14.9.2024 109

Yoshlar yetakchilari uchun o‘quv-seminari bo‘lib o‘tmoqda

Yoshlar ishlari agentligi Toshkent viloyati boshqarmasi tomonidan mahalladagi yoshlar yetakchilarini doimiy ravishda bilim va ko‘nikmalarini rivojlantirish maqsadida o‘quv-seminar o‘tkazilishi rejalashtirilgan edi. Shu maqsadda bugun Nurafshon shahridagi Yoshlar markazida mazkur shahardagi mahallalarda faoliyat olib borayotgan yoshlar yetakchilari bir davrada jam bo‘lishdi. ????Jarayonlarda yoshlar yetakchilariga Yoshlar ishlari agentligi Toshkent viloyati boshqarmasi boshlig‘i Miraziz Mirsultonov hamda tegishli mutaxassislar tomonidan “Yoshlar balansi”, “Yoshlar daftari” tizimidan maqsadli foydalanish, “Besh tashabbus olimpiadasi” doirasidagi musobaqalarni tashkil etish,  huquqbuzarlikka moyilligi bor yoshlar, migratsiyadagi o‘g‘il-qizlar bilan ishlash kabi bir qator yo‘nalishlarda tushunchalar berilmoqda.

10.9.2024 254

Ijara “mavsumi”: Poytaxtning qaysi tumanlarida narx eng arzon va eng qimmat?

O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi huzuridagi Makroiqtisodiy va hududiy tadqiqotlar instituti (MHTI) mutaxassislari tomonidan 2024-yilning avgust oyida Toshkent shahrida uy-joylar uchun ijara narxlari tahlil qilindi. Narxlar oshdi Joriy yilning avgust oyida Toshkent shahrida uy-joy ijarasining oshishi kuzatilib, bunga bir nechta omillar, jumladan, sentyabr oyidan oliy taʼlim muassasalarida yangi o‘quv yilining boshlanishi bo‘yicha kutilmalar taʼsir ko‘rsatdi. Mazkur davrda poytaxtda o‘rtacha ta’mirlangan xonadonlar uchun ijara narxlari iyul oyiga nisbatan o‘rtacha 1,9 foizga, to‘liq ta’mirlangan xonadonlar uchun esa 0,3 foizga oshdi. O‘rtacha ta’mirlangan uy-joy O‘rtacha ta’mirlangan uy-joy ijarasiga talabning oshishi bo‘yicha kutilmalar ushbu turdagi uylar ijara narxlariga ta’sir ko‘rsatdi. 2024-yilning avgust oyida ijara narxlari iyul oyiga nisbatan o‘rtacha ta’mirlangan 1 xonali uylar uchun 1,3 foizga, 2 xonali uylar uchun 2,1 foizga, 3 xonali uylar uchun 1,7 foizga, 4 xonali uylar uchun esa 2,5 foizga oshdi. Qaysi tumanlarda arzonroq? O‘rtacha ta’mirlangan xonadonlar uchun nisbatan arzon ijara narxlari Sergeli (1 xonali - 285 AQSh dollari, 2 xonali – 348 AQSh dollari, 3 xonali – 387 AQSh dollari, 4 xonali - 460 AQSh dollari), Olmazor (1 xonali – 301 AQSh dollari, 2 xonali – 359 AQSh dollari, 3 xonali – 414 AQSh dollari, 4 xonali – 471 AQSh dollari) tumanlarida taklif etilgan bo‘lsa, eng qimmat ijara narxlari Mirobod (1 xonali – 350 AQSh dollari, 2 xonali – 445 AQSh dollari, 3 xonali – 550 AQSh dollari, 4 xonali – 736 AQSh dollari) va Yakkasaroy (1 xonali – 349 AQSh dollari, 2 xonali – 455 AQSh dollari, 3 xonali – 585 AQSh dollari, 4 xonali – 603 AQSh dollari) tumanlarida kuzatildi. To’liq ta’mirlangan uy-joylar ijarasi 2024-yilning avgust oyida to‘liq ta’mirlangan 3 xonali va 4 xonali uy-joylar uchun taklif etilgan o‘rtacha ijara narxlari iyul oyiga nisbatan pasaygan bo‘lsa, 1 xonali va 2 xonali uy-joylar uchun taklif etilgan o‘rtacha ijara narxlarida o‘sish kuzatildi. Mazkur davrda 3 xonali uy-joylar ijarasi 0,4 foizga, 4 xonali uy-joylar ijarasi 2,0 foizga arzonlashgan bo‘lsa-da, 2 xonali uy-joylar ijarasi o‘rtacha 0,1 foizga, 1 xonali uy-joylar ijarasi 3,4 foizga qimmatlashdi. Tumanlarda vaziyat qanday? To‘liq ta’mirlangan uy-joylarning eng arzon ijara narxlari Sergeli (1 xonali – 335 AQSh dollari, 2 xonali – 416 AQSh dollari, 3 xonali – 501 AQSh dollari, 4 xonali – 634 AQSh dollari) va Uchtepa (1 xonali – 377 AQSh dollari, 2 xonali – 437 AQSh dollari, 3 xonali – 563 AQSh dollari, 4 xonali – 669 AQSh dollari) tumanlarida, eng qimmat ijara narxlari esa Mirobod (1 xonali – 456 AQSh dollari, 2 xonali – 688 AQSh dollari, 3 xonali – 1006 AQSh dollari, 4 xonali – 1274 AQSh dollari) va Shayxontohur (1 xonali – 421 AQSh dollari, 2 xonali – 715 AQSh dollari, 3 xonali – 1014 AQSh dollari, 4 xonali – 1279 AQSh dollari) tumanlarida kuzatildi.

30.8.2024 465

Iqtisodiy gender notenglik: sabab va oqibatlar

Jahon bankining 2018-yilgi tadqiqotiga ko‘ra, qizlarning ta’lim olishi cheklangani va o‘rta ta’limni yakunlash yo‘lidagi to‘siqlar dunyo mamlakatlariga 15 trilliondan 30 trillion dollargacha iqtisodiy zarar keltirgan. Bu raqamlarning o‘ziyoq ayollarning taraqqiyot va iqtisodiyotdagi o‘rnini ko‘rsatadi, quyida shu mavzuda so‘z yuritamiz. Taraqqiyot yo‘lidagi davlat, avvalo, inson kapitalini rivojlantirishga urinadi, bu jarayonda ayollarning potensiali tengma-teng muhim ekani ta’kidlanadi. Ammo ba’zi davlatlarda hali ham ayollarning ta’lim olishi, jamiyatdagi, siyosiy hayotdagi o‘z imkoniyatlarini yuzaga chiqarishda qonuniy yoki xalq orasidagi fundamental stereotip to‘siqlar mavjud. O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasining 58-moddasida “Xotin-qizlar va erkaklar teng huquqlidirlar. Davlat xotin-qizlar va erkaklarga jamiyat hamda davlat ishlarini boshqarishda, shuningdek, jamiyat va davlat hayotining boshqa sohalarida teng huquq va imkoniyatlarni ta’minlaydi”, deb belgilab qo‘yilgan. Shunga qaramay xalqimiz orasida qizlar ta’limiga qarshi chiquvchi, ixtiyoriga zid ravishda, erta turmushga berishga urinadiganlar bor. Ba’zi stereotiplardan chiqib ketish ma’lum vaqt talab qiladi. Shu o‘rinda xotin-qizlarning ta’lim olishi, ularni ish bilan ta’minlab, iqtisodiy-ijtimoiy hayotda faol bo‘lishi uchun alohida dasturlar amalga oshirilayotgani, erta turmushning oldini olish borasidagi ishlarni e’tirof etish kerak. Lekin keyinchalik ham qizlar uchun ta’lim jarayonining davomiy bo‘lishi, mutaxssisligi bo‘yicha ishlashi, biror sohada yangilik qila olishi oila va muhitga bog‘liq bo‘lib qoladi. Ayollar ish haqi nega kam? Ma’lumotlarga ko‘ra dunyo bo‘ylab ayollar mehnatiga haq to‘lash erkaklar maoshining o‘rtacha 80 foizini tashkil qilsa, O‘zbekistonda bu ko‘rsatkich 61 foizga teng. Jahon banki tayyorlagan “O‘zbekistonda gender tengligi tahlili” hisobotida aytilishicha, O‘zbekistonda  ish bilan band bo‘lgan ayollar va erkaklar o‘rtacha ish haqidagi gender tafovutini bartaraf etish 700 mingdan ortiq odamni qashshoqlikdan chiqarishga yordam beradi. Ayollar maoshining erkaklar maoshiga nisbatan kam ekaniga bir qancha sabablar bor. AQShning “Pew” tadqiqot markazi ma’lum qilishicha, AQShda erkaklarning o‘zlari ishlayotgan joyda rahbarlik lavozimlarida bo‘lish ehtimoli ayollarnikiga nisbatan ko‘proq: 28 foizga – 21 foiz nisbatda. Bu, ayniqsa, ish bilan band otalar o‘rtasida ko‘proq, ularning 35 foizi o‘zlari ishlayotgan joyda rahbar yoki top-menejerlardan biri ekanini aytgan. Bundan tashqari, ish bilan band bo‘lgan har o‘nta ayoldan to‘rt nafardan ko‘prog‘i (46 foiz) rahbarlik lavozimida ishlash istagi yo‘qligini bildirgan. Yevropa Ittifoqidagi o‘rganishlarga ko‘ra, ayollarning deyarli uchdan bir qismi (28 foiz) to‘liq bo‘lmagan ish kunida ishlaydi, erkaklarning atigi 8 foizi yarim kunlik ishlaydi. Ish haqi bo‘yicha umumiy farqning taxminan 24 foizi ayollarning parvarish, sog‘liqni saqlash yoki ta’lim kabi nisbatan kam maosh oladigan sohalarda haddan tashqari ko‘pligi bilan ham izohlanadi. Aksariyat ayollar ona bo‘lgach, daromadi ma’lum muddatga qisqarishi, erkaklarda esa buning aksi bo‘lishi, bu holat ayollarning bola tarbiyasiga ko‘proq vaqt ajratishi bilan bog‘liq ekani ham tadqiqotlarda isbotlangan. Ayni masalada Xalqaro mehnat tashkiloti 2022-yildagi hisobotida shunday sabablarni keltirgan: “Ayollarning tez-tez tug‘uruq ta’tili va farzandlari salomatligi tufayli kasallik ta’tiliga chiqishi ish beruvchilar orasida ayollarning potensial xodim sifatida jozibadorligini pasaytiradi. Erkaklarning potensial xodim sifatidagi afzalliklari shundaki, ular tug‘uruq ta’tiliga chiqmaydi (qonuniy huquqi bo‘lsa ham), ishda ushlanib qolishga tayyor, ish bo‘yicha safarlarga borishda hech qanday to‘siqlar yo‘q”. Bu xulosalar asosan AQSh, YIdagi o‘rganishlar natijasi ekani, bizning jamiyatda ham ayni shunday holatlar mavjudligini hisobga olsak, buni butun dunyoda kuzatilayotgan tendensiya desak bo‘ladi. Ammo yuqoridagilardan tashqari sabablar ham mavjud: jinsiy kamsitish, ayollar mehnatini, potensialini past baholash kabi, ba’zi davlatlarda esa haligacha irqiy kamsitishlar saqlanib qolgan. Ayrim tashkilotlar ayollarning bola parvarishi ta’tiliga chiqishi kabi sabablarni vaj qilib umuman ishga olmaydi. Ammo bu muammolarni yo‘qotish imkonsiz emas. Masalan, YIda Lyuksemburg erkaklar va ayollar o‘rtasida ish haqidagi farqni yo‘qotgan. Ko‘pgina YI davlatlarida ham bu borada farqlar qisqarib bormoqda. Jumladan, Ruminiya (3,6 foiz), Sloveniya (3,8 foiz), Polsha (4,5 foiz), Italiya (5 foiz) va Belgiya (5 foiz) kabi davlatlarda ish haqidagi farqlar u darajada katta emas. Xalqaro OXFAM tashkiloti ish haqidagi gender tafovut oqibatida kelib chiqadigan bir qator muammolar yuzasidan o‘z xavotirini bildirgan: ish haqidagi farq nafaqat ayollarning o‘ziga, balki ularning oilasiga, kelajak uchun sarmoya kiritishiga ham salbiy ta’sir qilib, umumiy jihatdan jamiyat ahvoli yomonlashuviga yo‘l ochadi. Qolaversa, beva va ajrashgan ayollar keksaygan vaqtda erkaklarga qaraganda ko‘proq kambag‘allashishining sabablaridan biri ham shu ekani aytib o‘tilgan. Masalan, o‘rta ahvoldagi amerikalik ayolning sof boyligi 5 ming 541 dollarni tashkil qilsa, erkaklarniki 12 ming 188 dollar, ya’ni ikki barobardan ham ko‘p. O‘zbekistonda vaziyat qanday? Bu borada bizdagi raqamlar ancha muammoliroq. Prognozlashtirish va makroiqtisodiy tadqiqotlar instituti ekspertlari tahliliga ko‘ra, O‘zbekistonda xotin-qizlarning iqtisodiy faolligi pastligi asosan ularning uy-ro‘zg‘or ishlari va bola parvarishi bilan to‘liq band ekanligiga bog‘liq. Masalan, O‘zbekiston ayollari 22 foiz vaqtini uy ishlari va bola parvarishiga sarflaydi, erkaklarda esa bu ko‘rsatkich 9 foizni tashkil qiladi. Uy yumushlari o‘zbek ayolining yuqori lavozimlarga ko‘tarilishiga to‘sqinlik qiladi. 2021-yilda ayollar o‘rtasidagi ishsizlik darajasi 13,3 foizni (dunyo bo‘yicha 6,1 foiz) tashkil etgan va bu erkaklar o‘rtasidagi ishsizlik darajasidan ikki baravar yuqori. Ishsiz ayollarning asosiy qismini o‘rta maxsus (65,8 foiz) va o‘rta (28,5 foiz) ma’lumotga ega xotin-qizlar, ular orasida 3,4 foiz oliy ma’lumotli ayollar ham bor. Ishsiz ayollarning 44 foizdan ortig‘i 15-30 yosh oralig‘ida. Xalqaro mehnat tashkiloti tadqiqotiga ko‘ra, O‘zbekiston aholisining 80 foizi oilada erkak ro‘zg‘or tebratishi, ayol uy yumushlari va bolalar bilan shug‘ullanishi kerak deb hisoblaydi. 93 foiz aholi esa turmush o‘rtog‘i ishlamasa ham, asosiy uy yumushlarini ayol bajarishi kerak degan tushunchada. Bunday tafakkur o‘z-o‘zidan mehnat bozorida gender tengsizlikni keltirib chiqaradi. O‘zbekistonda ko‘p ayollar bola parvarishi va uy ishlari sabab uyda o‘tirishga qaror qiladi, bu esa kasbiy mahorat, malakaning yo‘qolishiga olib keladi. 2024-yilda maktabgacha ta’lim bilan qamrab olingan 3-6 yoshli bolalar ulushi 74 foizni tashkil etgan, ammo umumiy 1-6 yoshli bolalar orasida bu ko‘rsatkich foizlari ancha past, ya’ni qamrab olinmagan bolalar uyda onalari tomonidan tarbiyalanadi. Demak, ayollarning ishlashiga asosiy to‘siqlardan biri O‘zbekistonda 7 yoshgacha bo‘lgan bolalarning maktagacha ta’lim bilan to‘liq qamrab olinmaganidir (2030-yilgacha 3-6 yashar bolalarni 100 foiz qamrab olish rejalashtirilgan). Ayollarning iqtisodiy potensiali  Xalqaro Valyuta Jamg‘armasining tadqiqotlari  shuni ko‘rsatadiki, mehnat bozoridagi gender tafovutning qisqarishi rivojlanayotgan bozorlar va iqtisodiyotlarda yalpi ichki mahsulotni deyarli 8 foizga oshirishi mumkin. Gender notenglikini to‘liq bartaraf etishdan olingan daromad yanada yuqori bo‘lib, bunday mamlakatlarda yalpi ichki mahsulot o‘rtacha 23 foizga ko‘tariladi. Umuman, xilma-xillik va ayollarning iqtisodiyotda, qarorlar qabul qilishda va siyosiy jarayonlarda teng rol o‘ynashi yaxshi natijalar beradi. Mavjud barcha potensiallarni safarbar qilish samaradorlik va raqobatbardoshlikni oshiradi, bu esa iqlim o‘zgarishlariga qarshi kurashish va global farovonlikni ta’minlashda hal qiluvchi ahamiyatga ega bo‘ladi. Yevropa Markaziy bankining tadqiqotiga ko‘ra, kompaniyalardagi ayol menejerlar soni bir foizga oshishi karbonat angidrid chiqindilarining 0,5 foizga pasayishiga olib keladi. Xuddi shunday, Yevropa Investitsiya banki ayollar boshchiligidagi zavodlarning ekologik, ijtimoiy va boshqaruv ko‘rsatkichlari yuqori ekanini aniqlagan. Xalqaro Valyuta Fondi tadqiqotlari esa bunday kompaniyalarning daromadi ham yaxshi ekani hamda bank kengashlarida gender muvozanat bo‘lishi yuqori moliyaviy barqarorlikka olib kelishini ko‘rsatadi. Kapitalistik dunyoda ayollar iste’mol tovarlarini sotib olish qarorlarining 80 foizini qabul qilishini yoki ta’sir qilishini hisobga olsak, korxonalar o‘z tovarlarini ko‘proq sotmoqchi bo‘lsalar, ayollarning fikrlari va tajribasini hisobga olishi kerak bo‘ladi. Bu esa inklyuzivlik biznes uchun foydali ekanligining yana bir sababi. Hozir ayollar global boylikning 40 foizini nazorat qilmoqda va ular barqaror kelajak uchun sarmoya kiritmoqchi. Ya’ni ayollarning qariyb 74 foizi kelajak barqarorligi uchun investitsiyalari ulushini oshirishdan manfaatdor ekanini bildirgan bo‘lsa, erkaklarda esa bu ko‘rsatkich 53 foizni tashkil qiladi. “Ayollarga joy ajrata olmaydigan kompaniyalar raqobatchilaridan ustun turish imkoniyatini e’tibordan chetda qoldiradilar”, deydi Yevropa investitsiya banki prezidenti Nadiya Kalvino. Bu borada nimalar qilish kerak? Joriy investitsiyalar ko‘lam va miqdori o‘zgarishsiz qolsa, 2030-yilga borib 340 milliondan ortiq ayol va qizlar yuqori darajadagi qashshoqlikda yashaydi. BMTning “UN Women” tashkiloti ayollarning iqtisodiy imkoniyatlarini oshirishga to‘sqinlik qilayotgan 5 ta yo‘nalish bo‘yicha qilinadigan ishlarni e’lon qildi. Resurslar. Ayollarni moliyaviy resurslar bilan bog‘lash ularning asosiy ehtiyojlarini qondirish va biznesni boshlash yoki rivojlantirishga yordam beradi. Biroq global miqyosda ayollarga tegishli mikro, kichik va o‘rta bizneslar 1,7 trillion dollarga kam moliyalashtirilayotgani taxmin qilinmoqda. Kichik va o‘rta korxonalarga ega bo‘lgan ayollar uchun kreditlarni yopish 2030-yilga kelib yillik daromadlarning o‘rtacha 12 foizga oshishiga olib keladi. Moliyaviy resurslardan tashqari ayollar yer, axborot, texnologiya va tabiiy resurslardan foydalanishi kerak. Ishlaydigan ayollarning uchdan bir qismidan ko‘prog‘i qishloq xo‘jaligida band bo‘lishiga qaramay, mamlakatlarning 87 foizida ayollarning qishloq xo‘jaligi yerlariga egalik qilishi yoki ularga egalik qilish huquqi erkaklarnikiga qaraganda kamroq. Ayollarning iqtisodiy imkoniyatlarini kengaytirish gender zo‘ravonlikni kamaytiradi, siyosiy va ijtimoiy ishtirok va yetakchilikni oshiradi va tabiiy ofatlar xavfini kamaytirishga yordam beradi. Ish sharoiti. Ayollar har qanday ishni ham qila olmaydi. Ish samarali va erkinlik, tenglik, xavfsizlik va qadr-qimmat sharoitida bo‘lishi kerak. Ammo dunyo miqyosida ish bilan band ayollarning qariyb 60 foizi, past daromadli mamlakatlarda esa 90 foizdan ortig‘i norasmiy iqtisodiyotda ishlaydi. Ish haqining shaffofligi, teng qiymatdagi ish uchun teng haq to‘lash kabi chora-tadbirlar ish haqidagi gender tafovutlarini bartaraf etishga yordam beradi. Xotin-qizlarning hozir ular kam ishtirok etayotgan sohalarda, jumladan, fan, texnologiya va muhandislik sohalarida ishtirokini oshirish ularning imkoniyatlarini kengaytiradi. Vaqt. Ayollar erkaklarga qaraganda qariyb uch baravar ko‘p vaqtini bola parvarishi va uy ishlariga sarflaydi. Bu ishlardagi gender nomutanosiblik ayollar va qizlarning vaqtini va ta’lim olish, munosib haq to‘lanadigan mehnat, dam olish va hordiq chiqarish imkoniyatlarini cheklaydi. Bola parvarishi va boshqa xizmat ko‘rsatishlarni kengaytirish ayollarga vaqtini “qaytarib beradi”. Bunday xizmatlarni kengaytirish 2035-yilga borib 300 million ish o‘rni yaratish imkonini beradi. Xavfsizlik. Ayollar xavfsizligiga ko‘plab tahdidlar, jumladan, gender zo‘ravonlik, mojarolar, oziq-ovqat xavfsizligi va ijtimoiy himoyaning yetishmasligi kabilar bor. Uyda yoki ish joyida zo‘ravonlik ayollarning huquqlarini buzish hisoblanadi va ularning iqtisodiy ishtirokiga to‘sqinlik qiladi. Ayollarga nisbatan zo‘ravonlikning global zarari kamida 1,5 trillion AQSh dollarini yoki global yalpi ichki mahsulotning 2 foizini tashkil qilishi taxmin qilinmoqda. Mojarolardan jabrlangan ayol-qizlar soni 2022-yilda 614 millionga yetgan, bu 2017-yildagidan 50 foizga ko‘p. Iqtisodiy inqirozlar ayollar o‘rtasidagi tengsizlikni ham chuqurlashtiradi, masalan, migrant ayollar ikki barobar ko‘p zo‘ravonlikka duchor bo‘ladi. Shuning uchun ayollarni iqtisodiy ishtirokchi sifatida erkaklardan past deb baholovchi ijtimoiy me’yorlarga qarshi chiqish juda muhimdir. Huquqlar. Inson huquqlari ayollarning iqtisodiy imkoniyatlarini kengaytirishning asosidir. Adolatsiz, mutlaq patriarxal iqtisodiy tizimlar gender tengsizlikni davom ettiradi va kamsituvchi ijtimoiy me’yorlar ayollarning axborot, tarmoqlar, ish joylari va mulklariga kirishiga to‘sqinlik qiladi. Dunyo miqyosida o‘rtacha hisobda ayollar erkaklar foydalanadigan qonuniy huquqlarning atigi 64 foiziga ega. Ayollar huquqlarini rag‘batlantirishning asosiy strategiyalari qatoriga ayollarning iqtisodiy imkoniyatlarini kengaytirishni qo‘llab-quvvatlovchi qonunlar va siyosatlarni qabul qilish hamda kamsituvchi qonunlar va qonunchilik asoslarini bekor qilish kerak. Ayollar huquqi himoyachilarini qo‘llab-quvvatlash, umuman, inson huquqlarining buzilishi uchun javobgarlik zarur. Shu bilan birga ayollar huquqlarini himoya qilish va qarorlar qabul qilishning barcha sohalarida ayollarning ovozi kuchayishi uchun javobgarlik mexanizmlarini ishlab chiqish va amalga oshirish zarur.

30.8.2024 466

IBRAT FARZANDLARI: foydalanuvchilar 1 400 000 dan oshdi

2022-yil noyabr oyida faoliyatini boshlagan “Ibrat farzandlari” lohiyasi xorijiy tillarni o‘zbek auditoriyasiga, o‘zbek tilini xorijiy auditoriyaga o‘rgatish uchun mo‘ljalangan bo‘lib, til o‘rganmoqchi bo‘lgan barcha uchun ochiq hisoblanadi. Loyiha turli platformalar orqali til o‘rganuvchilarni jalb qilib kelyati, jumladan, YouTube platformasida videodarslar, “Ibrat academy” mobil ilovasi, Telegram va Instagram tarmoqlaridagi sahifalar, ibratfarzandlari.uz sayti orqali til darslari yetkazib berilmoqda. Lohiha oldiga qator vazifalar qo‘yilgan: dunyo tillarini o‘zbek tili orqali o‘rgatishni qo‘llab quvvatlash; o‘zbekistonlik yoshlarning savodxonlik darajasini oshirish va xorijiy tillarni o‘rganishini ta’minlash; xorijiy mamlakatlarda faoliyat olib boruvchi ta’lim muassasalari, til maktablari bilan xalqaro hamkorlikni rivojlantirish; til o‘rganuvchilarni rag‘batlantirib borish orqali ko‘proq yoshlarni xorijiy tillarni o‘rganishga targ‘ib etish; xorijdagi vatandoshlar uchun turizm, biznes va migratsiya darslarini ishlab chiqish; sohaga yo‘naltirilgan xorijiy til darslarini tashkillashtirish; tillar marafoni orqali loyiha doirasida mukammal egallagan foydalanuvchilarni izlab topish, rag‘batlantirish; viloyatlarda “Ibrat farzandlari” ofislarini tashkil etish; maktabgacha ta’lim tashkiloti tarbiyalanuvchilari, umumta’lim maktablari o‘quvchilari hamda akademik litsey, professional va oliy ta’lim muassasalaridagi o‘quvchi-talabalar uchun “Ibrat Academy” mobil ilovasida xorijiy tillarni oson o‘rgatuvchi maxsus dastur ishlab chiqish va joriy etish; “Ibrat farzandlari” nomi ostida tayyorlangan videoqo‘llanmalarga nisbatan intellektual mulk huquqiga egalik qilish va boshqalar. Shuningdek, loyiha xorijiy tillarning o‘rganilishini rivojlantirish uchun mahallalar kesimida ish olib borish va bu borada mahalla yoshlar yetakchilari bilan hamkorlik qilishni yo‘lga qo‘ygan. Bunda “Ibrat Academy” ilovasi orqali grammatika qoidalarini o‘zlashtirganlik to‘g‘risidagi sertifikatlarni berish va bu bilan mahallalar kesimida xorijiy tillarni o‘rganish darajasi monitoring qilib boriladi. Tillar o‘qitilishini tengdoshlari, mahalladoshlari orasida keng targ‘ib qilayotgan yoshlar aniqlanadi, ularga “Ibrat farzandlari” nishoni taqdim etiladi. Loyiha bular bilan cheklanib qolmaydi, maqsadlar ancha katta. Masalan, har bir o‘qitilayotgan til bo‘yicha “Ibrat farzandlari” doirasida o‘quv qo‘llanma, lug‘atlari ishlab chiqish, xorijiy mamlakatlarda tashkil etiladigan ta’lim ko‘rgazmalarida ishtirok etish, xorijiy tillarni va xorijliklarga o‘zbek tilini o‘rgatishga xizmat qiluvchi telekanal faoliyatini tashkil etish, til o‘rganish, savodxonlik darajasini oshirishni yoshlar orasida targ‘ib etishga qaratilgan hujjatli va badiiy filmlar, seriallar ishlab chiqarish singari katta rejalar bor. Loyiha faoliyati haqida “Ibrat farzandlari” NNT xalqaro aloqalar bo‘limi boshlig‘i Mahfuza Ortiqova  bilan suhbatlashdik: — “Ibrat farzandlari” loyihasi o‘z samarasini bera boshladi. Masalan, kuni kecha YouTube kanalimizga xat keldi. Xatda Fayoza ismli o‘zbek qizi tuman markazida joylashgan o‘quv markazida anchadan buyon IELTS darslariga tayyorlangani, ammo 5,5 baldan ortiq qo‘lga kirita olmagani, keyinchalik “Ibrat farzandlari”dan Iskandar Komoldinovning IELTS darsliklarini ko‘rish orqali bu safar 6,5 balni qo‘lga kiritgani va bundan juda ham xursandligi yozilgan. Yana bir voqea. Shu yilning may oylari edi. Ofisimiz eshigini yoshgina yigit taqillatib keldi. Ismi Elbekjon ekan, yigitimiz nemis tili ustozlari bilan tanishish umidida kelibdi. Bilsak, Surxondaryoning chekka tumanidan bo‘lgan bu yigit hech bir repetitor yoki o‘quv markaziga murojaat qilmasdan, o‘zi mustaqil ravishda nemis tilini platformamizdan o‘rganib, O‘zbekiston davlat jahon tillari universitetining nemis tili bo‘yicha filologiya fakultetiga davlat granti asosida o‘qishga kirgan ekan. Ayni damda shu yigit Germaniyada yozgi kurslarda grant asosida o‘qiyapti. Bunday misollar juda ko‘p. Loyihaga xorijiy ta’lim dargohlaridan ham katta qiziqish bildirilyapti. Jumladan, shu yilning iyul oyida loyihamiz rahbari Rustam Qoriyev hamda “Ibrat Academy” ilovasi boshqaruvchisi Iskandar Komoldinov dunyoning yetakchi universitetlaridan biri Oksfordda malaka oshirib qaytdi. Iyun oyida esa Hindistonlik bir guruh eng a’lochi o‘quvchilardan tarkib topgan delegatsiya “Ibrat oromgohi”da malaka oshirgan edi. Ayni kunlarda Buyuk Britaniya, Fransiya, Germaniya, Ispaniya, Polsha, Italiya, Xitoy, Yaponiya, Janubiy Koreya, Turkiya, Ozarbayjon kabi mamlakatlar bilan o‘zaro aloqalar rivojlanib bormoqda. Natijada  o‘zbekistonlik yosh o‘qituvchilar, “Ibrat farzandlari” platformalari orqali til o‘rgangan iqtidorli yoshlarning mazkur mamlakatlarga ta’lim sayohatiga yuborilishi rejalashtirilgan. Qayd etish lozimki, “Ibrat farzandlari”ning Toshkent, Jizzax, Termiz shaharlarida rasmiy markazlari ham tashkil etilmoqda. Mazkur ofislarda yoshlar oflayn darslardan tashqari, “Ibrat Debate”, “Ibrat Quiz”, “Speaking club” va turli tillardan mahorat darslarida ishtirok etishlari mumkin. Bugungacha va kutilayotgan natijalar qanday? 2024-yil 22-avgust holatiga “Ibrat Academy” mobil ilovasida 2600 ta dars joylangan, ilova foydalanuvchilari soni esa 1 million 400 mingdan oshdi, sertifikat olganlar esa 146 mingdan ziyod. Yil avvalida sertifikat olganlar soni 60 mingni tashkil etgan, yarim yillikda mazkur raqamni 90 mingga olib chiqish mo‘ljallangan edi, ammo natijalar kutilgandan ham yaxshi bo‘lib, 146 mingni tashkil etmoqda. 2023-yil yakunida yoshlar siyosati sohasida amalga oshirilgan ishlarga bagʻishlangan hisobotda Oʻzbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoyevga loyihadan til oʻrganuvchilarni 2024-yil yakunigacha 1 millionga yetkazilishi boʻyicha axborot berilgan. Ammo yil yakuniga yetmay turib rejadagidan deyarli 1,5 barobar ko‘p foydalanuvchi jalb qilindi. Ayni vaqtga kelib YouTube platformasida kanal kuzatuvchilari soni 642 mingni, darslarni ko‘rishlar soni esa 38 millionni tashkil etmoqda. 2024-yilning yakuniga qadar darslar turini  30 taga, darslar sonini 3000 taga, sertifikat olganlarni 170 mingga yetkazish, o‘zbek auditoriyasi uchun xorijiy tilni to‘rtta ko‘nikma bo‘yicha o‘rgatadigan kitoblarni yaratish va dunyoning yetakchi nashriyotlari va noshirlari bilan hamkorlikni yo‘lga qo‘yish mo‘ljallangan.

23.8.2024 429

Angren shahrida “Rahbar va yoshlar uchrashuvi”  bo‘lib o‘tdi

Unda Toshkent viloyati prokurori Sirojiddin Eshquvvatov, Toshkent viloyati IIBB boshlig‘i Tohir Aripov, Angren shahar hokimi Alisher Rayimov, Yoshlar ishlari agentligi Toshkent viloyat boshqarmasi boshlig‘i Miraziz Mirsultonov hamda idora, tashkilotlar masʼullari ishtirok etdi. Uchrashuv avvalida yoshlarga oid davlat siyosatini amalga oshirish borasida belgilangan vazifalar ijrosi, ko‘zda tutilgan reja va  natijalar xususida so‘z yuritildi. Muloqotda davomida yoshlarning ilm-fan, madaniyat va sport, tadbirkorlik, bandlik va taʼlim sohasiga oid murojaatlari, takliflari tinglandi.  Hududlar bo‘ylab tashkil etilayotgan turli sport musobaqalari, tanlovlarning yoshlar hayotidagi o‘rini yuzasidan fikr almashildi. Shuningdek, yoshlarning kundalik ish faoliyatida uchrayotgan muammolar, yechimini kutayotgan masalalar muhokama qilindi. Yoshlar uchun  harbiy qismda mehnat yarmarkasi, sport musobaqalari tashkil etildi. Tadbir ishtirokchilari harbiy xizmatchilar va ularning oila aʼzolari uchun yaratilgan shart-sharoitlar bilan tanishtirildi hamda yoshlar uchun qurol-aslahalar ko‘rgazmasi namoyish qilindi. Harbiylar oshxonasida esa yoshlar askarlar bilan birgalikda tushlik  qildi. Uchrashuv so‘ngida "Yoshlar daftari"ga kiritilgan o‘g‘il-qizlarni bandligini taʼminlashga ko‘maklashish maqsadida subsidiya asosida kompyuter va tikuv mashinalari topshirildi.

23.8.2024 404

Katta Novqat tajribasi

Yoshlarimiz bandligini ta’minlash eng asosiy vazifalarimizdan biri. Asbob-uskuna va mehnat qurollarini xarid qilish bo‘yicha subsidiya so‘rab murojaat qilgan, ishsiz va boshqa tarmoqlarda norasmiy band bo‘lgan yoshlarimizning doimiy daromad manbayiga ega bo‘lishiga ko‘maklashish maqsadida “1+3: tengdoshimga kasb o‘rgataman” loyihasini ishga tushirdik. Loyihaning asosiy maqsadi kasbiy ko‘nikma va tegishli kasb bo‘yicha sertifikatni qo‘lga kiritgan ijtimoiy kam ta’minlangan yoshlarimizga subsidiya asosida mehnat qurollari olib berish va ularga ushbu kasb-hunarga qiziqadigan kamida 3 nafar yoshni biriktirish orqali natijaga erishishdir. Loyiha doirasida mahallamizda subsidiya asosida mehnat quollari olib berilgan bir nechta yoshlarimiz o‘z ish faoliyatini boshlagan. Zulayho Xoliqovani dastlab Shahrisabz sharida joylashgan O‘zbekiston-Koreya hamkorligida ochilgan “KOICA” kasb-hunarga o‘qitish markazida o‘qitib, sertifikat olishiga ko‘maklashdim. O‘qishni tamomlagandan so‘ng “Yoshlar daftari” jamg‘armasidan subsidiya asosida tikuv mashinasi olib berildi. Hozir 5 nafar xotin-qizga tikuvchilik sirlarini o‘rgatib kelmoqda. Doimiy daromad manbayiga ega.      

20.8.2024 462

Yangi o‘quv yilida qancha abituriyent talaba bo‘ldi?

2024/2025-o‘quv yili uchun o‘tkazilgan imtihon natijalariga ko‘ra, 186 871 nafar abituriyent bakalavriat ta’lim yo‘nalishlariga talabalikka tavsiya etildi. Qanchasi grant? Shundan 41 153 nafari davlat granti asosida, 145 718 nafari to‘lov-kontrakt asosida qabul qilingan. O‘z navbatida kunduzgi ta’lim shakliga grant qo‘lga kiritgan talabalar 39 903 nafarni, to‘lov-kontraktdagilar esa 84 132 nafarni tashkil etdi. Sirtqi taʼlim Bundan tashqari, sirtqi ta’lim shakliga:– davlat granti asosida (imtiyozli) -1 046 nafar; – to‘lov-kontrakt asosida — 48 555 nafar. Kechki ta’lim shakliga: – davlat granti asosida (imtiyozli) — 153 nafar; – to‘lov-kontrakt asosida — 8 455 nafar. Masofaviy ta’lim shakliga: – davlat granti asosida (imtiyozli) -51 nafar; – to‘lov-kontrakt asosida -4 576 nafar. Qancha abituriyent “imtiyozli?” Shuningdek, talabalikka tavsiya etilganlarning 14 230 nafarini imtiyozli qabul parametrlari doirasida qabul qilinganlar tashkil etadi. Shundan 10 494 nafari grant, 3 736 nafari to‘lov-kontrakt asosida tavsiya etilgan. Oʻrtacha oʻtish balli Yakuniy natijalarga ko‘ra, grant asosida o‘rtacha o‘tish bali 121,7 balni, kontrakt asosida o‘rtacha o‘tish bali 94,7 ni tashkil etdi. Talabalikka tavsiya etilganlarning 120 845 ming nafarini joriy yil bitiruvchilari tashkil etadi.

19.8.2024 474

Gʻayrati nigohlaridan seziladigan yoshlar

Gʻayrati nigohlaridan seziladigan yoshlarning iqtidorlarini roʻyobga chiqarishda, hayotda oʻz oʻrnini topishi yoʻlida imkoniyatlar bisyor Yoshlarimizning jamiyatda oʻz oʻrnini topishi, muammolarini oʻrganish va bu borada amaliy yordam koʻrsatish borasida joylarda eʼtiborga munosib ishlar amalga oshirilmoqda Jumladan, Toshkent tumanida DXX Toshkent viloyati boshqarmasi boshligʻI Abdugapur Axmedovning yoshlar bilan boʻlib oʻtgan navbatdagi muloqoti mazkur ishlarning mantiqiy davomi boʻldi. Muloqot avvalida Abdugapur Axmedov tumandagi sport inshootlari, kutubxona, IT sohasiga qiziquvchi yoshlar uchun yaratilgan sharoitlar bilan tanishdi. Tuman madaniyat markazida boʻlib oʻtgan suhbatda yoshlar muammolarini bevosita mahallalarda hal etish, tashabbuslarini qoʻllab-quvvatlash yuzasidan fikr almashildi. Uchrashuvda yoshlarning yangi loyiha va tashabbuslari tinglandi. - Oʻzim istiqomat qiladigan "Diydor" mahallasida shaxmat toʻgaragini tashkil qilmoqchiman, - deydi Sarvinoz Qilichova. – Menga mahallamizdagi yoshlarga shaxmatni oʻrgatishim uchun mahalla idorasidan boʻsh turgan xonani ajratishga amaliy yordam beriladigan boʻldi. Murojaatim eʼtiborsiz qolmaganidan, men kabi boshqa yoshlarning ham takliflari eʼtiborga olinganidan xursandman. Yoshlarning murojaatlariga koʻra, takliflari yuzasidan amaliy yordam berish belgilab olindi. Yoshlar bilan ishlash, ular bilan yaqindan hamkorlik qilishning imkoniyatlari koʻp. Shu bois bu kabi muloqotlarni muntazam tashkil etib borish, muammolarni oʻz vaqtida yechimiga imkon boʻlishi bilan birga, samimiy muloqot maydonini yaratishga, ularning kelajagiga boʻlgan ishonch va umidini oshirishga ham xizmat qiladi.

30.7.2024 616

Nikoh va ajrim: qaysi hududlarda hamda necha yoshda ko'proq?

Yarim yil mobaynida tuzilgan nikohlar soni Samarqand viloyatida, ajrimlar Toshkent shahrida eng ko‘p qayd etilgan. Bu haqda Statistika agentligi maʼlum qildi.   Qayd etilgan nikohlar 2024-yil yanvar–iyun oylarida O‘zbekistonda 97,4 mingta nikoh qayd etildi. Nikohlarning 50,1 mingtasi shaharlarda, 47,3 mingtasi qishloqlarda tuzilgan. Yarim yil mobaynida eng ko‘p nikohlar Samarqand viloyatida qayd etilgan —10 197 ta. Shu bilan birga, Qashqadaryo (9 801 ta), Farg‘ona (9 758 ta), Surxondaryo (8 121 ta) viloyatlari hamda Toshkent shahrida (9 000 ta) tuzilgan nikohlar ulushi boshqa hududlarga nisbatan yuqori bo‘lgan. Nikohlar sonining eng kam ulushi Sirdaryo viloyatiga to‘g‘ri kelgan — 2 410 ta. O‘z navbatida Navoiy (2 661 ta), Jizzax (3 518 ta), Buxoro (5 818 ta) viloyatlari hamda Qoraqalpog‘istonda (6 389 ta) qolgan hududlardagidan kam oila qurilgan. Olti oy davomida nikohlangan ayollar o‘rtacha 22,9 yoshda, erkaklar 27,8 yoshda bo‘lgan. Bu davrda 25 yoshgacha bo‘lgan ayollar (76,2 foiz) eng ko‘p turmush qurgan. Maʼlumot uchun, 2022-yil birinchi yarmida respublikada 108,9 mingta, 2023-yil mos davrida 98,6 mingta nikoh qayd etilgan. Nikohdan ajralishlar Joriy yilning birinchi yarmida mamlakatda nikohdan ajralishlar soni 22,5 mingtani tashkil etdi (2023-yil mos davrida 25,4 mingta bo‘lgan). Ajrimlarning 13,8 mingtasi shaharlarda, 8,6 mingtasi qishloqlarda qayd etilgan. Nikohdan ajralishlarning eng ko‘p ulushi Toshkent shahriga to‘g‘ri kelgan—2 935 ta. Shuningdek, Andijon (2 390 ta), Farg‘ona (2 370 ta), Toshkent (2 285 ta) va Samarqand (2 265 ta) viloyatlarida nisbatan yuqori ulush kuzatilgan. Olti oy davomida eng kam nikohdan ajralishlar Navoiy viloyatida bo‘lgan — 588 ta. O‘z o‘rnida Sirdaryo (772 ta), Jizzax (841 ta), Xorazm (988 ta) viloyatlari hamda Qoraqalpog‘istonda (907 ta) nisbatan kam ajrimlar ro‘yxatga olingan. Mamlakatda erkaklar o‘rtacha 37,1 yosh, ayollar 32,2 yoshda nikohdan ajrashgan. 35 yoshgacha bo‘lgan ayollar (64,1 foiz) ajrimlarda eng katta ulushni tashkil etgan. Yarim yil ichida farzandsiz nikohdan ajralishlar soni 10 479 ta (46,6 foiz) bo‘lgan. Bir nafar farzand bilan ajralishlar soni 6 616 ta (29,4 foiz), ikki va undan ortiq farzand bilan ajralishlar 5 372 taga (24 foiz) yetgan. Taqqoslash uchun, 2022-yil yanvar–iyun oylarida O‘zbekistonda 24,6 mingta, 2023-yil mos davrida 25,4 mingta nikohdan ajralishlar qayd etilgan.

29.7.2024 675

Rahbar va yoshlar uchrashuvi oʻtkazildi

Parkent tumani "Qiziltog‘" hududida DXX Toshkent viloyati boshqarmasi boshlig‘I Abdugapur Axmedovning yoshlar bilan uchrashuvi bo‘lib o‘tdi. Muloqot avvalida Abdugapur Axmedov yoshlarning taqdimot loyihalari bilan tanishdi. Uchrashuvda yoshlarning kundalik hayoti, turmush tarzi, yangi loyiha va takliflari, tashabbuslari tinglandi. Muloqot davomida Abdugapur Axmedov hayotiy xulosalari,  yoshlar berilayotgan imkoniyatlar xususida o‘rtoqlashdi hamda viloyatning barcha tuman va shahar yoshlari bilan shu kabi uchrashuvlar o‘tkazilishini bildirdi.  Uchrashuvda o‘g‘il-qizlar bilan yaqindan gurunglashildi, muammolarini bevosita mahallalarda hal etish, tashabbuslarini qo‘llab-quvvatlash yuzasidan fikr almashildi. -  Tikuv sexi tashkil qilganman, - deydi Sevinch Dehqonova. – Menga faoliyatimni kengaytirish va mahallamizdagi qizlarga tikuvchilikni o‘rgatishim uchun qo‘shimcha sharoit yaratishga amaliy yordam beriladigan bo‘ldi. Men kabi boshqa yoshlarni ham  murojaat va takliflari eʼtiborga olinganidan, shuningdek, muloqotlarni samimiy ruhda o‘tganidan xursandman. Shu bois bu kabi muloqotlarni muntazam tashkil etib borish, muammolarni o‘z vaqtida yechimiga imkon bo‘lishi bilan birga, yoshlar uchun alohida motivatsiya vazifasini o‘tashi shubhasiz. Yoshlarning murojaatlariga ko‘ra, tadbirkorligini yo‘lga qo‘yish, sport to‘garaklari tashkil etish kabi qator takliflari yuzasidan amaliy yordam berish belgilab olindi. Uchrashuv yakunida Abdugapur Axmedov   yoshlar tomonidan bildirilgan har bir taklif va murojaatlarni shaxsan nazoratga olishini hamda mahallalarda yoshlar yetakchilari ishtirokida o‘g‘il-qizlarni Vatanga sadoqat, milliy qadriyatlarga hurmat, mamlakatimizda amalga oshirilayotgan islohotlarga daxldorlik ruhida tarbiyalashga qaratilgan loyihalarni amalga oshirishga chaqirdi.

26.7.2024 689

6 oyda 419 ming bola tug'ildi. Ularning ota-onasi necha yoshda?

Ushbu yilning dastlabki 6 oyida tug‘ilgan chaqaloqlar soni 2023-yilning mos davridagidan 14 700 nafarga kam. Bu haqda Statistika agentligi aholining demografik holatiga doir bergan maʼlumotlarda keltirilgan.  Qizlar ko'pmi yoki yigitlar? O‘zbekistonda 2024-yil yanvar–iyun oylarida tirik tug‘ilgan chaqaloqlar soni 419,9 ming nafarni tashkil etdi (2023-yil mos davrida 434,6 ming bola tug‘ilgan). Shundan o‘g‘il bolalar soni 218,1 ming nafar, qiz bolalar 201,8 ming nafar bo‘lgan. Statistika agentligi ma’lumotlariga ko‘ra, tirik tug‘ilganlar soni shaharlarda 212,3 ming kishini, qishloqlarda 207,6 ming kishini tashkil etgan. Eng koʻp tugʻilish qaysi oyga toʻgʻri kelmoqda? Yarim yil davomida eng ko‘p tug‘ilishlar may oyida yuz bergan bo‘lib, bir oy ichida 38 026 nafar o‘g‘il bola, 34 865 nafar qiz bola dunyoga kelgan. Yanvar–iyun oylarida jami chaqaloqlarning 97,7 foizi 1 nafar, 2,2 foizi 2 nafar tug‘ilgan.  Ota-onalar necha yoshda? Olti oy davomida tug‘ilgan chaqaloqlardan 9,9 foizining otasi 25 yoshgacha, 82,9 foiziniki 25–39 yoshlarga hamda 7,2 foizining otalari 40 yosh va undan katta yoshdagilar hissasiga to‘g‘ri kelgan. Tug‘ilgan bolalardan 37,4 foizining onasi 25 yoshgacha, 61,3 foiziniki 25–39 yoshlar,1,3 foiziniki 40 yosh va undan katta yoshdagilardan iborat bo‘lgan. Tugʻilishlar soni eng koʻp viloyatlar Yarim yil davomida tug‘ilganlar sonining eng ko‘p ulushi Samarqand viloyatida qayd etildi —50 360 nafar (jami tug‘ilganlarning 12 foizi). Shu bilan birga, Farg‘ona (47 004 bola), Qashqadaryo (43 909), Andijon (38 482) va Surxondaryo (37 663 ) viloyatlarida tug‘ilishlar soni nisbatan yuqori bo‘ldi. Tug‘ilganlar sonining eng kam ulushi Sirdaryo viloyatida kuzatildi — 10 414 nafar (jami tug‘ilganlarning 2,5 foizi). O‘z navbatida Navoiy (12 365), Jizzax (18 619), Xorazm (18 708) viloyatlari hamda Qoraqalpog‘istonda (18 969) tug‘ilishlar boshqa hududlarga qaraganda sezilarli kam. Oʻtgan yilgi statistika Respublikada o‘tgan yillarning yanvar–iyun oylarida tug‘ilgan chaqaloqlar soni quyidagicha bo‘lgan: 2015-yil — 311,7 ming nafar; 2016-yil — 317,9 ming nafar; 2017-yil — 311,8 min nafar; 2018-yil — 324,3 ming nafar; 2019-yil — 347,3 ming nafar; 2020-yil — 365,6 ming nafar; 2021-yil — 390,7 ming nafar; 2022-yil — 413,6 ming nafar.

25.7.2024 590

FFV quyosh urishidan saqlanish bo‘yicha tavsiyalar berdi

O‘zbekiston Favqulodda vaziyatlar vazirligi kunlar keskin isib ketishi sabab yuz beradigan quyosh urishidan saqlanish bo‘yicha tavsiyalar e’lon qildi. Vazirlik qayd etishicha, ob-havoning keskin isib ketishi ayniqsa bolalar, qariyalar va bemorlarga og‘ir ta’sir qiladi. Hatto sog‘lom odamlar ham ba’zi bir qoidalarga rioya etishlariga to‘g‘ri keladi. Quyosh urishi ochiq havoda to‘g‘ri tushadigan quyosh nurlari ostida sodir bo‘ladi, lekin issiq ta’sir qilgandan so‘ng 6−8 soat o‘tib ham boshlanishi mumkin. Quyosh urishidan saqlanish uchun quyidagi bir nechta qoidalarga rioya etish zarur: Iloji boricha soat 10:00 dan 17:00 ga qadar tik tushadigan quyosh nurlari ostida bo‘lmang; tabiiy matolar (paxta, kanop va boshqalar) dan tayyorlangan kiyim kiying; albatta yengil, yorqin rangli bosh kiyim kiying; ko‘zingizga quyoshdan himoyalovchi ko‘zoynak taqing; suv ichish rejimiga amal qiling. Tartibsiz ko‘p miqdorda suv ichish faqat chanqoqni yaxshi bosmaydi, lekin yurakni zo‘riqtiradi. Yaxshisi achchiqroq damlangan choy, kvas, har xil sharbatlar, mineral suv iching. Uydan chiqishingizda o‘zingiz bilan olib oling; quyoshdan himoya qiluvchi kremlardan foydalaning; quyoshda bo‘lib qaytganingizdan so‘ng, dush qabul qiling yoki ho‘l sochiq bilan artining; och qoringa yoki ovqat yeganingizdan so‘ng darhol quyosh ostida bo‘lmang. Quyosh urishi yoki issiq urishi belgilari: Darmonsizlik, charchoq, bosh og‘rig‘i va chanqash kuzatiladi; bosh aylanishi, quloqlarda shovqin, butun tanada og‘riq bo‘lib, puls va nafas tezlashadi. ayrim paytlarda ko‘ngil aynishi va qusish kuzatilishi mumkin; terlash kuchayadi, burundan qon ketishi mumkin; yurak-qon tomir faoliyati va nafas olish keskin buziladi, hushini yo‘qotishi mumkin; ayrim paytlarda tutqanoq tutishi, alahsirash, gallyutsinatsiya kuzatilishi mumkin. Quyosh urishining og‘ir shaklida ter ajralishi to‘xtaydi, agarda bemorga tibbiy yordam ko‘rsatilmasa, nafas va yurak to‘xtashi mumkin. Vazirlik quyosh urishi kuzatilsa bemorga birinchi tez yordam ko‘rsatish tartibini tushuntirib o‘tdi. Bunda: Bemorni salqin joyga o‘tkazish, chalqancha yotqizish, boshini salgina ko‘tarib qo‘yish, kiyimlarini yechish, butunlay tinch muhit yaratish va toza havo kelishini ta’minlash; agar bemor hushida bo‘lsa achchiq choy yoki sovuq suv ichirish, (yaxshisi suvga 0,5 litrga 0,5 choy qoshiqda tuz qo‘shish); boshini sovuq suv bilan ho‘llash yoki boshiga nam sochiq qo‘yish; og‘ir holatlarda bemorni ho‘llangan choyshab bilan o‘rab qo‘yish yoki ustidan sovuq suv quyib turish mumkin, lekin ehtiyot bo‘lish kerak (tana harorati 30 gradusdan tushib ketmasligi kerak). agar iloji bo‘lsa qon tomirlari ko‘p bo‘lgan qo‘ltiq osti, chov va tizza orqasiga muz yoki sovuq suv to‘ldirilgan “baklajka” qo‘yish kerak; quyosh yoki issiq urgan bemorlarni yaqin o‘rtadagi davolash muassasasiga olib borish zarur. Og‘ir hollarda esa zudlik bilan tez yordam brigadasini chaqirish zarur. Avvalroq O‘zgidromet haftaning ikkinchi yarmi, 25−29-iyul kunlari O‘zbekiston bo‘ylab juda issiq havo kutilayotganini ma’lum qilgandi. Unga ko‘ra, kunduzi havo harorati respublikaning Qoraqalpog‘iston va Xorazm viloyatidan tashqari aksariyat hududlarida +40…+43 darajagacha, janubiy va cho‘l hududlarida +44…+45 darajagacha ko‘tariladi.

22.7.2024 532

Bu yil B2 sertifikati yo‘q o‘qituvchilar maktablarda chet tilidan dars bera olmaydimi?

O‘zbekiston maktablarida chet tili o‘qituvchilari kamida B2 sertifikatiga ega bo‘lishi lozimligi to‘g‘risidagi talab yengillashtiriladi. Bu haqda Maktab va maktabgacha taʼlim vazirligi boshqarma boshlig‘i Erkin Murodov “Daryo”ga bergan intervyusida maʼlum qildi. Hukumat qarori bilan 2024/2025-o‘quv yiligacha maktab, o‘rta maxsus va professional taʼlim muassasalarining xorijiy tillar o‘qituvchilari kamida B2 darajadagi sertifikatga ega bo‘lishi lozimligi belgilangan. Erkin Murodov qaror ijrosi qay darajada bajarilayotgani haqidagi savolga mazkur talabni yengillashtirish ko‘zda tutilayotganini aytdi. “Hukumat qarori bo‘yicha yangi o‘quv yilidan boshlab B2 sertifikati bo‘lmagan o‘qituvchi maktabda ingliz tilidan dars bera olmasligi kerak edi. Lekin bu talab yengillashtiriladi. Hali rasmiy qaror chiqmagani uchun tafsilotlarni to‘liq ayta olmayman. Aslida bunday talab qo‘yilishiga sabab sifatli taʼlimga erishish uchun sifatli o‘qituvchi kerakligi bilan bog‘liq. Xorijiy tilda dars beruvchi o‘qituvchi chet tilini eng kamida B2 — oliy taʼlimni bitirganda bakalavrga qo‘yilgan darajada bilishi kerak. Bu xorijiy tillarni o‘rgatishda sifatga erishish uchun qo‘yilgan talab va maqsadlardan hisoblanadi”, dedi mutaxassis. Tahlillarga ko‘ra, hozirda sertifikat olishga ulgurmagan o‘qituvchilarga yana qo‘shimcha muddat berilishi mumkin. Yaʼni, ingliz tili o‘qituvchilari 3 yil davomida ham zarur sertifikat olmagan bo‘lsa, bu safar ham imkon berilish ehtimoli bor.

22.7.2024 413

Nikohlanuvchilar qanday tibbiy ko‘riklardan o‘tishi kerak?

Sog‘lom farzandlar tug‘ilishining asosiy omili nima? Ko‘pchilik buni homiladorlik davridagi to‘g‘ri parvarish bilan bog‘laydi. Aslida esa sog‘lom oila va sog‘lom farzandning asosi nikoh oldidan kelin-kuyovlarning tibbiy ko‘rikdan o‘tishidir. To‘yning yoqimli tashvishlari sirasida bo‘lg‘usi juftlikning bunday yumush bilan mashg‘ul bo‘lishi ba’zida birmuncha ortiqcha ishdek bo‘lib tuyulsa-da, bu — oila kelajagi uchun qo‘yilgan muhim tamal toshidir. Shu bois quyida tibbiy ko‘rikdan o‘tish hajmi va tartibi haqida batafsil ma’lumot berib o‘tmoqchimiz. Vazirlar Mahkamasining tegishli qaroriga muvofiq, bo‘lg‘usi kelin-kuyovlar bepul tibbiy ko‘rikdan o‘tkaziladi. Bundan ko‘zlangan asosiy maqsad – sog‘lom oilani shakllantirish, irsiyatga bog‘liq va tug‘ma kasalliklarga chalingan bolalar tug‘ilishining oldini olishdir. 50 yoshgacha bo‘lgan barcha nikohlanuvchilar turmush qurishdan avval tibbiy ko‘rikdan o‘tishi shart. Uning xulosasiga qarab, bo‘lajak oila vakillari kelajak uchun qaror qabul qilishadi. 1-qadam. Nikohlanuvchi shaxslar Yagona interaktiv davlat xizmatlari portali orqali nikohni qayd etish uchun ariza beradilar. Shundan so‘ng, yuborilgan arizani FHDYO organlari ko‘rib chiqib, bo‘lg‘usi juftlikka tibbiy ko‘rikdan o‘tish uchun qog‘oz shaklidagi yo‘llanmani taqdim etadi. 2-qadam. Yoshlar doimiy yoki vaqtinchalik yashash joyidagi tuman (shahar) ko‘p tarmoqli markaziy poliklinikalarida bepul dispanserizatsiyadan, ya’ni kardiolog, endokrinolog, revmatolog, urolog mutaxassislari jalb qilingan holda nikoh oldi tibbiy ko‘rigidan va qo‘shimcha UTT, EKG, o‘pkaning rentgen yoki flyurografiya tekshiruvidan o‘tadi. Shuningdek, umumiy qon tahlili, qondagi qand miqdori aniqlanadi, RW va OIV/OITSga tekshiruv uchun qon topshiriladi. Tibbiy ko‘rik jarayonida genetik tekshiruvlarga zarurat bo‘lganda, yoshlarning o‘zaro kelishuvi asosida ular pullik asosda amalga oshirilishi mumkin. 3-qadam. Nikohlanuvchilar ruhiy, narkologik, tanosil, sil kasalliklari bo‘yicha tuman dispanserlarida tibbiy ko‘rikdan o‘tadilar. Ushbu kasalliklar inson va nasl uchun xavfli bo‘lib, tibbiy tekshiruvdan o‘tish orqali kelajak avlodning sog‘lom dunyoga kelishiga zamin yaratiladi. 4-qadam. Ko‘rik natijalari to‘g‘risida tibbiyot muassasasining xulosasi ma’lumotnomada aks ettiriladi. Ma’lumotnoma tibbiyot muassasasining muhri va rahbarining imzosi bilan tasdiqlanib, nikohlanuvchilarga beriladi. Tibbiyot muassasasining mas’ul xodimi ma’lumotnomani taqdim etayotganida nikohlanuvchi shaxsga aniqlangan kasalliklarning nikoh tuzilgandan keyin yuzaga keltirishi mumkin bo‘lgan oqibatlarini tushuntiradi. Ma’lumotnomaning amal qilish muddati — uch oy. Muhimi, tibbiy ko‘rikdan o‘tish muddati nikohlanuvchi shaxslar tibbiyot muassasasiga murojaat qilgan kundan boshlab ikki haftadan oshmasligi kerak. 5-qadam. Nikohlanuvchi shaxslarda tekshirish natijasida darhol davolash kursidan o‘tishni talab etuvchi kasalliklar aniqlangan taqdirda, ular belgilangan tartibda tegishli davolash muassasalariga yo‘naltiriladi. 6-qadam. Bo‘lajak oila vakillari nikoh qayd etilgunga qadar ikkinchi tomonni tibbiy tekshirish natijalaridan xabardor qilishi shart. FHDYO organlari nikohlanuvchi shaxslarning tibbiy ko‘rikdan o‘tganligiga hamda ushbu tekshiruvlarning natijalari to‘g‘risida ikki tomonning xabardor ekanligiga ishonch hosil qilgandan so‘nggina nikoh qayd etiladi. (https://telegra.ph/file/3c5349c1ab8028c5ad6f5.png) Nikohlanuvchi yashash joyidagi davolash-maslahat komissiyasining xulosasiga rozi bo‘lmagan taqdirda takroriy tibbiy ko‘rik viloyat va respublika muassasalarida o‘tkaziladi.  Tan joni sog‘, farzandlari sog‘lom insonning ko‘ngli xotirjam bo‘ladi. Xotirjam ko‘ngilga esa orzu-havas, to‘y-hasham, shodligu quvonch yarashadi. Buning uchun esa insonda o‘z taqdiriga mas’ullik hissi bo‘lishi kerak. Barcha yoshlarga ushbu 6 qadamdan muvaffaqiyatli o‘tib, havas qilgudek baxtli oila qurish nasib etsin!

16.7.2024 289

Boquvchisi mehnat migratsiyasida bo‘lgan oilalarga yordam puli beriladi

“O‘zbekiston fuqarolarini xorijda tashkillashtirilgan tartibda ishga joylashtirish tizimini yanada takomillashtirish chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi hukumat qarori loyihasi e’lon qilindi. Kambag‘allikni qisqartirish va bandlik vazirligi 2024-yil 1-oktabrdan boshlab Xorijda mehnat faoliyatini amalga oshiruvchi shaxslarni qo‘llab-quvvatlash hamda ularning huquq va manfaatlarini himoya qilish jamg‘armasi mablag‘lari hisobidan: a) mahallada tadbirkorlikni rivojlantirish, aholi bandligini ta’minlash va kambag‘allikni qisqartirish masalalari bo‘yicha tuman (shahar) hokimlari yordamchilarining yozma tavsiyanomasiga asosan: boquvchisi xorijga mehnat migratsiyasiga chiqib ketgan va “Ijtimoiy himoya yagona reyestri” axborot tizimida ro‘yxatda bo‘lgan oilalarga bazaviy hisoblash miqdorining 2 baravari miqdorida bir martalik moddiy yordam; mehnat migratsiyasiga chiqib ketgan fuqarolarning “Ijtimoiy himoya yagona reyestri” axborot tizimida ro‘yxatda bo‘lgan yoki “Temir daftar”, “Ayollar daftari” va “Yoshlar daftari”dan biriga kiritilgan, nogironligi bo‘lgan oila a’zolariga dori-darmon, nogironlik aravachalari, eshitish apparatlari va ortopedik mahsulotlar xarid qilish uchun bazaviy hisoblash miqdorining 5 baravari miqdorida bir martalik moddiy yordam; mehnat migratsiyasiga chiqib ketgan fuqarolarning O‘zbekiston Respublikasida ular bilan birga istiqomat qiluvchi pensiya yoshiga yetgan yoki I va II guruh nogironligi bo‘lgan oila a’zolariga kasaba uyushmalari tizimidagi sanatoriy va profilaktik davolanish muassasalariga bir martalik bepul yo‘llanma; b) mahallalardagi yoshlar yetakchilarining yozma tavsiyanomasiga asosan “Ijtimoiy himoya yagona reyestri” axborot tizimida ro‘yxatda bo‘lgan yoki “Temir daftar”, “Ayollar daftari” va “Yoshlar daftari”dan biriga kiritilgan hamda mehnat migratsiyasiga chiqib ketgan fuqarolarning bolalariga mavsumiy faoliyat yuritadigan oromgohlarga bepul yo‘llanmalar berishni yo‘lga qo‘yadi. Belgilanishicha, jamg‘arma mablag‘lari hisobidan mehnat migratsiyasiga chiqib ketgan fuqarolarning oila a’zolariga yordam pullari va yo‘llanmalar berishda: a) yordam pullari va yo‘llanmalar basharti mehnat migratsiyasiga chiqib ketgan fuqarolar Xorijda ish dasturiy majmuasida ro‘yxatdan o‘tgan bo‘lsa beriladi;b) yordam pullari va yo‘llanmalarni olish uchun talabgorlar Xorijda ish dasturiy majmuasi orqali elektron tarzda murojaat qiladi. Kambag‘allikni qisqartirish va bandlik vazirligi: talabgorlardan elektron murojaat kelib tushgan vaqtdan boshlab o‘n ish kuni ichida ularning nazarda tutilgan talablarga javob berishini qo‘shimcha hujjatlarni so‘rab olmagan holda idoralararo elektron axborot almashinuvi orqali boshqa vazirlik va idoralardan olingan ma’lumotlar asosida tekshiradi hamda hokim yordamchilari va mahallalardagi yoshlar yetakchilaridan yozma tavsiyanoma oladi; nazarda tutilgan talablarga javob beradigan talabgorlarning ro‘yxatini shakllantiradi va har oyning 25-sanasigacha jamg‘armaga taqdim etib boradi.