlanishi kerak. Ehtiyotkor ota-ona farzandidagi har qanday o‘zgarishni darhol sezadi. Bolaning xatti-harakati, nutqidagi o‘zgarishlar va yana bir qancha belgilar uning psixotrop moddalar iste’mol qilishni boshlagani haqida signal bo‘lishi mumkin. Bolaning psixotrop moddalarni iste’mol qilishi mumkinligini ko‘rsatadigan ma’lum belgilar mavjud. Agar topsangiz, ehtiyot bo‘ling: – yorug‘likda ta’sirlanmaydigan – kengaygan yoki toraygan qorachiqlar; – qizargan yoki hira tortgan ko‘zlar; – me’yoridan ortiq uyquchanlik yoki uyqusizlik; – do‘stlar doirasining o‘zgarishi yoki yangi “o‘rtoqlar”ning paydo bo‘lishi; – bolangizga xos bo‘lmagan so‘zlashuv, fikrlash tarzi; – qon bosimining ko‘tarilishi, jismoniy faolliksiz ham yurak urish tezligining o‘zgarishi; – bo‘sh (tamakisiz) sigareta idishlari yoki qog‘oz bo‘laklari; – tez-tez “do‘stlar” bilan uydan uzoqda dam olish va tunab qolish; – o‘quv samaradorligining tushib ketishi, sevimli mashg‘ulotlariga qiziqishning pasayishi; – yomon kayfiyat yoki tez-tez sababsiz kayfiyat o‘zgarishi, muntazam depressiya, asabiylashish, tajovuzkorlik; – pul uchun noodatiy so‘rovlar; – yolg‘on, bahonalar, ota-onadan sirlarning paydo bo‘lishi; – nutqda, telefon suhbatlarida jargonning paydo bo‘lishi; – to‘satdan vazn yo‘qotish; – ishtahaning buzilishi, quruq og‘iz (ko‘p miqdorda suv iste’mol qilish); – odatiy dorilar bilan davolab bo‘lmaydigan doimiy burun oqishi va yo‘tal; – og‘izda, tanada va kiyimlarda g‘ayrioddiy hidlarning paydo bo‘lishi; – uydan qimmatbaho kiyim-kechak va buyumlar, pullarning yo‘qolishi... Ota-onalarga tavsiyalar Vahima qilmang. Ko‘pincha o‘smir bosim ostida zaharli moddalar yoki psixotrop dorilarni olishga majbur bo‘ladi. Birinchi daqiqalardanoq uning dushmani bo‘lmaslikka harakat qiling. U yashirinishi va yashirishi kerak odamga emas, muammoni yengishga yordam beradigan do‘stga aylaning. Ishonchni saqlab qoling. Qo‘rquvingiz sizni farzandingizga tahdid qilish, baqirish va bosim qilishga olib kelishi mumkin. Bu o‘smirni sizdan uzoqlashtiradi. Xulosa chiqarishga shoshilmang. Ehtimol, bu sizning farzandingizning zararli moddalar bilan birinchi va oxirgi tanishishidir. U bilan tengdosh sifatida gaplashish kattalardek muomala qilishdan yaxshiroq. Qo‘llab-quvvatlang. “Menga hozir qilayotgan ishingiz yoqmaydi, lekin men sizni hali ham yaxshi ko‘raman” – bu sizning o‘smiringizga yetkazishingiz kerak bo‘lgan asosiy g‘oya. U mehringizni his qilishi kerak, shunda u siz bilan bu haqda ochiq gaplasha oladi. Qanchalik qiyin bo‘lmasin, ota-onalar o‘z farzandlari bilan psixofaol moddalarni iste’mol qilishning zarari va oqibatlari haqida gaplashishi juda muhimdir. Bolaning toksik yoki psixotrop moddalarni iste’mol qilishiga shubha tug‘ilsa, darhol u bilan gaplashishingiz kerak. Ota-onalar o‘z farzandlarini hammadan ko‘ra yaxshiroq biladi. O‘smirning qiziqishi va sevimli mashg‘ulotini rag‘batlantiring (albatta dorilarni qo‘llashga bo‘lgan qiziqishlaridan tashqari), uning do‘stlari bilan qiziqing, ularni uyingizga taklif qiling. Va nihoyat, bolaga (o‘smirga) eng kuchli ta’sir sizning shaxsiy namunangiz bo‘lishini unutmang. Mutaxassisga murojaat qiling. Agar o‘smir toksik va psixofaol moddalarni iste’mol qilishga qaramlikni mustaqil ravishda bartaraf eta olmasligiga ishonchingiz komil bo‘lsa va siz unga yordam bera olmasangiz, mutaxassis shifokor bilan maslahatlashing. Uni har xil bosimlar bilan majburlashdan qoching. Turli shifokorlar bilan maslahatlashing, ishonchingiz komil bo‘lgan usul va shifokorni tanlang. Farzandingizni qutqarish sizdan jiddiy va uzoq harakatni talab qilishi mumkinligiga tayyor bo‘ling.

23.10.2024 1000

Migratsiya bo‘yicha “Xo‘jaqishloq” tajribasi

Hamdamjon Mahmudov – Qo‘shtepa tumanidagi Xo‘jaqishloq mahallasi yoshlar yetakchisi. Uyushmagan, ishsiz yoshlar bilan tizimli ishlash, norasmiy band yoshlarni ish bilan ta’minlash, iqtidorli yoshlarni qo‘llab-quvvatlash, nogironlarga ko‘maklashish, migratsiyadagi yoshlar bilan ishlash yo‘nalishida respublikada namunali yetakchilardan hisoblanadi. Shu yil avgust oyida Toshkent viloyatida tashkil etilgan “Mehnat migratsiyasi dasturi – Markaziy Osiyo” loyihasi doirasida yoshlar yetakchilari uchun xavsiz, tartibli va qonuniy migratsiya o‘quv oromgohida “The best spiker” nominatsiyasida g‘olib deb topilgan. 2024-yilning II choragi yakunlariga ko‘ra, respublikadagi “Top 100” yetakchi safiga kiritilgan.   “Xo‘jaqishloq” mahallasi balansi: Aholi soni: 2737 nafar; Xonadonlar: 556 ta; Yoshlar: 719 nafar; Ayol-qizlar: 335 nafar.   “Yashil” toifa: 513 nafar; “Sariq” toifa: 205 nafar; “Qizil” toifa: 12 nafar. Har bir yosh e’tiborda – Yetakchi sifatida ish boshlaganimdan buyon yoshlarni ilmga, kitobga, chet tili va kasb-hunarga qiziqtirish maqsadida hududimizdagi namunali, yutuqlarga erishgan yoshlar bilan uchrashuvlar tashkil etaman, – deydi Xo‘jaqishloq mahallasi yoshlar yetakchisi Hamdamjon Mahmudov. – Rivojlangan davlatlarda ishlayotgan, o‘qiyotgan hamyurtlarimiz bilan mahalla yoshlarining onlayn uchrashuvlarini uyushtiraman. Maqsad ularga motivatsiya berish, ilmga qiziqishini oshirish. Xo‘jaqishloqliklar nemis tiliga ko‘proq qiziqadi. Bu yil 3 nafar yoshni Germaniyada dual ta’lim (“Ausbulding”) dasturi doirasida o‘qishga yubordik. Xo‘jaqishloqda 14–30 yosh toifasidagi qatlam 719 nafarni tashkil qiladi. Davlatning ko‘mak va e’tiboriga muhtoj bo‘lgan 12 nafari “og‘ir” toifaga kiritilib, Qo‘shtepa tumani G‘aznachilik bo‘linmasi boshlig‘i G‘ayratjon Rahimovga biriktirilgan. Bu yoshlarning 2 nafari muntazam dars qoldiruvchi, 2 nafari oilaviy ajrim yoqasidagi yosh oila, 7 nafari migratsiyadan qaytgan, 1 nafari qimor va tavakkalchilika asoslangan o‘yinlarga ruju qo‘ygan yosh hisoblanadi. Ularning barchasi bilan individual ish tashkil qilinib, “Vazirlikdan mahallagacha” tamoyili asosida xonadonlariga borib suhbatlashilmoqda. Biriktirilga mas’ul bilan hamkorlikda 2 nafar o‘g‘ir toifadagi yoshga subsidiya asosida motokultivator olib berilib, bandligi ta’minlandi, 2 nafariga to‘lov kontrakt puli to‘lab berildi. 1 nafar yoshga dehqonchilik qilishi uchun yer maydoni ajratildi. Ayni paytda Xo‘jaqishloq jinoyatchilikdan xoli hududga aylandi – yil boshidan buyon birorta jinoyat sodir etilmagan.  “Xo‘jaqishloq cup” Yoshlarning iste’dodi va iqtidorini yuzaga chiqarish, qo‘llab-quvvatlash maqsadida tashkil etilayotgan tanlov va musobaqalarda mahalla yoshlari faol ishtirok etmoqda. “Besh tashabbus olimpiadasi”ning 2024-yil doirasida o‘tkazilgan musoboqa va tanlovlarida mahalla yoshlari salmoqli natijalarga erishmoqda. Xususan, futbol va mini futbol bo‘yicha DXX kubogi musoboqalarida xo‘jaqishloqlik qizlar 2-o‘rinni qo‘lga kiritgan bo‘lsa, katta futbol bo‘yicha sektor chempioni bo‘ldi. Stol tennisida ham tuman chempionligi qo‘lga kiritildi. Shuningdek, yana 7 yo‘nalishda tuman va viloyat miqyosidagi musoboqalarda sovrindorlar safidan joy olishdi. Mahalla yoshlarining maqsadi respublika miqyosida ham tengsiz ekanini isbotlash. “Besh tashabbus olimpiadasi” sport turlari bo‘yicha uyushmagan yoshlar o‘rtasida “Xo‘jaqishloq cup” bellashuvlarini o‘tkazish yo‘lga qo‘yildi. Yil yakunigacha loyiha doirasida 10 ta sport turidan musaboqalar o‘tkazilishi rejaga kiritilgan. Uyushmagan yoshlarni doimiy sport tadbirlari bilan qamrab olish maqsadida mahallaning 3 ta ko‘chasiga yoshlar yetakchisi tashabbusi bilan stol tennisi jihozlari qo‘yildi va undan yoshlar istalgan vaqtda bepul foydalanadi. Mahallada “Ibrat farzandlari”, “Uzchess”, “Mutolaa”, “Ustoz AI” loyihalari bo‘yicha targ‘ibot ishlari olib borilmoqda. Yoshlar yetakchisi ham shaxsiy na’muna ko‘rsatib, “Ibrat farzandlari” orqali nemis tilini o‘zlashtirib, “B2” sertifikatini qo‘lga kiritdi.   Yigit kishiga qirq hunar oz Xatlov natijalariga ko‘ra, kasb-hunar egallash istagini bildirgan 6 nafar yosh Prezidentning “Vaqtinchalik mehnat faoliyatini amalga oshirish uchun xorijiy davlatlarga ketayotgan shaxslarni va band bo‘lmagan aholini o‘qitishni tashkil etish bo‘yicha qo‘shimcha chora tadbirlar to‘g‘risida”gi qaroriga muvofiq, Margʻilon arxitektura va qurilish texnikumi negizidagi Qurilish sohasi malakali mutaxassislarini tayyorlash markaziga o‘qishga joylashtirildi. Xo‘jaqishloqda otaliqqa olingan yoshlar 283 nafar. Ular Farg‘ona viloyati Qo‘riqlash boshqarmasi Qo‘shtepa tuman Qo‘riqlash bo‘limi boshlig‘i, kapitan Ayubjon Abdullayevga biriktirilgan. Yoshlarni vatanparvarlik ruhida tarbiyalash maqsadida madaniy-ma’rifiy tadbirlar o‘tkazilmoqda. Yetakchi tashabbusi bilan mahallada bitiruvchi va ishsiz yoshlar uchun kasb-hunarga o‘rgatish kichik monomarkazi tashkil etildi. Monomarkazda yoshlar o‘z qiziqishiga ko‘ra, tikuvchilik, duradgorlik, mebel ta’mirlash va yasash, rassomchilik kurslarida o‘qishi mumkin.   40 nafar yosh migratsiyada Xo‘jaqishloqdan 40 nafar yosh migratsiyaga ketgan. Rossiyada 38 nafar, Germaniyada 2 nafar yosh ishlamoqda. Yoshlar yetakchisi ular bilan onlayn muloqot qilib, Vatanga qaytarish, muammolarini hal etish choralarini ko‘rmoqda. “Qorajiyda” ko‘chasida yashovchi Davronbek Qahhorov Rossiyada uzoq vaqt ishladi. Yurtimizga qaytganidan so‘ng esa tadbirkorlik qilish istagini bildirdi. Hamdamjon Mahmudov hokim yordamchisi bilan unga imtiyozli kredit asosida avtomobillarni yuvish xizmatini yo‘lga qo‘yishi uchun zarur jihozlarni olib berdi. Hozir u 2 nafar yoshni ham o‘zi kabi ish bilan ta’minladi. Migratsiyadan qaytib dehqonchilik qilish istagini bildirgan Javlonbek Abdullayevga yer berildi. Nodirbekning armoni – Migratsiyadagi yoshlar bilan ijtimoiy tarmoqda tez-tez gaplashib turaman. Bir kuni Nodirbek Isroilov yuragida bir armoni borligini bildirdi. U qo‘liga qurol olib, yurtimizni qo‘riqlashni istaydi, lekin o‘tgan yili xizmatga bora olmay Rossiyaga ketgan edi. Nodirbekning gapni eshitib, etim jimirladi. O‘zimga savol berdim: “Haqiqiy vatanparvarlik nima?”. Hozir Nodirbekni O‘zbekistonga qaytardik va mudofaaga ko‘maklashuvchi “Vatanparvar” tashkilotiga o‘qishga joyladik. Nasib qilsa, kelayotgan yilda Nodirbek askarlik burchini bajarishga kirishadi.    “Xo‘jaqishloq tajribasi” Ko‘plab yoshlarning xayolida migratsiyaga ketib, mo‘may pul topish fikri bor. Biroq hech qanday kasb-hunarsiz yoki tilni bilmasdan chet elga chiqilsa, qator qiyinchiliklarni duch kelish hech gap emas. Bunday holatlar, aksariyat hollarda, yoshlarning chet elda yakkalanishiga, mehnat sharoitlarining qiyinlashishiga va ijtimoiy muammolarga olib keladi. Shunday ko‘ngilsizliklarning oldini olish maqsadida, Hamdamjon Mahmudov Xo‘jaqishloqda qator tadbirlarni amalga oshirdi. U mahallada “Safar oldi tayyorlov” xonasini tashkil etdi. Bu xona yoshlar uchun muhim resurs bo‘lib, unda migratsiyaga tayyorgarlik ko‘rishga yordam beradigan trening va maslahatlar beriladi. Hamdamjonning tashabbusi bilan Xalqaro Migratsiya Tashkiloti (IOM)ning O‘zbekistondagi vakolatxonasi bilan hamkorlikda migratsiyaga tayyorlash, kerakli ko‘nikmalarni o‘rgatish va imkoniyatlarni kengaytirish maqsadida yoshlar uchun qisqa muddatli kurslar o‘tkazilmoqda. Kurslarda til o‘rganish, kasb-hunar ko‘nikmalarini rivojlantirish, migratsiyada qanday muammolar yuzaga kelishi mumkinligi va ularni qanday hal etish bo‘yicha ma’lumotlar taqdim etiladi. Mas’uliyatli yetakchi – 2022-yildan buyon mahalla raisiman, – deya Xo‘jaqishloq mahallasi oqsoqoli Soyibjon Turg‘unov Hamdamjon Mahmudov haqida fikr bildirib. – Mahalla tizimida juda katta islohotlar amalga oshirilmoqda, barcha fuqarolar har tomonlama qo‘llab-quvvatlanmoqda, aholining har bir qatlami bilan ishlaydigan alohida vakolatli lavozim joriy etildi. Mahalla yoshlari bilan yaqindan ishlayotgan yetakchi Hamdamjon o‘z ishiga mas’uliyat bilan yondashadi, har bir yoshning taqdirini o‘z taqdiri deb biladi. Ilk ish kunidan yoshlar hayotida tub o‘zgarish, jamoa bo‘lib birlashish boshlandi. Iqtidor va iste’dodlarni qo‘llab-quvvatlab, musobaqa, tanlovlar tashkil etib kelyapti. U “Mahalla yettiligi” ichida o‘z so‘ziga va o‘rniga ega. – Qo‘shtepa tumanida 51 nafar yoshlar yetakchisi faoliyat olib boradi, – deydi Yoshlar ishlari agentligining tuman bo‘lim boshlig‘i Abdumajid Umarqulov. – Hamdamjon Mahmudov tizimda 2022-yildan mehnat qilmoqda. U bilan ishga kirish vaqtida bo‘lib o‘tgan suhbat esimda. O‘ziga xos kreativ fikrlari bilan yaxshi taassurot qoldirgan edi. Mana, 2 yildan beri jamoamizda o‘z o‘rniga ega. Har bir topshiriqqa mas’uliyat bilan yondashgan holda boshqalarga na’muna bo‘lib kelmoqda. Xo‘jaqishloq mahallasiga har safar borsam aholi, nuroniylar, yoshlar va boshqa hamkor tashkilot xodimlari Hamdamjon haqida faqat ijobiy fikr bildiradi.

18.10.2024 1119

Mahallada futbol maydoni qurildi

Mahalladagi yoshlar yetakchilari yoshlarning bo‘sh vaqtini mazmunli tashkil etish va bandligini ta’minlash yo‘nalishida qator loyihalarni hayotga tatbiq qilmoqda. Shahrisabz shahar “Katta Novqat” mahallasi yoshlar yetakchisi Farrux Suyunov ham mahallasi yoshlariga qulay imkoniyatlar yaratish yo‘lidan bormoqda. Uning tashabbusi bilan mahallada sport to‘garaklari tashkil etilgan. Har bir to‘garakning rahbari va faol a’zolari bor. Tashabbusning afzalligi – barcha yoshlar bepul ishtirok etishi mumkin. Natijada mahalla yoshlarining “Besh tashabbus olimpiadasi”dagi ishtiroki samarali bo‘lmoqda. Masalan, kikboksing to‘garagiga ikki karra O‘zbekiston chempioni Doniyorbek Botirov rahbarlik qilmoqda. U 92 nafar yoshga kikboksing sirlarini o‘rgatyapti. Joriy yil 16–18-fevralda mahalla yoshlari kikboksing bo‘yicha Qashqadaryo viloyati chempionatida 3 ta oltin, 5 ta kumush va 4 ta bronza medalini qo‘lga kiritdi. Xurshid Po‘latov murabbiyligidagi kurash to‘garagida 27 nafar yosh shug‘ullanmoqda. Shaxmat, shashka, stol tennisi va futbol sport turlari bo‘yicha ham to‘garaklar tashkil etilgan.  Futbol sirlarini o‘rganishni istagan 50 dan ziyod yoshlarga “Sho‘rtan” futbol klubi yoshlar jamoasida o‘ynaydigan Mirjalol Xo‘jamov ustozlik qilib kelmoqda. Stol tennisi bo‘yicha Feruza Yusupova rahbarligida to‘garak tashkil etilib, 22 nafar yoshlar jalb qilingan. Mahallada “Zakovat” klubi ham mavjud. Fayoza Ashurova boshchiligidagi klub yoshlari shahar miqyosida o‘tkazilgan “Zakovat” turnirlarida faxrli o‘rinlarni qo‘lga kiritmoqda. – Mahallamizda futbol maydoni yo‘q edi, – deydi “Katta Novqat” mahallasi yoshlar yetakchisi Farrux Suyunov. – Mahalla ahli birgalikda futbol maydonini qurib bitkazdik. Har kuni futbol musobaqalari o‘tkazamiz. Yoshlar yetakchisi sifatida yoshlarimizni ushbu to‘garaklarga qatnashishga, o‘z ustida ishlashga va doimo oldinga intilishga undayman. Yoshlarimizning qiziqishlari va talablariga ko‘ra qo‘shimcha to‘garaklar tashkil etish ishlarini ham boshlaganmiz.  

18.10.2024 1064

EY TURKIY ELIM, O‘ZLIGINGGA QAYT...

“Ey, turkiy elim, o‘zligingga qayt, o‘zingni angla, yanada yuksalgaysan...”. Muhtaram Prezidentimiz Shavkat Mirziyoyevning Turkiy davlatlar tashkiloti rahbarlari sammitida ta’kidlagan ushbu so‘zlari bugun har bir Turon farzandi qalbida yangramoqda, desak mubolag‘a bo‘lmaydi. Negaki, asrlar davomida bir-biriga og‘a-ini, aka-uka, qardosh bo‘lgan xalqlar go‘yoki et bilan tirnoq kabidir. Ularni ajratmoqchi, bir-biriga qarshi qayramoqchi bo‘lgan kuchlar qariyb 150 yillik o‘ta og‘ir va tahlikali davrda qay darajada bo‘lsin buni uddalashdi ham. Hatto Buyuk osiyo xalqlari bo‘lgan turkiylarni o‘rta darajadagi osiyoliklar deya, kamsitgandek, O‘rta Osiyo nomini ham qon-qonimizga singdirishga harakatlar qilindi. Biz buyuk millat vakillari, buyuk xalq deya o‘zimizni e'tirof etishnida unutishga borib qoldik. Aslida bu kabi siyosiy o‘yinlar buyuk millatlarni maydalashtirish, ularni “bo‘lib tashla, hukmronlik qil” aqidasi asosida chegaralash, bu chegaralar ortidagilarni esa bir-biriga dushman sifatida ko‘rsatish orqali xalqlarni bir-biriga qayrash kimlargadir kerak bo‘lganligini bugungi hayotning o‘zi ko‘rsatib turibdi. Bugun zamon va makon chegaralaridan chiqib ketayotgan axborot asrida insonlar ongini mazmunli kontent bilan to‘ldirish, axborotlar ulashish tili va ko‘lamini kengaytirish, har qanday vaziyatda ham bir-birini qo‘llab-quvvatlash, munosib birodarlik ko‘rsatish albatta, suv va havodek zarur. Ayniqsa dunyoning yuzlab nuqtalarida qonli to‘qnashuvlar bo‘lib turganda, siyosiy va geosiyosiy kurashlar tahdid solayotganda, birodarkushlik avj olayotgan mahalda, do‘st kim, dushman kim bilib bo‘lmaydigan taloto‘pda bir tilda so‘zlashuvchi bir millat vakillarini bir joyga to‘plash, bir tilda so‘zlashishni taklif etish, bir-birini tarjimonsiz yoki uchinchi bir shaxsning aralashuvisiz anglash, tushunish, bemalol so‘zlashish imkoniyatini beruvchi Turkiy tilli xalqlar alifbosining yaratilishini vaziyat “tug‘ib” bergan noyob imkoniyat deb bilish, eng a’lo ta’rif bo‘lar edi. Bu imkoniyat 150 yillik dunyosizlik davrida, vatanda turib vatansizlik davrida, xalqi uchun yig‘laganlarning xalq dushmani degan tamg‘a olgan davrida, bir so‘z bilan aytganda millionlab turkiylarning, jadidlarning, yangi o‘zbeklarning eng oliy maqsadi ro‘yobi desak, ayni haqiqatni aytgan bo‘lamiz. Mintaqaviy Turkiy akademiya va Turkiya tilshunoslik jamiyati tomonidan 9–11-sentyabr kunlari Boku shahrida tashkil etilgan Umumturkiy alifbo komissiyasining uchinchi sessiyasi muvaffaqiyatli yakunlandi. Yig‘ilishda 1991-yilda olimlar tomonidan taklif etilgan lotin yozuvi asosidagi umumturkiy alifbo loyihasi atroflicha muhokama qilindi. Komissiya a’zolari keng munozara yuritib, loyihada e'tibor qaratilishi lozim bo‘lgan jihatlarni belgilab oldilar. Alifbodagi har bir harf turkiy tillarda mavjud bo‘lgan turli fonemalarni ifodalashiga alohida e'tibor qaratildi. Muhokamalar yakuniga ko‘ra 34 harfdan iborat umumturkiy alifbo bo‘yicha umumiy kelishuvga erishildi. Albattab bu birlashuv, bu tillashuv, bu so‘zlashuv va uning asosi bo‘layotgan o‘rtoq alifboning yaratilishi qanchalik mashaqqatu fursatni kutgan bo‘lsab uning hayotbaxshligi ham shu qadar qiyinchilikdan xoli bo‘lmasligi aniq. Bu alifboning real hayotga kirib borishi, uning barcha turkiy xalqlar mazillarida munosib kutib olinishi, maydalashib ketgan buyuk Turon millatlarini birlashtirishi, aminmanki, ancha-muncha qarshiliklarsiz bo‘lmaydi. Lekin ishonch, iroda va albatta, kuchli istak bu kabi qiyinchiliklarni bartaraf etib boraveradi. Biz yuqorida ta’kilaganimiz ming yillar ilgari ham bir bo‘lgan bir millat vakillarini bir tilda so‘zlashishga qaytarish, turkiylikka qaytarish g‘oyasi bugun davlatlarni birlashtirishi, chegaralarni ochib yuborishi, bir hujjat, bir til, bir makon g‘oyalarini o‘zida mujassam etishi bilan qimmatlidir. Oxirgi yillarda tili yaqinning – dili yaqin bo‘lishi, tillasha oladiganlar, albatta, dillasha olishi mumkinligini ko‘rmoqdamiz, kuzatmoqdamiz. 100 yil oldin jadidlarimiz bir edi, otalarimiz, onalarimiz bir edi, bir tilda gaplasha olishardi. Biz ana shu rishta qayta bog‘lanishini istayapmiz. Bir tilda so‘zlashaylik, agar shunday qilsak tadbirkorlarimiz, diplomatlarimiz, davlat rahbaridan tortib oddiy xalqning umumiy tili bitta bo‘lar edi, degan g‘oya ilgari surilyapti. Bu yerda na Turkiyaning, na Ozarbayjonning, na turkman, na qozoq, na qirg‘iz va na o‘zbekning shaxsiy manfaati bor. Bu yerdagi manfaat umumiydir. Umummillat manfaati uchun qilingan bu kabi say'-harakatni har bir millat vakillaridan qo‘llab-quvvatlashlarini so‘ragan bo‘lardim. Agar biz bir bo‘lsak, bir millat sifatida birlashsak, bir tug‘ ostida kengasha olsak, bir alifbo asosida bir tilda tillasha olsak, dillashish ham biz uchun oson bo‘ladi. Bu dillashish har birimiz istiqomat qilib turgan davlatga, makonga ham iqtisodiy, ham siyosiy, ham ma’naviy, ham ijtimoiy jihatdan juda katta foyda keltirishi aniq. Bu dillashish hududlarimizdagi inratuzilmani yaxshilashga, aholi salomatligini tiklashga, chekka-chekka hududlardagi ijtimoiy ahvolni ham yaxshilashga yordam beradi. Bu yaqinlashish ilm-fan vakillarimizning bir tilli bo‘lishiga, dunyoda erishilayotgan ilmiy yutuqlar tezroq joriy etilishiga, xalqlarimiz hayoti farovon bo‘lishiga eng katta tartki va sabab bo‘ladi. Bugun davlat rahbarlari birlashish uchun qat'iy ishonch, o‘zaro hurmat va  jur'at bilan qadam tashladilar. Olimlarimiz, ilm ahlimiz matonat ko‘rsatib, barcha millatlar alifbosidan bir shingildan olib, barchamiz uchun tushunarli bo‘lgan yagona alifbo yaratdilar. Endi navbat sizu bizga, ey turkim, ey ozarim, ey turkmanim, ey qozog‘im, ey qirg‘izim, ey o‘zbegim bir til va bir alifbo masalasini qo‘llab-quvvatlang. Bu alifboni o‘rganing va o‘rgating. Agar o‘rtoq alifbomizni tezroq o‘rgansak, uni hayotimizning bir bo‘lagiga aylantirsak, bilingkib bu foydadan boshqa narsa bo‘lmaydi. Buni majburlov emas, balki chorlov deb qabul qilishingizni istardim. Tili boshqa – dili boshqa, bo‘lgan tillarni o‘rganishga ham yillab umrimizni, vaqtimizni, naqdimizni ketkazib turgan bir vaqtda, tili ham, dili ham yaqin bo‘lgan o‘rtoq alifbomizni o‘rgansak, bilsak, tillasha olsak, birgina turizmda 4,2 million kvadrat kilometr maydonga ega bo‘lgan bu bepoyon mazillar bo‘ylab 170 milliondan ortiq aholi tarjimonsiz sayohat qilishi mumkin. Bugun o‘zbek jamoatchiligi orasida bu qarordan hayron bo‘layotgan, to‘g‘rirog‘i, ensasini qotirayotganlar ham yo‘q emas. Mustaqillik yillarida lotiz yozuviga asoslangan o‘z alifbomizdagi belgilarni hazm qila olmay, bir to‘xtamga kelolmay turgan vaziyatda endi bu alifboni qanday tushunamizu, qanday o‘rganamiz, degan savollar ijtimoiy tarmoqlarda paydo bo‘lmoqda. Bu kabi savollar bo‘lmasligi uchun olimlarimiz, tilshunoslarimiz Turkiy tilli davlatlar tomonidan tasdiqlangani kabi o‘z alifbomizning ham oxirgi shaklini tez va aniq ko‘rinishda taqdim etishlari lozim. Bugun turli alifbodagi yot so‘zlarni, harflarni o‘rganayotgan dono xalqimiz, yoshlarimiz o‘ylaymizki, tili va dili yaqin bo‘lgan mazkur tugal alifboni o‘rganishlarida muammoga duch kelmaydi. Umumturkiy alifbo yaratilishi bilan bu tilda birinchi bo‘lib tilchilar, adabiyotshunoslar, diplomatlar, siyosatshunoslar so‘zlasha boshlashadi. Dastlab alifbo yaratildi, keyinchalik so‘z lug‘ati yaratiladi va ilmiy qo‘llanmalar yoziladi.  Bu esa buyuk Turon xalqlarini birlashtiruvchi eng optimal vosita bo‘lgan ilmiy loyihalar, ilmiy bahslar, ilm va ma’rifat asos bo‘lgan davralardan keng tarqaladi. Ana shunday davralarda bu alifbomizni piramida shaklda o‘sishiga omil bo‘luvchi mazmunli suhbatlarni ilmiy nazariyalarni, siyosiy brifinglarni, ma’rifiy tadbirlarni mazmunli kontent asosida tashkil etsak, bu kontentlarimiz sof turkiy alifbo asosida namoyish etilsa, albatta ijobiy natija tez kunda ko‘rinadi. Turkiy dunyo diosparasida alifboning targ‘ibotini har bir reklama roligiyu banneridan tortib, siyosiy, iqtisodiy, madaniy va hatto maishiy hayotning ham barcha jabhalarida aks etishini ta’minlash lozim. Kirill alifbosiga o‘tish, o‘qish, yozish olti oyda amalga oshgan bo‘lsa turkiy alifboga o‘tishimiz undan-da tez fursatda bo‘lishiga ishonaman. Negaki, bugungi targ‘ibot vositasi o‘tgan asrdan ko‘ra aqlga sig‘mas darajada keng va katta. Faqat turkiy dunyoning rahbarlaridan tortib oddiy insonlarigacha ushbu alifbo tarqalishi, o‘rganilishi va o‘rgatilishi uchun kuchli istak va metin iroda bo‘lsa yetarli. Muhtaram Prezidentimiz Shavkat Mirziyoyev turkiy xalqlarni o‘zligiga qaytarishi, o‘zini anglashi va yuksalishi lozimligini ta’kidladi. Ma’lumki, barcha sohalardagi o‘zgarishlar, albatta, o‘zlikni anglash va o‘zlikka qaytish bilan bo‘ladi. Qaysi millat o‘zligini unutsa, o‘z qadriyatini mensimasa, o‘z ota-onasi nasihatini tinglamasa, asli kim ediyu, kim bo‘lgani bilan qiziqmasa, shubhasiz bunday yurt zalolatga yuz tutadi. Unday yurtda na o‘zgarish va na yuksalish bo‘ladi. Umumturkiy alifbodan asosiy ko‘zlangan maqsad turkiy elni o‘zligiga qaytarish, o‘zini anglatish va shu asosda yuksaltirishdan iborat: “Ey turkiy elim, o‘zligingga qayt, o‘zingni angla, yanada yuksalgaysan”...

18.10.2024 1085

Siz modaga qarab kiyinasizmi?

Kiyim javoningizga qaraysiz, u yerda siz tanlagan kiyimlar turibdi. Ular qanday kelib qoldi? Siz ularni tanlashda nimalarga asoslangansiz? Oddiy, lekin javob berish qiyin bo‘lgan savol. Ha, qulay, arzon yoki yarashadi deyishingiz mumkin, ammo bular javob emas. Moda, kiyinish uslublari ancha keng tushuncha va uning tarixi, tendensiyalari, ta’siri, tanlanishi ancha murakkab hamda qiziqarli. Moda hozirgi kunda mashhur bo‘lgan kiyinish uslublarini anglatadi. Biroq moda kiyim-kechakdan tashqari poyabzal, zargarlik buyumlari va hatto soch turmagiga ham tegishli tushuncha. Lekin biz ko‘proq uning asosiy obyekti bo‘lgan kiyimlarga to‘xtalamiz va tarixi, bugungi kundagi ommaviy uslublarning paydo bo‘lishi kabilarni tushuntirishga harakat qilamiz. Moda har doim o‘zgarib turadi yoki yangi detallar bilan qaytadi. Masalan, o‘tgan asrning 60-70-yillarida “kantri” uslubidan kelib chiqqan pastki qismi keng shimlar ommalashgan, katta avlod vakillarining surat albomlarida ko‘zingiz tushgan bo‘lsa kerak. 2000-yillarda bu moda yana qaytdi, faqatgina bu safar jins almashdi. Nega moda o‘zgaradi? Balki javob odamlarning o‘zgarishi haqiqati kabi oddiydir. Vaqt o‘tishi bilan yangisi eskisini almashtiradi. Odamlarga mashhur madaniyatlar, jumladan, sportchilar, qo‘shiqchilar, kino yulduzlari, ijtimoiy tarmoqlar ta’sir ko‘rsatadi. Shuningdek, ular ommalashgan filmlar, teleko‘rsatuvlar va kitoblarda odamlarning nima kiyishiga e’tibor berishadi. Albatta, moda sanoatining reklamasi ham ta’sir qiladi. Ommaviy madaniyat yulduzlari bir xil ishlarni qayta-qayta qilish bilan yulduz bo‘lib qolmaydi. Ular o‘zlarining mashhurligini saqlab qolish uchun doimiy ravishda yangililar izlashadi. Ko‘pincha bu yangiliklar yangi kiyim yoki soch turmagi shaklida bo‘ladi. Odamlar tag‘in yangi uslublarni ko‘rganida, sevimli yulduziga taqlid qilishni xohlayadi. Ikkinchi tomondan, qulaylik va go‘zallikka intilish ortidan ham hech qanday taqlidsiz modalar paydo bo‘ladi hamda ijtimoiy hayot to‘lqini bilan ommalashadi. Shunday qilib, moda vaqt o‘tishi bilan o‘zgarib boraveradi. XVIII asr boshlaridayoq Fransiyadagi odamlar so‘nggi kiyinish uslublari haqida ma’lumot olish uchun soatlab moda jurnallarini o‘qishgan. Ushbu tendensiya tezda butun Yevropaga tarqaldi, o‘sha vaqtlarda boshqa ko‘plab madaniy sohalar qatorida moda ham Fransiyada tomir otgan edi. Asrlar davomida kiyimlar odamlarni tabaqalarga ajratish uchun bir ifoda ko‘rinishi bo‘lgan. Bugungi kunda ham qimmatbaho brend kiyimlar boshqa odamlardan ajralib turish uchun kiyiladi. Kelib chiqishi Modaning qanday paydo bo‘lgani, aynan qaysi davrga borib taqalishi haqida aniq dalil yo‘q. Ba’zi mutaxassislar moda XII-XIII asrlarda paydo bo‘lgan, o‘sha vaqtda kostyumlarga zaruratdan tashqari turli elementlar qo‘shilgan, bu modaga asos bo‘ladi, deyishadi. Zamonaviy modaning paydo bo‘lishi esa Fransiyada Lyudovik XIV hukmronligi davriga to‘g‘ri keladi. XVII asr o‘rtalariga qadar tikuvchilar faqat zodagon, boy kishilar uchun ishlagan. Shundan so‘ng barcha uchun umumiy tendensiyalar yaratish boshlangach, dizaynerlar paydo bo‘lgan. Fransiyalik ilk dizaynerlardan biri Rose Bertin 1770-yilda parij markazida “Le Grand Mogol” do‘konini ochgan. Modaga qiziquvchi ayollar uning xaridoriga aylanadi, qirolicha ham Bertinga qimmatbaho kiyimlar tiktira boshlaydi, ammo u aynan birinchi dizaynerlardan biri bo‘lgani uchun tarixga kiradi, qirolicha bilan ishlagani uchun emas. Ammo Charlz Frederik Uort tom maʼnoda haqiqiy modaning birinchi vakili hisoblanadi. 1858-yilda u “House of Worth” brendiga asos solgan. Uort har bir mavsum uchun bir turdagi buyumlarning bir necha xil dizaynini tayyorladi va jonli modellar bilan liboslarni namoyish etdi. Ha, bu moda haftaliklarida zamonaviy dizaynerlar qiladigan namoyishlarning aynan oʻzi edi. Moda qanday tarqalgan? Hozirgidek axborotlashmagan davrlarda ham moda tendensiyalari butun dunyo bo‘ylab tarqalgan. Bunda sayohatlar muhim rol o‘ynagan, shu orqali boshqa yerlardagi yangi urflar aniqlangan. Koʻplab davlatlarda kiyinish va tashqi koʻrinish uslublari hukmdorlar tomonidan belgilab qoʻyilgan. Masalan, Rossiyada Pyotr I Gʻarbiy Yevropa liboslaridan ilhomlanib, rus zodagonlariga soqollarini olishni buyurgan va eski ruscha kiyinish uslubini taqiqlagan. Erkaklar modasi xuddi ayollarniki kabi oʻsha paytdagi Gʻarb anʼanalarini deyarli toʻliq koʻchirgan. Bundan tashqari, XVI asrda moda olamining birinchi uchqunlari paydo boʻldi. Ispaniyalik kitob matbaachilari kiyimlar dizayni chizilgan nashrlarni chiqara boshladi. Yagona muammo shunda ediki, kitoblarning qayta nashri chiqayotgan paytda urflar oʻzgarib turardi. 1672-yilda kiborlar hayoti haqidagi fransuz davriy nashri “Le Mercure Galant”ning birinchi soni nashr etildi. Unda turli voqealar haqida maʼlumotlar, badiiy asarlar va liboslar dizayni rasmlari bo‘lgan. Keyin butun Yevropada moda jurnallari paydo boʻldi. Germaniyada “Journal des Luxus und der Moden”, Birlashgan Qirollikda “The Lady's Magazine” va Rossiyada “Модное ежемесячное издание, или Библиотека для дамского туалета” kabi moda nashrlari dunyo yuzini koʻrdi. Biz oʻrganib qolgan nashrlar sal keyinroq paydo boʻldi: “Harper's Bazaar” jurnalining birinchi soni 1867-yilda, “Cosmopolitan” 1886-yilda va “Vogue” 1892-yilda nashr etilgan. XX asr. Xoʻsh, moda tushunchasi butun dunyoni zabt etgan asrda nimalar boʻldi? 20-yillarda ayollar uchun qisqa yubkalar, kalta manjetlar va shimlar modasi boshlandi. 1930-yillarda baland poshnali tuflilar, manjetli shimlar va chiroyli bosh kiyimlar mashhur boʻldi. 40-yillarda urush davri yubkalar uzunligining qisqarishiga olib keldi. Garchi 1950-yilgacha erkaklar kiyimlari oʻtgan yillar anʼanalari darajasida qolgan boʻlsa-da, lekin 50-yillarda oddiyroq koʻylaklar va ochiq poyabzallar ishlatila boshlandi. 60-yillarda turli davlatlarda oʻrnatilgan tizimlarga qarshi isyon zamonaviy madaniyatda, shu jumladan, modada oʻzgarishlarga olib keldi. Kiyimlar yanada murakkab, nozik va yengil boʻlib, gullar va plastmassa aksessuarlari bilan ajralib turadigan bo‘ldi. Bu xuddi 70-80-yillarda rok musiqasi orqali isyon, norozilik ifodalangani kabi yuz bergan. Bugungi kunda ham kiyinish uslublari ijtimoiy bosimga, taqiq bor davlatlarda siyosiy bosimga isyonni ifodalashda davom etmoqda. 70-yillarda yanada “buzilgan” moda tizimi eski uslublarning unutilishiga olib keldi. Asta-sekin kiyim qisman badiiy va qisman qulay boʻlishi kerak degan fikr paydo boʻldi. 80-yillarda toʻq rangli kombinatsiyalar, assimetrik va boshqa uslublar mashhur boʻldi. Bu o‘n yillikda individual yondashuv yuqori o‘rinlarga chiqa boshladi. 90-yillarda esa eskirgan ko‘rinishdagi jinsi shimlar, katakchali ko‘ylaklar, mini yubkalar, o‘n yillik ikkinchi yarmida uzun etiklar ommalashdi. XXI asr. 2000-yillar modasi 1990-yillarning oxiridagi modaga o‘xshash edi. Ammo yangi asrda globallashuv va modaning jadal o‘sishi, namoyish kechalarida taqdim etilgan kiyimlarning o‘xshash variantlari do‘konlarda keng tarqalishi tufayli moda tendensiyalari faqat namoyishlarda emas, odamlar orasida ham tez o‘zgarishni, tez ommalashishni boshladi. 2010-yillarga kelib o‘tgan asrda ommalashgan sport kiyimlari yana keng tarqaldi, hashamatga ham urg‘u berildi. Lekin dizaynerlar tag‘in maksimalizmga e’tibor qaratishdi, xususan, “Gucci” brendi ham. 2020-yillar modasiga pandemiya ta’sir o‘tkazdi, minimalizm qaytdi, faol harakat uchun qulay kiyimlar urfga kirdi. Lekin bu davr eng aralash modaga boy ekani aytilmoqda: qaytalangan, aralash, klassik, individual, sport uslublari. Moda har doim ma’lum bir ifodaga ega bo‘lgan, shuning uchun ham inson hayotining ajralmas qismi hisoblanadi. Ifodalar o‘zgarib boradi, ma’lum hududga xos bo‘ladi yoki shaxsga bog‘liq, shu sabab ham kiyinish uslublari erkin bo‘lishi har qanday demokratik davlatlarda belgilab qo‘yilgan. Urflarni ommalashishiga cheklov qo‘yish mutlaq xato, bunda har bir jamiyat o‘z uzanini yaratadi. Kuzatsak, bugun yutrimizda ham ko‘r-ko‘rona ergashishlar kamaygan, shaxsiy tanlovlar ustun bo‘lyapti. Milliylikni eskilik bilan emas, uning elementlarini yangiliklarga singdirib saqlab qolish mumkinligini ham anglamoqda jamiyat.

18.10.2024 1008

HR MENEJMENT NIMA?

Bugungi kunda davlat va xususiy muassasalarda HR-bo‘limlari faoliyat yuritadi. Bu bo‘limning funksiyalari ham yildan yilga o‘zgarib bormoqda. Maqolada ko‘pchilik uchun qiziq bo‘lgan “HR-menejmenti” mavzusida ma’lumot beramiz.   HR bo‘limi Avval, Inson resursi (HR – Human resources) haqida. Bu tashkilot, biznes sektori, sanoat yoki iqtisodiyotning ishchi kuchini tashkil etuvchi odamlarni anglatadi. HR bo‘limi esa ishga talabgorlarni topish, ishga olish, saralash, o‘qitish va xodimlarga maosh berish dasturlarini boshqarishga mas’ul hisoblanadi. Uning asosiy maqsadi xodimlarni yollash, jalb qilish, ushlab turish va umumiy samaradorlikni qo‘llab-quvvatlashdir. Bo‘lim kompaniyalarga tez o‘zgaruvchan biznes muhitida harakat qilish va sifatli xodimlarga nisbatan o‘sib borayotgan talabni qondirishda yordam beradi. Shuningdek, u ish joyida madaniyatni rivojlantiradi, mehnat qonunchiligiga rioya qilishni ta’minlaydi, bu esa kompaniyaning raqobat bozorida muvaffaqiyat qozonishiga hissa qo‘shadi.   Asosiy xulosalar HR bo‘limi xodimlarning ish haqi, nafaqasi va ishdan bo‘shatishlarni muvofiqlashtiradi. Inson resurslarini boshqarish (HRM-Human resource management) strategiyalari tashkilotning ishchi kuchini faol ravishda oshirish va yaxshilashga qaratilgan.   Har qanday sektorning muhim qismi Amerikalik iqtisodchi Jon Rojers Kommons “inson resurslari” atamasini birinchi marta 1893-yili yozilgan “Boylikning taqsimlanishi” kitobida qayd etgan. XX asrga kelib, xodimlar va ish beruvchilar o‘rtasidagi tushunmovchiliklarni rasmiy ravishda bartaraf etadigan HR bo‘limi shakllana boshladi. Bugungi kunda HR-bo‘limi faoliyat ko‘lamidan qat’i nazar, har qanday davlat va xususiy sektorning muhim qismidir. Uning asosiy maqsadi tashkilotni ishchi kuchi yetishmovchiligi bilan bog‘liq muammolardan himoya qilgan holda xodimlarning samaradorligini oshirish hisoblanadi.   HRning vazifalari: kompensatsiya va imtiyozlarni boshqarish; xodimlarni yollash va saralash; shtatlarni qayta ishlash; tashkilot va xodimlar o‘rtasidagi har qanday me’yoriy hujjatga rioya qilishni ta’minlash. Bu vazifalar samarali faoliyat uchun juda muhim bo‘lib, HR bo‘limlarini har qanday tashkilotning yuragiga aylantiradi.   Kadrlar bo‘yicha asosiy tadbirlar Tashkilotga qiymat qo‘shish uchun HR bo‘limining xodimlar bilan bog‘liq faoliyati: Xodimlarni boshqarish va ulardan samarali foydalanish; Faoliyatni baholash va kompensatsiyani vakolatlar bilan bog‘lash; Adolatli kompensatsiya stavkalarini hisoblash va imtiyozlarning to‘liq ro‘yxatini tuzish; Shaxsiy va tashkiliy samaradorlikni oshiradigan vakolatlarni rivojlantirish; Raqobatbardoshlikni yaxshilash uchun innovatsiyalar, ijodkorlik va moslashuvchanlikni oshirish; Ish jarayonini loyihalash, ketma-ketlikni rejalashtirish, martaba rivojlanishi va tashkilotlararo harakatchanlikka yangi yondashuvlarni qo‘llash; Xodimlar ishini takomillashtirish, o‘qitish va xodimlar bilan muloqot qilish orqali texnologiyani joriy etish va integratsiyalashuvini boshqarish; Yuridik muammolarning oldini olish uchun mehnat qonunlarini ko‘rib chiqish va eng yaxshi amaliyotlar va qoidalarga rioya qilish uchun muntazam ravishda muvofiqlik auditini o‘tkazish.   HR boshqaruv strategiyalari 1980-yillardan xodimlar bilan bog‘liq muammolarning uzoq muddatli biznes muvaffaqiyatiga ta’sirini o‘rganish natijasida HR bo‘limida strategik tashabbuslar tomon harakat boshlandi. Ushbu strategiyalar birgalikda inson resurslarini boshqarish (HRM) deb ataladi. Ular xodimlarni, tashkilot madaniyati va muhitini boshqarishga kompleks yondashuvni ta’minlaydi. HR menejment asosiy e’tiborni tashkilot maqsadlariga erishish uchun xodimlarni yollash, boshqarish va muvofiqlatirishga qaratadi. Google o‘zining HR bo‘limi orqali xodimlar bilan o‘ziga xos do‘stona munosabatlar o‘rnatgan tashkilotga misoldir. Kompaniya xodimlarga jismoniy va ruhiy salomatlikka yo‘naltirilgan dasturlari, jumladan, ovqatlanish, fitnes, massaj markazlari kabi ko‘plab imtiyozlarni taklif qiladi, bu orqali xodimlarning samarali faoliyat ko‘rsatishiga ishoniladi.   Muhim! 1901-yilda NCR Corp nomi bilan tanilgan National Cash Register Co., kompaniyasi ish haqi, ish joyi xavfsizligi va xodimlarning xizmat faoliyatlarini boshqarish uchun ilk bor kadrlar bo‘limini tashkil etgan.   HR autsorsing XX asr o‘rtalaridan ba’zi kompaniyalar biznesga ijobiy ta’sir ko‘rsatadigan yanada mazmunli, qo‘shimcha qiymatli dasturlarni ishlab chiqish va amalga oshirish uchun an’anaviy ma’muriy, tranzaksion HR funktsiyalarini autsorsing qildilar “Autsorsing” so‘zi ingliz tilidan olingan bo‘lib, shartnoma asosida tashqi manbalardan, ya’ni autsorsing xizmatini ko‘rsatuvchi korxonalar xizmatidan foydalanishni bildiradi.   Autsorsingga berilishi mumkin bo‘lgan funktsiyalar: Ish haqi loyihasi; Xodimlarga beriladigan imtiyozlar; Ishga qabul qilish; Faoliyat tekshiruvlari; Risklarni boshqarish; Nizolarni hal qilish; Xavfsizlik tekshiruvi; Ofis siyosati.   HRning roli qanday? Inson resurslari bo‘limi kompaniyada xodimlarni yollash va saqlab qolishga qaratilgan. U xodimlarni topish, yollash va o‘qitish, xodimlar bilan munosabatlarni nazorat qilish va foyda dasturlarini boshqarish uchun javobgardir. Bu xodimlarning o‘z vazifalari haqida savollar berishi va shikoyatlarini hal qilishlari mumkin bo‘lgan joy.   HRM nima? Inson resurslarini boshqarish (HRM) – tashkilot xodimlarini, ish madaniyatini va ish muhitini boshqarishga qaratilgan strategik yondashuv bo‘lib, uning natijasida xodimlar imkon qadar sifatli va samarali faoliyat ko‘rsatishiga erishiladi. Odatda, bu ishchi kuchi muvaffaqiyatini o‘lchash uchun ko‘rsatkichlardan foydalanishni ham o‘z ichiga oladi.   HRning 5 ta funksiyasi Yangi xodimlarni yollash, saralash va ishga qabul qilish; Xodimlarga ish haqi va boshqa to‘lovlar; Xodimlarga ish/lavozim o‘sishini taklif qilish; Xodimlarning ish bilan bog‘liq muammolarini hal qilish; Kompaniya miqyosida ish muhitiga ta’sir qiladigan siyosatni ishlab chiqish.   Xulosa Kompaniyaning HR bo‘limi xodimlarning butun hayotiy siklini boshqaradi – ishga qabul qilishdan tortib, o‘qitish va tugatish yoki nafaqaga chiqishgacha. Shuning uchun mazkur bo‘lim qonuniylikni ta’minlash maqsadida sanoat tendensiyalari va muvofiqlik masalalari bo‘yicha yangilanib turishi lozim.

21.9.2024 1685

FVV AKADEMIYASIDA “MEN HAM HARBIY BO‘LAMAN” KITOBI TAQDIMOTI BO‘LIB O‘TDI

Ma’lumki, O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoyev 2023-yil 22-dekabrda Respublika Ma’naviyat va ma’rifat Kengashi hamda joriy yil 12-yanvarda Xavfsizlik Kengashi yig‘ilishlarida yoshlarimizni milliy g‘urur, vatanparvarlik ruhida tarbiyalashga xizmat qiladigan ma’naviy-ma’rifiy tadbirlarni kuchaytirish, shuningdek, kitoblar nashr qilish va yangi kinofilmlar yaratish masalasini ilgari surgan edi. Shunga asosan, Respublika Ma’naviyat va ma’rifat markazi tomonidan harbiy oliy o‘quv yurtlari, “Temurbeklar maktabi”, “Jaloliddin Manguberdi” akademik litseylari, umumta’lim maktablardagi “Vatan tayanchi” dasturi o‘quvchilari, muddatli harbiy xizmatni o‘tayotgan oddiy askarlarga o‘quv-qo‘llanma sifatida “Men ham harbiy bo‘laman” kitobi nashrga tayyorlandi. Mazkur kitob-albomni taqdimotlari bir qator harbiy oliy ta’lim muassasalarida o‘tkazilmoqda. Jumladan, joriy yilning 18-sentabr kuni Akademiyaning “Ma’naviyat va ma’rifat markazida Respublika Ma’naviyat va ma’rifat markazi hamda Favqulodda vaziyatlar vazirligi Akademiyasi hamkorligida “Men ham harbiy bo‘laman” nomli adabiy-ma’rifiy tadbir o‘tkazildi. Tadbirda Favqulodda vaziyatlar vazirligi Akademiyasi boshlig‘i general-mayor Ravshan Haydarov, Respublika Ma’naviyat va ma’rifat markazi boshqarma boshlig‘i To‘xtasin Arslonov, “Men ham harbiy bo‘laman” kitobi muallifi, Respublika Ma’naviyat va ma’rifat markazi Xorazm viloyat bo‘limi rahbari Begzod Abdirimov, Ma’rifat targ‘ibotchilar jamiyati a’zosi, Surxon guruhi solisti To‘lqin Fayziyev, Ma’rifat targ‘ibotchilar jamiyati a’zosi, siyosiy fanlari bo‘yicha falsafa doktori Maxfuza Yuldasheva, Ma’rifat targ‘ibotchilar jamiyati a’zosi, “Do‘stlik” ordeni sohibi, taniqli shoir Bobur Bobomurod, Ma’rifat targ‘ibotchilar jamiyati a’zosi, xonanda Faxriddin Xolnazarov, Akademiya professor-o‘qituvchilari, harbiy xizmatchilar, kursantlari hamda ommaviy axborot vositalari xodimlari ishtirok etdi. Tadbirni Akademiya boshlig‘i general-mayor Ravshan Haydarov ochib, mazkur kitob-albom milliy tariximiz, ajdodlarimizning jangovar ruhi, Vatanga muhabbat, milliy davlatchiligimiz bosib o‘tgan shonli yo‘l haqidagi qimmatli ma’lumotlar jamlangani, shu bilan birga, milliy armiyamizning rivojlanish jarayonlarini yaxlit ifoda etishi, tarixiy fotomateriallar bilan boyitilgani bilan ahamiyatli ekanligini ta’kidladi. Shuningdek, muhtaram Prezidentimizning “Ma’naviyatimiz, g‘urur-iftixorimiz birinchi o‘ringa chiqadigan vaqt keldi. Farzandlarimizni ana shunday yetuk avlod qilib tarbiyalash uchun barchamiz mas’ulmiz” deya aytgan so‘zlarini alohida etirof etildi. Shundan so‘ng taqdimotda so‘zga chiqqanlar, kitobning birinchi qismida Markaziy Osiyo va O‘zbekiston tarixida harbiy ish, qurollanish sohasi va mudofaa tizimi, harbiy ish tarixining o‘ziga xos jihatlari, Vatan uchun olib borilgan janglar, jasorat mavzusi qatorida Yevropa xaritalarida ilk bor o‘zbek zamini va o‘zbek davlati ko‘rsatib berilgan. Ikkinchi qismda O‘zbekiston Qurolli Kuchlari tarixi, Mudofaa doktrinasi mazmun-mohiyati tushunarli, sodda va ixcham shaklda aks ettirilganligi va kitob ahamiyati haqidagi fikr-mulohazalarini bayon etishdi. Tadbirda ajdodlarimiz jasorati aks etgan sahna ko‘rinishlari namoyish etildi. Akademiya axborot-resurs markazi uchun kitob-albom taqdim qilindi. Tadbirda davomida kursantlar o‘z ijod namunalaridan o‘qib, ishtirokchilarning olqishiga sazovor bo‘ldilar. Tadbir Akademiya Orkestr xonandalarining konserti dasturi bilan davom etdi. Tadbir barchada katta taassurotlar qoldirdi.