2276ta natija
17.5.2024 121
Sen bilan yana ko‘rishdik. Elas-elas o‘tmishimning og‘ir nafasi esib, ruhimni qamraydi, yuragim afsus-nadomatga to‘la, hayqiriq ovozi hali hamon qulog‘im ostida. Hamrohlarimdan biri yelkamga qoqib: “O‘rtoq, senga nima bo‘ldi? Ranging siniq, qo‘y, unut. Qara, biz tabiat qo‘ynida dam olishga keldik. Kayfiyatingni ko‘targin”, dedi jilmayib. Men do‘stimning so‘zlariga beparvo qarab, sen tomon odimlayman. Axir, biz eski tanishlarmiz-ku. Hech qachon dushmanlik qilganlarni kechirmayman, Oqsuv. Daryoning shovullashni nafratomuz kuzatardim. Bolalikning og‘ir, xira nurlari ongimda yarqiraydi. To‘lqinlar ichida kishining sharpasi ko‘rindi-yu, g‘oyib bo‘lganida, yuragim bir qalqib tushdi. Daryoning labiga yaqinlashib, shovullayotgan oqimdan nimadirni izlayman. Oftob shu’lasi suvning yuzasida jimirlaydi, yanada oppoq bo‘lib ko‘rinadi. Bir daraxt shoxlari daryoga egilib tushgan, barglar o‘ynaydi. Men alamzadalik bilan kuldim. Oqsuv, sen qanchalik jozibador bo‘lmagin, meni go‘zalliging bilan alday olmaysan, jallodsan chunki!.. Qanchadan qancha insonlarni o‘z bag‘ringa olib, chilparchin qilgansan. Anavi daraxtni ham qo‘porish istagidasan. Go‘zal bo‘lsang, nega insonlarni qutqarmaysan, demak bari yolg‘on ekanda. Qadrdon bir insonimni o‘z domingga tortding, axir u go‘dak edi-ku!.. Oqsuv, sening buni unutishga haqiqing yo‘q. Quloq sol, qora o‘tmishni eslatib qo‘yaman. Oromgohga borish uchun ukam ikkimiz hozirlik ko‘rardik. Dimog‘imiz chog‘, quvonchimiz olam-olam. Avtobus oynasidan onamizga qo‘l silkitib xayrlashdik. Onamning ko‘zlarida allaqanday mung bor. Kinolarda ko‘rganman, askar o‘g‘illarini kuzatayotgan onalarning ko‘zlaridagi mungga o‘xshardi. Oynadan turli xil manzaralarni tomosha qilib, qanday yetib kelganimizni bilmay qoldik. Ertaklardagidek so‘lim go‘sha, katta-katta daraxtlar serob, ajablanarlisi, tog‘lar shundoq yoningda, qo‘ling yetadiganday ko‘rinardi. Avtobusdan tushib ukamga qattiq tayinladim. “Mendan so‘roqsiz biron joyga borma!”. U menga norizo qarab qo‘ydi, shovqinda nimadir deb g‘uldiraganini eshitmay qoldim. Guruhlarga bo‘lindik, har guruhda 10 nafardan bola. Bizlarga ko‘zlari moviy, oppoq yuzli tarbiyachi opa bosh qilib qo‘yildi. Har yoqqa sayr qildirar, doim jilmayib yurar, hech xafa bo‘lganini ko‘rgan emasman. Biz uni juda ham yaxshi ko‘rib qolgandik. Tushlikdan so‘ng hech uyqum kelmas, shiftga termulib, onamni sog‘inib yotardim. Ukamga nazar tashlayman, uxlab yotibdi. Nega oyimni sog‘inmaydi, deb jahlim chiqadi... Yostiqqa yuzimni bosgancha ho‘ngrab yig‘layman. Boshim issiq, mayin qo‘llarni sezdi. O‘girilib qaradim. Tarbiyachi opa jilmayib turibdi. U jilmayganda shunaqa go‘zallashib ketadiki. “Yig‘lama. Oz qoldi, biroz sabr qilgin”, deb peshonamdan o‘pib qo‘ydi. Uning bu mehribonchiligi oyimga o‘xshardi. Sal o‘zimga kelib, yoshimni artdim. “Sizni bolalaringiz bormi?”. U ohista boshini silkitib tasdiqladi. “Seni bir joyga olib boraman, tezda tur, hech kimga churq etma”, deb qoshini uchirib allaqayerni ko‘rsatdi. Xursand bo‘lib ketdim, o‘sha osuda manzarani hozirdanoq his etardim. Ukamni uyg‘otib ortimdan ergashtirdim. Axir, sirli manzaradan mosuvo bo‘lishini istamasdim. Ikkimiz tarbiyachi opalar ortidan ergashardik, daraxtlar oralab, pastlik tomon tushib borardik. Yo‘limiz osma ko‘prikka olib chiqdi, ostida daryo shovullab, hayqirib oqadi, vahima bosib, o‘zimni tutishga urindim. Tarbiyachi opa ortiga qayrilib kulib: “O‘ta olasizlarmi? Agar qo‘rqsanglar shu yerda kutib turinglar”. Men qo‘rquvimni yashirib “O‘taman” dedim g‘urur bilan shaxdam yurib. Ko‘prikning ikki chetidan ushlab borardim, ammo ukam belimdan mahkam changallab olgandi. Ukam ortga qaytaylik deb turib olsa-da, men ildam qadam bosardim. Zo‘rg‘a o‘tdik. Daryo labida toshlardan sun’iy ko‘lcha qilingan ekan. Ko‘lchaga tushdik, muzdek, tarbiyachi opalar bo‘lsa gurungdan sira to‘xtamasdi. Ikkimiz toshga o‘tirdik, agar muvozanatimizni yo‘qotsak, to‘lqin olib ketishi mumkin. Tabiat manzarasi ko‘zimga go‘zal bo‘lib ko‘rinardi. Ukam negadir gapga tutar, men istar-istamay, javob qaytarardim. “Aka, oyimni sog‘indim. Agar uyga qaytib borsam, hech qachon yolg‘iz qoldirmayman. Daryo oyimni oldiga olib borarmikan?”, dedi oqimga uzoq tikilib. “Oyim boshqa joyda, daryoni manzili o‘zga”, dedim bilag‘onlik bilan. Ukam “Men ketaman!” deb o‘rnidan turdi-yu, shalob etib suvga ag‘darildi. Baqir-chaqir boshlandi. Ukamni qurqarish uchun oldinga intildim-u, kimdir meni ushlab ortga tortdi. Ukam bir zumda to‘lqinlar aro g‘oyib bo‘ldi. Men tipirchilab borishga intilar, tarbiyachi opa qo‘ymasdi. Bari befoyda ekanini uqtirdi. Ko‘z oldimda mungli onam gavdalandi... Yelkamdan kimdir silkitadi, o‘girilib qarasam hamrohim: “O‘rtoq, daryoga dardingni to‘kib solyapsanmi?”, “Ha, axir meni eski tanishim”, “Qo‘ysangchi, yur ovqat pishdi”, deb ketdi. Oqsuv, seni ko‘rib tomog‘imdan ovqat o‘tmay qoldi. Endi boshlangan og‘ir kunlarimni eshit. Bir mahal uyga qaytsam, oyim yo‘q, kapalagim uchdi. Ukamni yo‘qotgach, oyim butunlay o‘zini oldirdi. Ariq bo‘yidan topdim, oyoqlari suvga botgan, nimalarnidir pichirlab yig‘lardi. Qo‘llaridan ushladim, muzdek. “Oyi, yuring, ketamiz”, dedim. Oyim menga g‘alati qaradi. “Sen ukangni o‘ldirding, ha, ukangni qotilisan. Qoch, yo‘qol!”, deb meni nari itardi oyim. Esankiradim, Oqsuv. Bilasanmi, ukamni sening changalingdan olib chiqishim mumkin yedi. Faqat o‘sha tarbiyachi opa meni yaqin yo‘latmadi. Qiziq, yillar o‘tib uning qizini sevib qolibman. Bilganim on sevgimdan voz chekdim. Oqsuv, men ketdim, xursand bo‘lma, hali qaytib seni quritaman. Cho‘lga aylanib, tikonzor, yulg‘inlarga to‘lasan, hozirgi shovullab, nurlar jimirlaydigan go‘zalligingdan asar ham qolmaydi hali...
17.5.2024 54
2024-yilning I choragida mahallada yoshlar siyosatini samarali amalga oshirishda yuqori natijadorlikka erishgan yoshlar yetakchilarining TOP-100 reytingi e’lon qilingan edi. Bugun shu ro‘yxatdan joy olgan fidoyi yoshlar yetakchisi Shahzod Husenov faoliyati haqida so‘z yuritamiz. Shahzod Husenov 2022-yildan Buxoro shahridagi “Otbozor” mahallasi yoshlar yetakchisi. “Yilning eng namunali mahalla yoshlar yetakchisi” tanlovining respublika bosqichida “Yoshlarning bandligini ta’minlash va tadbirkorlik g‘oyalarini amalga oshirish” yo‘nalishida 3-o‘rinni qo‘lga kiritgan. Shahzod Husenov: O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti huzuridagi Davlat boshqaruvi akademiyasi tinglovchisi; Milliy kadrlar zaxirasiga olingan. “Otbozor” mahallasi balansi: Aholi soni: 15 933 nafar; Xonadonlar: 2 600 ta; Yoshlar: 3 280 nafar; Ayol-qizlar: 1 450 nafar; “Yashil” toifa: 2 910 nafar; “Sariq” toifa: 350 nafar; “Qizil” toifa: 20 nafar. Salomatlik tashabbusi – Barcha huquqbuzarlik va yomon illatlar bekorchilikdan kelib chiqadi, – deydi Shahzod Husenov. – Jamiyatning eng qudratli kuchi bu uning yoshlaridir. Shunday ekan, yoshlarni yot g‘oyalar ta’siriga tushib qolishdan asrash, jinoyatchilik va huquqbuzarlikning oldini olish maqsadida mahallamdagi yoshlarning bandligini ta’minlash, ularni sevimli mashg‘uloti bilan band qilishni asosiy vazifa qilib belgilab olganman. Shahzod tongni yugurishdan boshlaydi. Bolalikdan sportga oshno yetakchi hududida sportni ommalashtirishga e’tibor qaratgan. U mahalladagi sportsevar yoshlar bilan birgalikda har tong mahallaning asosiy ko‘chasi bo‘ylab yuguradi. Shahzodga ergashadiganlar soni esa kun sayin ortib bormoqda. “Dastlab bir necha yosh menga qo‘shilgan bo‘lsa, hozir mahallaning katta yoshli erkaklari ham bizga hamrohlik qilyapti”, deydi Shahzod Husenov. Namunali yetakchi Mahalla yoshlar yetakchisi xatlov jarayonlarini yakunlagach, aniqlangan muammo, murojaatlarni hal etish uchun ijtimoiy himoyaga muhtoj, ishsiz yoshlarni “Yoshlar daftari”ga kiritdi. Bugungi kunga qadar “Yoshlar daftari” tizimi orqali: – 25 nafar talaba-yoshning kontrakt puli to‘lab berildi; – 5 nafar yoshning davolanish xarajatlariga pul ajratildi; – 7 nafarining harbiy xizmat badali qoplandi; – 6 nafariga ijara to‘lovi uchun pul va 1 martalik moddiy yordam berildi; – 36 nafari asbob-uskuna bilan ta’minlandi; – 16 nafari kelajak kasblariga o‘qitildi; – 12 nafari haydovchilik kurslarida o‘qitildi; – 105 nafar yoshga imtiyozli kreditlar ajratildi; – 45 nafari kasb-hunarga o‘qitilib, bandligiga erishildi. “Otbozor” mahallasida yoshlarning bo‘sh vaqtni mazmunli o‘tkazish maqsadida homiylar yordamida shaxmat va shashka klubi, futbol, kurash to‘garaklari tashkil etildi. – Shaxsiy tashabbusim bilan mahallada Davlat xizmatlari markazi filialini ochdik, – deydi yoshlar yetakchisi. – Bu filialda 3 nafar ishsiz yoshimiz bandligini ta’minlashga erishdim. Amalga tatbiq etgan loyihamiz samarasi o‘laroq, mahalla drayveridan kelib chiqib, yoshlar bandligini ta’minlash va o‘zini o‘zi band qilish yo‘nalishi bo‘yicha Respublikada namuna qilib ko‘rsatilib, e’tirof etildim. 20 nafar yosh “og‘ir” toifada hisobga olingan bo‘lib, mas’ul rahbarlarga biriktirilgan. Muntazam dars qoldiruvchi yoshning xonadoniga maktab o‘qituvchisi va mahalla yoshlar yetakchisi borib, uning ota-onasi bilan tushuntirish ishlari olib borildi. Bezorilik qilishga moyil, agressiv xulq-atvorli 7 nafar yoshga psixolog biriktirilib, ular bilan muntazam mashg‘ulotlar olib boryapti, yoshlarning o‘zi esa kibersportga jalb etilgan. 3 nafar notinch oila farzandlari va 1 nafar ajrim yoqasidagi yosh bilan mahalla xotin-qizlar faoli va mahalla yoshlar yetakchisi doimiy suhbatlar o‘tkazib kelmoqda. Bir nuroniyga 10 nafar yosh “Bir nuroniy 10 yoshga mas’ul” tamoyili asosida haftaning har juma kuni yoshlar hamda nuroniylar o‘rtasida suhbatlar tashkil etilmoqda. Shahzod Husenov tashabbusi bilan homiylik mablag‘lari asosida keksalar va yoshlar birgalikda Buxoro shahrining qadimiy va diqqatga sazovor joylariga sayohatlarga chiqmoqda. – Men mahallamda kreativ loyihalarni amalga oshirishga bel bog‘laganman, – deydi Shahzod Husenov. – Bizga belgilab berilgan 9 ta asosiy vazifani sidqidildan bajarib, yoshlarni to‘gri yo‘lga yo‘naltirishga, loyiha va g‘oyalarini amalga oshirishida yelkama-yelka turib, qo‘llab quvvatlashga intilaman. 156 nafar yosh sertifikatga ega Joriy yil 4 nafar migratsiyadagi yosh vataniga qaytarildi, 35 nafar ishsiz yoshga yer ajratib berildi, 14 nafar yosh korxona va zavodlarga ishga joylashtirilib, bandligi ta’minlanishiga erishildi, 7 nafar tadbirkorlik faoliyatini boshlash istagida bo‘lgan yoshlarga imtiyozli kreditlar ajratildi, 5 nafar yoshning kontrakt to‘lovlariga ko‘maklashildi, 4 nafari zamonaviy kasblarda o‘qitilmoqda. Migratsiyadagi yoshlar bilan doimiy suhbat olib borilmoqda. Xorijdagi yoshlarning qiziqishi va imkoniyatlaridan kelib chiqqan holda ularni yurtga qaytarish choralari ko‘rilyapti. “Ibrat farzandlari” va “Mutolaa” loyihalari bo‘yicha mahalla yoshlariga, maktablarga taqdimot qilinib, barcha yoshlar qamrab olinyapti. Bugungi kunga kelib 450 nafar yosh “Ibrat Academy” ilovasi orqali ro‘yxatdan o‘tgan. 156 nafari til bilish darajasi sertifikatiga ega bo‘ldi. “Mutolaa” loyihasidan 685 nafar mahalla yoshlari foydalanmoqda. Bandlikni ta’minlash tajribasi qanday? Yoshlarning bandligini ta’minlash va tadbirkorlik g‘oyalarini qo‘llab-quvvatlash uchun jami 158 yoshga 4,8 milliard so‘m imtiyozli kredit ajratilgan. Buning natijasini yo‘nalishlar kesimida tahlil etsak, e’tibordan qancha yosh bahramand bo‘lgani oydinlashadi: – xizmat ko‘rsatish sohasida 6 nafar yosh – 10 ta ish o‘rni yaratildi; – muravey uchun 18 nafar yosh – 18 nafar yoshning bandligi ta’minlandi; – tikuv mashinasi olish uchun 17 nafar yosh – 8 ta tikuv sexi ishga tushirildi, 25 nafar yosh band qilindi; – motokultivator uchun 11 nafar yosh; – parrandachilikda 14 nafar yosh – 6 ta YTT ishga tushirilib, 22 nafar yosh ishli bo‘ldi; – chorvachilik va asalarichilikda 29 nafar yosh; – suv filtrlash nasoslari xarid qilish va xizmat ko‘rsatishda 8 nafar yosh – 8 ta YTT ishga tushirilib, 12 nafar yosh ishga ega bo‘ldi; – issiqxona yo‘nalishida 32 nafar yosh – 32 ta oila bandligi ta’minlandi; – novvoychilik uskunlari xaridi uchun 6 nafar yosh – 6 ta YTT ishga tushirilib, 25 nafar fuqaro o‘z ishiga ega bo‘ldi; – boshqa turdagi jihozlar va asbob-uskunalar xarid qilish uchun 17 nafar yosh – 20 dan ortiq yoshlar bandligi ta’minlandi. Shahzod Husenov tashabbusi bilan mahalla yoshlari o‘rtasida “O‘zbekiston uchun 100 g‘oya” va “Mahallaning ishbilarmon tadbirkori” tanlovlari, “Biznesga birinchi qadam” grant loyihasi hamda muvaffaqiyatga erishgan tadbirkorlar bilan mahalla yoshlarining uchrashuvlari tashkil etib kelinmoqda. “Otbozor” mahallasidagi 18-30 yoshgacha bo‘lgan xotin-qizlar uchun tadbirkorlik sirlari va startap loyihalar bo‘yicha o‘quv tashkil etilib, o‘quv kurslarini muvaffaqiyatli tamomlagan 51 nafar yoshga sertifikatlar berildi.
17.5.2024 43
O‘zbekistonning qariyb 110 ming talabasi chet elda tahsil olyapti. Dunyo miqyosida oxirgi 20 yilda o‘qish uchun xorijga ketganlar soni 2,2 milliondan 6,39 millionga yetgan. YUNESKOning xorijda tahsil olayotgan talabalar bo‘yicha 2021-yildagi hisobotiga (so‘nggi 2 yillik hisoboti esa hozircha e’lon qilinmagan) ko‘ra, bu borada xitoylik va hindistonlik talabalar yetakchi hisoblanadi. Xorijda o‘qiyotgan xitoylik talabalar soni 1 millionni tashkil qilgan bo‘lsa, hindistonlik talabalar 508 mingga yetgan. Ro‘yxatning keyingi o‘rinlarida Viyetnam, Germaniya va O‘zbekiston turibdi. Xorijda Viyetnamdan 137 ming, Germaniyadan 126 ming, O‘zbekistondan 110 ming, Fransiyadan 106 ming, AQShdan 103 ming va Suriyadan 99 ming talaba tahsil olayotgani ma’lum qilingan. AQSh chet ellik talabalarni qabul qilgan eng asosiy davlatga aylangan. 2021-yilda Qo‘shma Shtatlar 833 ming talabani o‘qishga olgan. Undan keyin Buyuk Britaniyada – 601 ming, Avstraliyada – 378 ming, Germaniyada– 376 ming va Kanadada – 318 ming xorijlik talaba o‘qiyotgani qayd etilgan. Yig‘ilgan ma’lumotlar oxirgi 20 yilda xalqaro talabalar soni oshib borganini ko‘rsatgan. YUNESKO 2001-yilda xalqaro talabalar soni 2,2 million ekanini qayd etgan bo‘lsa, bu raqam 2021-yilda 6,39 milliongacha oshganini keltirgan.
17.5.2024 68
Gazetamizning o‘tgan sonida “Ota-onalar farzand tarbiyasida qanchalik mas’uliyatli?” mavzusida MHTI tahlillarini e’lon qilgan edik. Tahlilda yoshlar mehnat bozoridagi vaziyat bilan yaqindan tanish emasligi aytib o‘tilgan. Negaki, so‘rovlarda ishtirok etgan aksariyat yoshlar shifokor, o‘qituvchi, jurnalist, iqtisodchi, tadbirkor, moliyachi va huquqshunos bo‘lish istagida ekanini bildirgan. Tahlilchilar bugungi kunda iqtisodchilarga talab yuqori emasligini ta’kidlamoqda. Mehnat bozorida marketolog, menejer va muhandislarga ehtiyoj katta bo‘lishiga qaramay, so‘rovda ishtirok etganlar orasida bu kasblarni tanlaganlar deyarli yo‘q. Bu esa yoshlar va ota-onalarda mehnat bozori tendensiyalari to‘g‘risida ma’lumotlar yetarli emasligidan dalolat beradi. Shu bois Kambagʻallikni qisqartirish va bandlik vazirligi mutaxassislari ma’lumotlari asosida yaqin 30 yilda bizni qanday kasblar kutayotgani, qaysi sohalarga talab yuqori bo‘lishiga oid prognozlarni e’tiboringizga havola etamiz. Robotlar ish o‘rinlarining yarmini egallaydi Jobs of Tomorrow hisobotiga ko‘ra, robotlashtirish va avtomatlashtirish tufayli 75 milliondan ortiq odam ishsiz qolishi mumkin. Oksford universiteti tadqiqotchilari esa yaqin 15-20 yil ichida robotlar barcha kasblarga oid funksional vazifalarning yarmini bajarishiga ishonadi. Ish bilan band bo‘lganlarning 53 foizi kelgusi 10 yil ichida ularning ishi sezilarli darajada o‘zgarishi yoki eskirishini fahmlab turibdi. Dunyo aholisining 77 foizi qayta tayyorlash va kasblarini o‘zgartirishga majbur. Shu tufayli kelajakka faqatgina yangi kasblar bilan yo‘l olish mumkin. Xo‘sh, yangi kasblar qaysilar? Tibbiyot Kiberprotezlar va implantlar ishlab chiqaruvchisi – bionik sunʼiy organlarni yaratish uchun dizaynerlar va robototexniklar bilan ishlaydigan tibbiyot muhandisi. Miya implantatsiyasi bo‘yicha mutaxassis – bemorning boshiga ulangan yoki hatto ichiga o‘rnatilgan qurilmalarni loyihalash, tanlash, sozlash va texnik xizmat ko‘rsatish bilan shug‘ullanadigan shaxs. Tibbiy marketolog – sog‘liqni saqlash sohasidagi kompaniya va korxonalar xizmatlarini bozorda ilgari surish bo‘yicha mutaxassis. Gen muhandisi – tirik organizmlar genlari bilan ishlaydigan olim. Qishloq xoʻjaligi Zamonaviy texnologiyalar – genetika, 3D-printer, sun’iy intellekt va robotlar qishloq xo‘jaligida band bo‘lgan millionlab odamlarni og‘ir jismoniy mehnatdan ozod qiladi. Meva-sabzavot yetishtirish dalalardan shaharlardagi ko‘p qavatli uylar tomlarida barpo etiladigan mini-fermalarga o‘tkaziladi. Shuningdek, chorva mollarini ommaviy so‘yish muammosini bartaraf etadi. Masalan, bitta hayvon hujayrasidan probirkada yetishtirilgan go‘sht yoki asl ta’mi va foydali xususiyatlarini o‘zida saqlab qolgan 3D printerda chop etilgan go‘sht mahsulotlari. Xo‘sh, bu sohada istiqbolli yo‘nalishlar qaysi? Agrokibernetika (agroinformatik) – qishloq xoʻjaligi sohasida zamonaviy axborot texnologiyalari, avtomatlashtirish tizimlari, maʼlumotlarni tahlil qilish va sunʼiy intellektdan foydalanish bilan shugʻullanuvchi mutaxassis. GMO agronomi – ekinlarning genlarini o‘zgartirish bilan shug‘illanadigan mutaxassis. 3D-mahsulotni chop etish bo‘yicha muhandis – uskuna, dasturiy ta’minot va 3D modellarni yaratuvchi mutaxassis. Qishloq xo‘jaligi ekologi – chiqindilarni bartaraf etish usullarini ishlab chiquvchi mutaxassis. Shuningdek, u tuproqni qayta tiklash bilan ham shug‘ullanadi. Raqamli asalarichi – asalarilarning salomatligi, changlatish jarayonlari, uyalarni loyihalash va turli hududlardagi o‘simliklarga ari to‘dalarni moslashtirish bo‘yicha mutaxassis. Qurilish sohasi Yaqin kelajakda arxitektorlar binolarning energiya isteʼmolida shamol, quyosh va yer osti suvlaridan unumli foydalanishga harakat qilishadi. BIM (Building Information Modeling) loyihalovchi – bu bino ma’lumot modeli uchun vizual qismni yaratuvchi mutaxassis: barcha hujjatlarni jamlaydi, chizmalarni 3D ga aylantiradi va har bir blokni batafsil ma’lumot bilan to‘ldiradi. “Aqlli uy” infratuzilmasi dizayneri – uyni intellektual boshqarish tizimini loyihalash, o‘rnatish va sozlash bo‘yicha mutaxassis. Eski qurilish konstruksiyalarini rekonstruksiya qilish va mustahkamlash bo‘yicha mutaxassis – qurilish tashkilotida ishlovchi hamda yangi materiallar va zamonaviy texnologiyalardan foydalangan holda turli binolarni restavratsiya qilish va obodonlashtirish bilan shug‘ullanuvchi shaxs hisoblanadi. Qurilishdagi 3D bosma dizayneri – 3D qurilish printerlari yordamida binolarni yaratuvchi me’mor. U materiallarni tanlaydi, mijozning ehtiyojlari, qurilish obyekti joylashuvi va iqlimini hisobga olgan holda kelajakdagi uylarning shakllarini ishlab chiqadi. Mutaxassis loyihani dasturda modellashtiradi, so‘ngra mashinalar uni to‘liq hajmda chop etadi. “Yashil shahar”lar arxitektori – ekologik talablarni, barqaror rivojlanish tamoyillarini hisobga olgan holda binolar, mahallalar va butun shaharlarni loyihalash bilan shug‘ullanuvchi mutaxassis.
15.5.2024 504
O‘zbekistonda ipoteka kreditlari uchun subsidiya ajratish jarayoni yana boshlandi.Daromadi yuqori boʻlmagan va uy-joyga muhtoj aholi uchun ipoteka kreditlari asosida subsidiya ajratiladi.Subsidiya — ipoteka bilan uy sotib olishda boshlang‘ich badal yoki kredit foizlarining bir qismini qoplab berish uchun davlat budjetidan ajratiladigan mablag‘. Kredit oluvchi subsidiyani qaytarishi shart emas Kredit oluvchi ipoteka krediti uchun subsidiya olsa, bu mablag‘larni davlatga qaytarib berishi shart emas.Masalan, bunda yillik 18 foizga ipoteka krediti olingan bo'lsa, dastlabki besh yil mobaynida foiz toʻlovlarining 10 foiz qismini oʻz hisobidan, 8 foiz qismini davlat subsidiyalari yordamida toʻlash mumkin boʻladi. Qo'yilgan talablar Uy-joy sotib olishda davlatdan subsidiya olish uchun ariza beruvchi yoki oilaning oylik daromadi quyidagicha bo'lishi kerak: - Qoraqalpogʻiston va viloyatlarda — mehnatga haq toʻlashning eng kam miqdorini 2,7 baravaridan 8 baravarigacha (2 mln 835 ming so‘mdan 8 mln 400 ming so‘mgacha); - Toshkent shahrida — mehnatga haq toʻlashning eng kam miqdorini 2,7 baravaridan 9,2 baravarigacha (2 mln 835 ming so‘mdan 9 mln 660 ming so‘mgacha). 2023-yilning may oyidan boshlab O‘zbekistonda mehnatga haq to‘lashning eng kam miqdori 1 mln. 50 mingni tashkil etmoqda. Subsidiya uchun ariza Fuqarolar ipoteka kreditlari boʻyicha subsidiya olish uchun my.gov.uz portali orqali elektron tarzda ariza yuborishlari mumkin. Komissiya quyidagi hollarda arizani rad etishi mumkin: - ilgari uy-joy va imtiyozli ipoteka krediti boʻyicha subsidiya olgan oila aʼzolarining takroriy arizasi;- taqdim etilgan maʼlumotlarning talab qilinadigan ijtimoiy mezonlarga mos kelmasligi;- joriy yilda hududga ajratilgan subsidiyalar soni tugab qolganida;- oʻrtacha oylik daromad miqdorining komissiya talablariga mos kelmasligi.
15.5.2024 100
2024-2025-o‘quv yilidan oliy taʼlimda o‘qishga qabul va davlat grantini belgilash tartibida bir qancha o‘zgarishlar bo‘lmoqda. Quyida abituriyentlar uchun kerakli bo‘lgan eng asosiy yangiliklarni keltirib o‘tamiz. Avval test, so‘ng tanlov Yangi o‘quv yilidan oliy taʼlim muassasalariga qabul jarayoni “avval test, so‘ng tanlov” tamoyili asosida o‘tkaziladi. Yangi tartibga ko‘ra, abituriyentlar testni bir marotaba topshiradi va to‘plagan bali bilan dastlab OTMga, bali yetmagan taqdirda professional taʼlim tashkilotiga kirish uchun tanlovda ishtirok etadi. OTMga qabul jarayoni ikki bosqichda o‘tkaziladi. Birinchi bosqich ro‘yxatdan o‘tish va test fanlarini tanlash bo‘lsa, ikkinchisi test natijasi eʼlon qilingandan so‘ng taʼlim yo‘nalishi va shaklini tanlashdan iborat. Oldinlari kvotalar OTMlar kesimida shakllangan bo‘lsa, bu yildan boshlab taʼlim yo‘nalishlari kesimida eʼlon qilinadi. O‘qishga kirishning minimal bali oshadi O‘qishga kirish uchun minimal o‘tish bali ikki bosqichda belgilandi. Amalda o‘qishga kirish uchun minimal o‘tish bali barcha yo‘nalishlar uchun 56,7 ball edi. Kelasi o‘quv yildan bu ball ikki bosqichda oshiriladi. Sog‘liqni saqlash, huquq, biznes va boshqaruv yo‘nalishlari uchun o‘qishga kirish 94,5 baldan, boshqa yo‘nalishlar uchun 75,6 baldan boshlanadi. Til sertifikati darajasi pasaytiriladi Magistratura va doktoranturaga qabul jarayonida xorijiy tilni bilish to‘g‘risidagi sertifikat talabi yengillashtirildi. Xususan, endilikda taʼlim dasturini xorijiy tilda yakunlagan talabalar uchun sertifikat talabi bekor qilinadi. Soha xususiyatidan kelib chiqib madaniyat, sanʼat, sport, taʼlim, sog‘liqni saqlash, ishlab chiqarish, muhandislik ishi, qishloq xo‘jaligi, veterinariya, arxitektura va qurilish, fizika va tabiiy fanlar, transport xizmatlari yo‘nalishlari bo‘yicha sertifikat talabi bir pog‘ona — B1 darajasiga tushiriladi. Sertifikat talabi xorijiy tillar yo‘nalishlarida C1 darajada, aniq fanlar, biologiya, matematika, huquq, jurnalistika, axborot-kommunikatsiya texnologiyalari va iqtisodiyot yo‘nalishlarida B2 darajada saqlanadi. Taʼlim granti har yili qayta taqsimlanadi Joriy o‘quv yilidan davlat granti talabalar uchun taʼlim granti va ijtimoiy-rag‘batlantiruvchi grant shaklida ajratiladi. Ijtimoiy-rag‘batlantiruvchi grant maqsadli qabul va imtiyoz asosida qabul qilingan talabalarga butun o‘qish davri uchun beriladi. Taʼlim granti esa endilikda har yili qaytadan taqsimlanadi. “Taʼlim granti 2024-yildan boshlab bir yilga beriladi. Bu grantda o‘qiyotgan talabadan o‘qishning ikkinchi yilida imtiyoz olib qo‘yiladi, degani emas. O‘qishning ikkinchi yilida u olgan grantini himoya qilishi kerak bo‘ladi. Yaʼni qattiq o‘qishi lozim. Agar baholari pasayib ketsa, uning granti yaxshi o‘qiyotgan yoshlarga beriladi. Bu ham grantda, ham kontraktda o‘qiyotgan yoshlarga yaxshi o‘qish uchun motivatsiya bo‘ladi”, – deb tushuntirish berdi Oliy taʼlim, fan va innovatsiyalar vaziri Qo‘ng‘irotboy Sharipov. Maʼlum qilinishicha, grantni qayta taqsimlash bo‘yicha tartib o‘qishga yangi qabul qilinadigan talabalarga taalluqli bo‘ladi. Yaʼni ayni paytda grantda o‘qiyotgan talabalarga o‘qishini tamomlaguncha bu qoida tatbiq etilmaydi. Shuningdek, yangi tartibga ko‘ra, taʼlim granti asosida tahsil olgan talabalarning o‘qishni tugatgandan so‘ng 3 yil ishlab berish majburiyati bekor qilinadi.