8.4.2025 456

“AZATLIQ TAJRIBASI” nogiron yoshlarni adaptiv sportga jalb etishga qaratilgan

Qoraqalpog‘iston Respublikasi Qo‘ng‘irot tumanidagi Azatliq mahallasi yoshlar yetakchisi Saxibjamal Bazarbayeva faoliyatida asosiy e’tiborni mahalladagi imkoniyati cheklangan yoshlar bilan ishlashga qaratgan. U nogironligi bor insonlarga qulay sharoit yaratish, ularni qo‘llab-quvvatlash, iqtidor va iste’dodini kashf etish hamda rag‘batlantirishni o‘zining burchi deb biladi. Saxibjamal xatlov yakunlanganidan so‘ng, olti nafar nogiron yoshni adaptiv sportga jalb qilish maqsadida mahalladagi uch nafar tadbirkorga biriktirdi. Adaptiv sport nogironlarni faol hayot tarziga undaydi, ular uchun sportni yanada qulay va xavfsiz qilishga qaratilgan. Bu harakat nogiron insonlarga o‘z imkoniyatlarini sinab ko‘rish, maqsadga erishish va jamiyat bilan integratsiyalashishga yordam beradi. – Mahalla balansini shakllantirish jarayonida sportga qiziqishi bor, lekin shug‘ullanish imkoniyati cheklangan yoshlarni aniqladim, – deydi Azatliq mahallasi yoshlar yetakchisi Saxibjamal Bazarbayeva. – Nogiron, sport bilan shug‘ullanish imkoniyati yo‘q va oilaviy holati og‘ir bo‘lgan yoshlarga tadbirkorlar yordam qo‘lini cho‘zdi. Ularga moddiy yordam berish orqali sportga qiziqishini ro‘yobga chiqarish imkonini yaratdik. Tadbirkorlar biriktirilgan yoshlarni oziq-ovqat, sport kiyimlari, sport anjomlari, yo‘l haqi bilan ta’minlamoqda. Bu yordam orqali yoshlar nafaqat sport bilan shug‘ullanish imkoniga ega bo‘lmoqda, balki o‘zlarining imkoniyatlarini yanada kengaytirish va jamiyatda faol qatnashish uchun rag‘batlanmoqda. Azatliq mahallasi balansi: Aholi soni: 4056 nafar; Yoshlar: 708 nafar; Ayol-qizlar: 383 nafar.   “Yashil” toifa: 531 nafar; “Sariq” toifa: 167 nafar; “Qizil” toifa: 17 nafar. Mahalla drayveri: xizmat ko‘rsatish.  Maqsadga ishonch bilan yondashing! Ozoda Azatova 25 yoshda, II guruh nogironi. Otasi vaqtincha ishsiz, onasi esa qorovul. Oilaviy sharoiti sababli u o‘zi qiziqqan sohalar bilan shug‘ullanish imkoniyatiga ega bo‘lmagan. Ozodani sevimli mashg‘ulotiga jalb etish va unga qulay imkoniyat yaratish maqsadida yosh tadbirkor Polat Erejepov unga yordam berishga tayyorligini bildirdi. Ozodaning sevimli mashg‘ulotlaridan biri stol tennisi edi. Mahalla yoshlar yetakchisi va yosh tadbirkorning harakati natijasida u para stol tennisi bilan professional mashg‘ulotlarni boshladi. Unga malakali murabbiy ham jalb qilindi. Natijada, 2024-yilda Ozoda para stol tennisi bo‘yicha O‘zbekiston chempioni bo‘lib, Osiyo chempionatiga yo‘llanmani qo‘lga kiritdi. Hozir Ozoda yadro uloqtirish hamda armrestling bilan ham shug‘ullanmoqda. – Oldin hayotim ancha murakkab edi, – deydi II guruh nogironi Ozoda Azatova. – Sharoitim og‘irligi uchun o‘zim qiziqqan sohalar bilan shug‘ullanish imkoniyatim bo‘lmagan. Mahallamiz yoshlar yetakchisi va tadbirkorning qo‘llab-quvvatlashi natijasida orzularimga erisha olyapman. Mahallada va mahalla yoshlari orasida o‘z o‘rnimni topa boshladim. Respublika chempionligini qo‘lga kiritganim menga katta ilhom berdi. Endi men o‘z maqsadlarimga erishish yo‘lida yanada faol harakat qilaman. 2025-yilda ham chempionlikni maqsad qilganman. Tengdoshlarimga aytadiganim: o‘z maqsadlariga ishonch bilan yondashsinlar. Hayotda qiyinchiliklar bo‘ladi, lekin ularni yengish uchun kuchli iroda va sabr kerak. Agar sizni qo‘llab-quvvatlaydigan odamlar bo‘lsa, ular bilan hamkorlik qilishdan qo‘rqmaslik kerak. Musa stol tennis bilan mashg‘ul Musa Sharapov 21 yoshda, II guruh nogironi. Ijtimoiy holati og‘ir, otasi vafot etgan, onasi oddiy ishchi. Nogironligi sabab ko‘chaga chiqmagan. Musa qiziqishlaridan kelib chiqib, para stol tennisiga jalb qilindi hamda unga mahalladagi yosh tadbirkor Abbaz Kengesbayev biriktirildi. Natijada hozir para stol tennisi Musa Sharapovning sevimli mashg‘ulotiga aylandi. Musaning barcha ehtiyojlari tadbirkor tomonidan qoplanib, u malakali murabbiy qo‘l ostida shug‘ullanmoqda. Hozir Musa “Besh tashabbus paralimpiadasi”ga tayyorgarlik ko‘ryapti. – Sport bilan shug‘ullanishni juda xohlasam ham, sharoitim bunga imkon bermasdi, – deydi Musa Sharapov. –  Sport bilan shug‘ullanishni boshlagach o‘zimni erkin va baxtliroq his qila boshladim. Endi men har kuni mashg‘ulotlarga qatnashaman. Professional murabbiy bilan ishlaganim ko‘nikmalarimni rivojlantirishda katta yordam beryapti. Para stol tennisida yuksak natijalarga erishishni, O‘zbekiston nomini xalqaro maydonda yanada yuqori darajalarga ko‘tarishni orzu qilaman. “Azatliq tajribasi” yaratiladi Saxibjamal Bazarbayeva 2025-yilda nogiron yoshlar bilan ishlashni yanada samarali tashkil etish maqsadida yangi tashabbusni ilgari surmoqda. Bu tashabbus 2024-yilda boshlangan va bugungi kunda o‘zining dastlabki natijalarini ko‘rsatayotgan harakatlar asosiga quriladi. Maqsad nogiron yoshlar uchun imkoniyatlarni kengaytirish, ularning jamiyatga integratsiyasi va ular uchun qulay sharoitlarni yaratishdir. Buning uchun quyidagi yo‘nalishlarda ish olib borish ko‘zda tutilgan: Nogiron yoshlarni qo‘llab-quvvatlash markazini tashkil etish. Bu tashabbus yo‘lidagi birinchi qadam nogiron yoshlar uchun ijtimoiy va psixologik yordam ko‘rsatadigan maxsus markaz tashkil etishdir. Markazda ma’naviy va psixologik maslahatlar, treninglar, kasbiy yo‘naltirish, nogironlikning turli shakllariga mos ravishda moslashtirilgan mashg‘ulotlar tashkil etiladi. Ta’lim va kasb-hunar o‘rgatish dasturlari. Markazda ta’lim olish uchun imkoniyatlar yaratish ham rejalashtirilgan. Yoshlarining imkoniyatlariga qarab malakali mutaxassislar yordamida kasb-hunar o‘rgatish kurslari, maxsus o‘quv mashg‘ulotlari, onlayn ta’lim tashkil etiladi. Yoshlarga kasb-hunar o‘rgatishda ularning individual ehtiyojlariga e’tibor qaratiladi. Sport va madaniyat sohasidagi imkoniyatlar. Yoshlarni sport va madaniyat sohalarida ham qo‘llab-quvvatlashga katta e’tibor beriladi. Nogiron yoshlar uchun sport musobaqalari, madaniy tadbirlar, ijodiy ustaxonalar tashkil etilishi ko‘zda tutilgan. Bu yoshlarning jismoniy salomatligini yaxshilash, ular orasida jamoaviy ruhni kuchaytirish va ular uchun yangi ijtimoiy muhit yaratish maqsadida amalga oshiriladi. Yoshlarni adaptiv sportga jalb qilish harakati davom ettiriladi. Jamiyat bilan integratsiya. “Azatliq tajribasi”ni amalga oshirish jarayonida nogironlar uchun jamiyat bilan bog‘lanish imkoniyatlarini yaratish, ijtimoiy tadbirlarda ishtirok etish, ko‘ngillilar orqali jamiyatning bir qismi bo‘lishiga yordam berish ko‘zda tutilgan. Qaror qabul qilishda yoshlarning faolligi. Bunday yoshlarning o‘z hayotiga oid qarorlarni qabul qilishda faol ishtirok etishi uchun platformalar yaratish, ularni ijtimoiy faoliyatga jalb qilish va o‘z fikrlarini bildirishga imkoniyat yaratish rejalashtirilgan. Shuningdek, ularga turli ijtimoiy loyiha va tashabbuslar bo‘yicha seminar, trening va konferensiyalarga tashrif buyurish imkoniyati taqdim etiladi. Ota-onalar va oilalarni qo‘llab-quvvatlash. Yoshlar bilan ishlashda ota-onalar va oilaning roli katta. Saxibjamal Bazarbayeva nogiron yoshlarning oilalarini ham qo‘llab-quvvatlashni o‘z rejasiga kiritgan. Ota-onalar uchun maxsus treninglar, maslahatlar va ma’lumotlar taqdim etish orqali ularning o‘z farzandlariga yaxshiroq yordam berish imkoniyatlari yaratiladi. Ijtimoiy huquq va himoya sohasidagi ishlar. Davlat organlari bilan hamkorlikda imkoniyati cheklangan yoshlarning huquqlari himoyasini kuchaytirish, ular uchun ijtimoiy yordamni samarali tashkil etish ham rejaning ajralmas qismi bo‘lib qoladi. Bu yo‘nalishdagi ishlar doirasida huquqiy maslahatlar, qonunlar va me’yoriy hujjatlar bo‘yicha tushuntirishlar o‘tkaziladi. Saxibjamal Bazarbayeva ishlab chiqq Saxibjamal Bazarbayeva ishlab chiqgan “Azatliq tajribasi” loyihasi nogiron yoshlarga yangi imkoniyatlar eshigini ochib, jamiyatda o‘z o‘rnini topishlariga katta yordam beradi. an “Azatliq tajribasi” loyihasi nogiron yoshlarga yangi imkoniyatlar eshigini ochib, jamiyatda o‘z o‘rnini topishlariga katta yordam beradi. Yetakchi – yoshlarning do‘sti – Yoshlarga qiziqqan mashg‘ulotlari bilan shug‘ullanishi uchun sharoitlar yaratishimiz kerak, – deydi Azatliq mahallasi raisi Qundiz Ibrashova. – Saxibjamal yoshlar bilan do‘stona aloqa o‘rnatgan. Har bir yoshning muammolarini o‘rganib, qiziqishlarini qo‘llab keladi. Yetakchining sa’y-harakati bilan imkoniyati cheklangan yoshlar o‘zi qiziqqan mashg‘ulotlar bilan mashg‘ul. Saxibjamal yoshlar bilan muloqotni yaxshi yo‘lga qo‘ygan. Har bir yoshdan mahalla taraqqiyoti va mahalla yoshlari kelajagi uchun foydalanishga intiladi.  

7.4.2025 535

Bolajon xalqqa bolajon kinolar kerak

2024-yil yanvar holatiga O‘zbekistonda 5 yoshgacha bo‘lgan bolalar soni 4,4 million nafar, 5-13 yoshdagi bolalar 6,1 million nafarni tashkil etgan (jami 10,5 mln). Bu esa jami aholining 30 foizi degani. Bugungi kun bolalariga ta’lim-tarbiya berish, ma’naviyatini yuksaltirish u yoqda tursin, ularni nimadirga yoki qaysidir sohaga qiziqtirishning o‘zi dolzarb muammo bo‘lib qolmoqda. Kelajakning yangi yetakchilari bo‘lmish “Beta avlodi”ning qanday ulg‘ayishi, tarbiya topishi juda muhim masala. Ular zamonaviy bilimlar va qadriyatlar bilan katta bo‘ladi. “Beta avlodi” vakillari jiddiy va dolzarb muammolar, jumladan iqlim o‘zgarishi, global demografik o‘zgarishlar va tezkor urbanizatsiya bilan kurashayotgan dunyoda yashaydi. Sotsiolog va futurolog Mark Makkrindl “Bu avlod sun’iy intellekt va avtomatlashtirish ta’lim va ishdan tortib sog‘liqni saqlash va o‘yin-kulgigacha kundalik hayotga to‘liq integratsiyalashgan davrda yashaydi”, deydi o‘z nutqlaridan birida. Darhaqiqat, bolalarni gadjetlardan uzib qo‘yishning iloji yoq. Ular mana shu gadjetlar orqali ta’lim-tarbiya va madaniyatni o‘rganishmoqda. Ularning asosiy oziqlanuvchi manbasi bu ijtimoiy tarmoqlar hamda turli xil ilovalardir. Bolalar asosiy vaqtini ijtimoiy tarmoqlarda o‘tkazmoqda va ulardan tinimsiz axborot qabul qilmoqda. Demak, bolalarga ta’sir o‘tkazishning eng samarali yo‘li, ana shu gadjetlarning ichiga kirib borishdir. Bu gadjetlardagi platformalar orqali bolalarga eng tez ta’sir ko‘rsatuvchi kuch, zamonaviy va texnogen san’at bo‘lgan – kino. Afsuski, oxirgi o‘n yil ichida O‘zbekistonda aytarli bolalar kinosi sur’atga olinmadi. Hukumat kino sohasiga har qachongidan ham katta e’tibor qaratyapti. Madaniyat vazirligi huzuridagi Kinematografiya agentligi tomonidan 2024-yilda jami 123 ta kinomahsulot ishlab chiqarilgan: 18 ta badiiy, 54 ta hujjatli, 32 ta qisqa metrajli va 8 ta animatsion film, shuningdek, 9 ta serial va 2 ta reklama roligi suratga olingan. Animatsion filmlarni 4-8 yoshli bolalarning tomosha qilishini inobatga oladigan bo‘lsak, 14 yoshgacha bo‘lgan bolalar uchun filmlar, afsuski, sur’atga olinmayapti. Yuqorida ta’kidlaganimizdek, jamiyatda bolalarning ulushi kattalardan qolishmaydi. Bolalar kattalardan farqli o‘laroq ko‘p vaqtini maktabdagi darslarga hamda telefon, televideniye orqali qo‘yib boriladigan mahsulotlarni ko‘rishga sarflaydi. Ammo ular uchun manfaatli kinomahsulotlar yoki kontentlar deyarli yo‘q. Kino tarixiga nazar solinsa, Rossiyadagi ilk badiiy filmlar rus klassik asarlarining ekranizatsiyasi bilan boshlangan edi. Bularga “Savdogar Kalashnikov haqida qo‘shiq” (1909), “Telba” (1910), “Bog‘chasaroy fontani” (1909-1910), “Ivan Grozniyning o‘limi” (1909) kabi qisqa metrajli filmlar kirib, rus kinematografiyasining shakllanishi va rivojida ulkan hissa qo‘shgan. O‘zbekistonda ham kinorejissyorlar aynan bolalar kinosi uchun shu tarjibadan foydalanishdi va bu muvaffaqiyatli bo‘ldi deyish mukin. 2012-yilda Xudoyberdi To‘xtaboyevning “Sariq devni minib” qissasi asosida rejissyor Sarvar Karimov hamda Nozim Jumayev sur’atga olgan “Sehrli qalpoqcha” filmi bunga yaqqol misoldir. Film nafaqat bolalarga, barcha kino ixlosmandlariga manzur bo‘ldi. Shu boisdan 2014-yilda Sarvar Karimov filmning ikkinchi qismini namoyish etdi. Film barchaga manzur bo‘lishining asosiy sabablaridan biri bu uning xalqchilligidir. Kinodagi sarguzashtlar yoki qahramonlar jamiyat hayotida uchrab turadigan, ularga yaqin va tanish bo‘lgani uchun tomoshabinlar bu kinoni maroq bilan tomosha qiladi. Hozir ham Hoshimjondek o‘qimasdan “katta inson” bo‘lishni xohlaydigan, o‘z baxtini poytaxtdan qidirmoqchi bo‘lgan yoki “sehrli qalpoqcha” axtarib yurgan bolalar ham bor.  Ikkala film ham quvnoq va zavqli sarguzashtlarga boy. Bolalar qissani qanday sevib o‘qigan bo‘lsa, filmni ham shunday qiziqish bilan tomosha qiladi. Filmni ko‘rganidan so‘ng “Sariq devni minib” kitobini qidirganlar ham bor. Albatta, yaxshi asardan yaxshi kino vujudga keladi. Bu kinoda nafaqat asar yaxshi edi, ijodiy guruh ham o‘z ishining ustasi ekani, kino omadli chiqqanining asosiy sababidir. Zamonaviy fantastika janridagi ushbu filmni yaratish uchun 600 million so‘m ajratilgan edi. Hozirgi kunda ham o‘zbek bolalar adabiyotida ekranlashtirilmagan mana shunday asarlar yetarlicha. Jumladan: “Peshonasiga televizor yopishgan bolaning sarguzashtlari” – Xudoyberdi To‘xtaboyevning bu asari bir qator kichik qissalardan iborat bo‘lib, qissa qahramonlarining har biri atrofimizdagi bolalar. Asar bolalarga juda qiziq va ularni zeriktirmaydi. “Buvamning oshqozonidagi mamlakat” – Qobiljon Shermatovning asari takrorlanmasligi bilan ajralib turadi. Muallif o‘z asari bilan bolalarni kreativ o‘ylashga o‘rgatadi deyish mumkin. Asarni o‘qish orqali yosh o‘quvchining yaxshilik va yomonlik haqidagi fikrlari boyiydi. “Dahshatli Meshpolvon” – Anvar Obidjonning bu asari bolalar hissiyotlarini boshqara olishiga yordam beradi. Asarni o‘qigan bola bir vaqtning o‘zida kuladi, hayajonlanadi va yig‘laydi. “Alvido, bolalik” – Tohir Malikning asarida oila misolida bolalarni tarbiyalash borasida yo‘l qo‘yilayotgan kamchiliklar qanday og‘ir oqibatlarga olib kelayotganini, hech kim jinoyatchi bo‘lib tug‘ilmasligi, bolani atrof-muhit, jamiyatdagi turli illatlar jinoyatchiga aylantirishi o‘ziga xos tarzda ochib berilgan. Faqatgina o‘zbek adabiyoti bilan cheklanib qolmay, bolalarning dunyoqarashini yanada yuksaltirish uchun jahon adabiyotiga ham murojaat etilsa, maqsadga muvofiq bo‘lar edi. Masalan, “Tom Soyerning boshidan kechirganlari”, “Alkimyogar”, “Hellados” kabi asarlar talaygina. Bu asarlar kino qilinadigan bo‘lsa, kinodan bolalar o‘z qahramonlarini topishlari aniq. Jahon adabiyotidagi asarlarni esa milliy qadriyatlarga tayangan xolda, xalqchil qilib ekranlashtirilsa, nur ustiga nur bo‘lar edi.  Bunday kinolar jamiyatda kinosevarlarning ko‘payishiga olib keladi. Yaxshi kino uzoq masofaga yetib bora oladi, uzoq yillar davomida saqlanib, tomoshabinlar uchun xizmat qila oladi. Xo‘sh, kino san’ati shunday kuchga ega ekan, nega kinoijodkorlar bu san’atdan, uning kuchidan jamiyat, yurt kelajagi bo‘lgan bolalarning manfaati uchun unumli foydalanmayapti? Bolalar uchun ma’naviy ozuqa sifatida sifatli kinolar, yaxshi va foydali kontentlar berilmas ekan, bolalar boshqa – ma’nan past, sifatsiz va saviyasiz mahsulotlardan tarbiya, o‘rnak oladi, ularga taqlid qiladi.

27.3.2025 704

Sun’iy idrok: axloqiy muammolar

Shubhasiz, sun’iy intellekt texnologiyalaridan foydalanish turli ishlab chiqarish va boshqaruv muammolarini bir necha barobar samaraliroq hal qilish imkonini beradi. Biroq bu texnologiyalarning rivojlanishi bir qator huquqiy va axloqiy muammolarni keltirib chiqaradi. Iste’molchilarning katta qismi sun’iy intellektning shaxsiy ma’lumotlarning maxfiyligi va xavfsizligi bilan bog‘liq holatlar yuzasidan shikoyat qilgan. Shu o‘rinda dolzarb axloqiy va huquqiy muammo – shaxsiy hayot daxlsizligini buzish masalasi kelib chiqadi. Foydalanuvchilar, xaridorlar va iste’molchilarning ma’lumotlarini yig‘ish oddiy ma’lumotlarni qayta ishlash chegarasidan ancha oshib ketadi. Ushbu ma’lumotlar keyinchalik odamlarning xatti-harakatlarini manipulyatsiya qilish va ularni chalg‘itish maqsadida to‘g‘ridan to‘g‘ri ishlatilishi mumkin. Endilikda insonlarning shaxsiy axboroti sun’iy intellektning qo‘lida bo‘ladi. Shu vaqtgacha esa bu turdagi ma’lumotlar hukumatlarning bazalarida saqlanardi. Shuningdek, xususiy kompaniyalar – sun’iy yo‘ldosh operatorlari, telekommunikatsiya firmalari, kommunal xizmatlar va raqamli platformalar, ijtimoiy tarmoqlar va qidiruv tizimlari kabi texnologik kompaniyalar tomonidan katta hajmdagi ma’lumotlar yig‘ar edi. Endilikda sun’iy intellekt bu ishni osonlikcha qiladi. Sun’iy intellekt o‘zini anglash qobiliyatiga ega emas va “empatiya”, ya’ni axloqiy asoslar unga begona. Insonning axloqiy “kompasi” asosan uning tarbiyasi, atrof-muhiti, axloqiy tamoyillari va diniy e’tiqodiga bog‘liq. Shu tamoyillarga asoslanib kompaniyalar o‘z etikasini quradi, to‘g‘ri va noto‘g‘rini aniqlaydi hamda shunga ko‘ra qoidalar belgilaydi. Sun’iy intellektda bunday “kompas” – axloqiy yo‘nalish mavjud emas. Sun’iy intellekt to‘g‘ri va noto‘g‘rini faqat unga “to‘g‘ri” yoki “noto‘g‘ri” yorliqlari biriktirilgan ma’lumotlarga asoslanib ajrata oladi. SI masalasida yagona axloqiy yo‘nalish uning yaratuvchisi tomonidan belgilanadi. Yaratuvchi to‘g‘ri va noto‘g‘rining me’yorini belgilaydi. Bu sun’iy intellektning insoniyatga qarshi chiqishi kabi nazariyalarning asosi borligini ko‘rsatadi. Bugungi kunda ba’zi dasturchilar o‘zlari yaratgan sun’iy intellektning qanday ishlashini to‘liq tushuntirib bera olmasligi bunga misol bo‘la oladi. Biz kitob va kinolarda tasvirlanadigan tipdagi urushlarni emas, balki ataylab yolg‘on yoki targ‘ibot mazmunidagi kontentni tarqatish, odamlarni manipulyatsiya qilish yoki genotsidga undash kabi xavf-xatarlar real bo‘lishi mumkinligini nazarda tutyapmiz. Zamonaviy SI texnologiyalari ommaviy axborot vositalarida qo‘llanilganda, zo‘ravonlik va vahimani osonlik bilan qo‘zg‘atishi mumkin. Yolg‘on yangiliklar bugungi kunning real muammosi bo‘lib, ular tarqalishining salbiy oqibatlarini biz allaqachon ko‘rib turibmiz. Bunday texnologiyalar hozir ham internet tarmoqlarida hech qanday to‘lovlarsiz ochiq bo‘lib, undan foydalanib turli muammolar keltirib chiqarish qiyin bo‘lmay qoldi. Kelib chiqayotgan ijtimoiy muammolarni yechish ayni vaqtda dolzarb masala bo‘lib, bularni sun’iy intellektni cheklash orqali yechib bo‘lmaydi. Bizning fikrimizcha, axloqiy tamoyillar sun’iy intellektni loyihalashtirish va ishlab chiqish jarayonining boshidanoq integratsiyalashgan bo‘lishi kerak edi. Shu orqali har qanday sun’iy intellekt texnologiyasi inson tomonidan nazorat qilinishi, tekshirilishi va monitoring qilinishi imkoniyati vujudga keladi. Bu orqali uning tabiatini to‘liq tushunish va insonning axloqiy kompasiga zid kelmasligi vazifalarini qo‘shish mumkin bo‘ladi. Sun’iy intellektdan keladigan quyidagi to‘rtta asosiy xavf toifasi dolzarb bo‘lib, axloqiy tartibga solishni talab qiladi: adolat; maxfiylik; xavfsiz foydalanish va xavfsizlik; “tushuntirish” (aniq qaror yoki bashoratga olib keladigan funksiyani yoki ma’lumotlar to‘plamini aniqlash qobiliyati). Google, IBM, Accenture, Microsoft va Atomium-EISMD sun’iy intellekt rivojlanishini boshqaradigan axloqiy tamoyillarni yaratish ustida ish boshlagan. Yangi algoritmlar ijtimoiy mexanizmlarni qayta ko‘rib chiqish va turli xalqlarga moslashtirish asosida bo‘lishi kerak.

25.3.2025 792

Ishsizlik muammosiga barham berish yili bo'ladi

Yoshlarning bugungi yutuqlari, ayniqsa, dunyoning eng nufuzli oliy o‘quv yurtlarida ta’lim olayotgan 1500 nafardan ortiq talaba va Toshkent shahridagi Prezident maktabining yirik xalqaro forumda g‘olibligi kabi yuksak natijalar so‘nggi yillarda yoshlarga bo‘lgan e’tiborning sezilarli darajada ortganini ko‘rsatadi. Davlat rahbari joriy yil 14-fevralda yoshlari bilan o‘tkazgan uchrashuvda yoshlar tadbirkorligining rivojlanishiga oid uchta yirik hujjatni imzolaganini e’lon qildi. Birinchisi, yoshlar tadbirkorligini rivojlantirish uchun yangi jamg‘arma tashkil etilishi va imtiyozli kreditlar hamda startap loyihalariga investitsiyalar yo‘naltirilishi. Ikkinchi qaror esa oliy o‘quv yurtlari bitiruvchilarining ish bilan ta’minlanishini kafolatlovchi “Milliy bank” resurslarini ajratishga qaratilgan. Uchinchisi yoshlarning biznes loyihalarini qo‘llab-quvvatlaydigan “Aloqabank”ning “yoshlar banki”ga aylanishi bilan bog‘liq. Prezidentimiz 2025-yilni O‘zbekiston yoshlarining ishsizlik muammosiga barham berish yili bo‘ladi, deb ta’kidladi. Bu nafaqat so‘nggi yillarda e’tibor qaratilgan muhim masala, balki mamlakatning kelajakni yaratishda ishtirok etadigan yoshlar uchun yangi imkoniyatlarning eshigini ochdi. Kreativ iqtisodiyotning rivojlanishi, yangi qonunlar va soliq imtiyozlari yoshlarni ilm-fan, san’at, dizayn va texnologiyalarga qiziqtirishga yordam beradi. Kreativ industriya parklarida yaratilgan imkoniyatlar yoshlarni o‘z orzularini amalga oshirishga undaydi. Xorijiy tillarni o‘rgatish va shu orqali mehnat bozoriga kirish imkoniyatlari kengaytiriladi. “Bir million dasturchi” loyihasiga qo‘shimcha 300 ming yoshning jalb qilinishi, o‘zbek tilida ta’lim beradigan sun’iy intellekt yordamida yangi kurslarning ochilishi, kambag‘al oilalardan kelgan qobiliyatli yoshlarni chet eldagi eng nufuzli oliy o‘quv yurtlarida o‘qitish kabi yangi tashabbuslar barchasi bir maqsadga – yoshlarimizni dunyo miqyosida yetakchi mutaxassislar qilib tayyorlashga qaratilgan. Bundan tashqari, “Vatan tayanchi” harakati yoshlar orasida vatanparvarlik tuyg‘usini kuchaytirish va ularni kasb-hunar maktablari va texnikumlarga jalb etish masalalari alohida e’tiborda. Yoshlarga berilgan imtiyozlar va imkoniyatlar, ayniqsa, ularning siyosatda va jamiyatda faol ishtirok etishiga katta turtki bo‘ladi. Prezident ta’kidlaganlaridek, yoshlarimizni dunyoqarashi, ilm-fan va texnologiya, ijodkorlik bilan yanada boyitib, ularga yangi imkoniyatlar yaratish orqali biz faqat o‘z xalqimizni emas, balki butun dunyoni o‘zgarishga undashga qodirmiz. Ushbu uchrashuvda Prezident tomonidan belgilab berilgan ustuvor yo‘nalishlardan kelib chiqib, biz o‘z oldimizga 2025-yildagi vazifalarimizni belgilab oldik: – mahallalar kesimida tadbirkorlikka qiziqishi yuqori 2 ming nafar yosh ro‘yxatini shakllantirish; – mehnat migratsiyasiga chiqishni xohlovchi yoshlar bilan ishlash bo‘yicha yangicha mexanizmlarni joriy etib, 400 nafar yoshni xorijiy tillar va kasbga o‘rgatish; – 5 mingdan ortiq yoshga “Yoshlar daftari” imkoniyatlaridan amaliy yordam ko‘rsatish; – “Bir million dasturchi” loyihasida qo‘shimcha 20 ming nafar yoshni o‘qitish; – “Kursera” platformasida 200 dan ortiq kursda sun’iy intellekt yordamida yoshlar uchun o‘zbek tilida ta’lim olish imkoniyatini amalga oshirish; – dehqonchilik qilish maqsadida yer ajratilgan 7 mingdan ortiq yoshni har tomonlama qo‘llab-quvvatlash; – 1 300 nafar yoshni xorijiy tillarga o‘qitish va sertifikat bilan ta’minlash. Vatanparvarlik oromgohlari va “Jasorat” maktablari yoshlarning ma’naviy tarbiyasini oshirishda muhim rol o‘ynaydi. Yoshlarni ushbu oromgoh va maktablarga, harbiy xizmatga jalb etish bo‘yicha 2 mingdan ortiq harbiy-vatanparvarlik tadbirlari o‘tkazilishi, 1 500 yoshning harbiy xizmatga yuborilishi rejalashtirilgan. Bu tadbirlar yoshlarni yot g‘oyalardan asrab qolish, ularni vatanparvarlik ruhida tarbiyalash va harbiy xizmatga jalb etishning samarali usuli bo‘ladi. Qoraqalpog‘iston Respublikasining barcha hududlarida “Vatan tayanchi” harakati kengaytirilib, 10-11-sinf o‘quvchilari orasida vatanparvarlik va mafkuraviy immunitetni kuchaytirishga alohida e’tibor qaratiladi. Bu harakatning asosiy maqsadi yoshlarda milliy qadriyatlar, tarixiy ong va Vatanimizga bo‘lgan muhabbatni shakllantirishdir. Ularning ma’naviy barkamolligi yurtimiz, butun xalqimiz uchun katta ahamiyatga ega bo‘ladi. Kitobxonlikni yoshlar orasida keng tarqalishini ta’minlash maqsadida an’anaviy tarzda o‘tkazilayotgan “Yosh kitobxon” tanlovi ishtirokchilari soni 24 ming nafarga yetkaziladi. “Kitobxon millat” g‘oyasi asosida yoshlarimizda o‘qish va bilim olish madaniyatini shakllantirishga alohida urg‘u beriladi. Buning natijasida “O‘qish” loyihasi orqali 65 mingdan ortiq yoshlar kitobxonlar qatoriga qo‘shiladi. “Bek va Lola”, “Al-Xorazmiy” va “Yashil makon” kabi loyiha va multfilmlar bog‘cha va maktab bolalari o‘rtasida yanada ommalashtiriladi. Bu loyihalar yoshlarni ilm-fan, san’at va ekologiya sohalarida bilim olishga, ijodiy va intellektual jihatdan o‘sishga rag‘batlantiradi. Shuningdek, bo‘sh vaqtni mazmunli tashkil etishga qaratilgan “Besh tashabbus olimpiadasi”ga 500 mingdan ziyod yosh jalb etiladi. Tadbirlar yoshlarni jamiyatga faol, mas’uliyatli va vatanparvar fuqarolar sifatida tarbiyalashda muhim vosita bo‘ladi. Bundan tashqari, yoshlarni harbiy-vatanparvarlik tadbirlariga jalb etish, ular o‘rtasida kasb-hunar va jismoniy tayyorgarlikni oshirish uchun 65 mingdan ortiq yoshlar ishtirok etadi. Boshqa loyiha va tanlovlarda esa 20 mingdan ziyod yoshlar ishtirok etishi rejalashtirilgan. “Ibrat Academy” ilovasi orqali 150 ga yaqin yoshning chet tili sertifikati olishiga yordam beriladi. “Mutolaa” orqali 60 mingdan ortiq, “Uzchess” ilovasi orqali 30 mingdan ortiq yosh qamrab olinadi. 100 mingdan ortiq yoshni “Kelajak kasblari”, “Ustoz AI” va “Qizlar akademiyasi” ilovasi orqali kasbga o‘qitishga erishamiz. Joriy o‘quv yilidan boshlab o‘quvchilar o‘rtasida muhandislik olimpiadalari va tanlovlar o‘tkazish yo‘lga qo‘yiladi. Yoshlarning ma’naviy tarbiyasi, bilim olish va kasb-hunar o‘rganish, harbiy xizmat va vatanparvarlikni chuqur his etish yo‘lida amalga oshirilayotgan ushbu keng ko‘lamli chora-tadbirlar, albatta, kelajakda mamlakatimizning yanada farovon jamiyatga aylanishiga xizmat qiladi.  

24.3.2025 740

Hali bahor oldinda, hali umid bor...

Otam tomorqada ishlayotgan, biz esa yordamlashayotgan yoki qiziqsinib atrofida yurgan bo‘lamiz. Shu vaqt samoda turna ovozi eshitiladi. Otam bir osmonga qarab oladi. Tikilmaydi. Keyin so‘raydi: – Qaranglar-chi, pastlab uchyaptimi yo teparoq?.. Lalmikor yerlarda yashovchilarda har bahor shu hol. Bir turnaga, bir qiblaga, bir oyga, bir mushukka termuladi. Barining sababi shu – yog‘ingarchilik, osmondan baraka kutadi. Hech mubolag‘asiz qanday yashashimiz shu tomchi suvga bog‘liq. Hozir ham. Shaharda yo tog‘ tagidagi, suv boshida turgich kishi buning ma’nisiga borib-bormay yashaydi. Lekin biz dashtliklar uchun yomg‘ir juda katta ne’mat. Kuz, qish yo bahordagi yog‘indan norozi bo‘lib to‘ng‘illagan kishilarni tushunmayman. Ular shu yog‘in yo‘qligi uchun yaxshi ko‘rgan tuyaday sigirini besh yuz mingga sotishga majbur bo‘lmagan, yil bo‘yi og‘zi oqlik ko‘rmay yurmagan, ochlikdan ko‘taran bo‘lgan qo‘yni, oyog‘ida zo‘rg‘a turgan qo‘zichoqni ko‘rmagan. Apreldayoq qovjirab qolgan ignaday chimga kaft bosib ko‘rganmisiz hech? Yo yoz kuni labi quruqshab, kiprik-qoshida chang turib, tovonining yorig‘iga tuproq to‘lib, chorvasiga biror yemak topolmagan cho‘ponning ko‘zlariga qaraganmisiz?.. *** Hech bir vahimasiz, bo‘ronsiz keladi qish. Yozdan nari-beri bo‘ladi kunlar, qirovsifat qor yog‘adi. Chorvaga yem-yemish olish kerak, narxlar o‘rlagan, un-bo‘g‘doy ham shu. Dehqon yerga urug‘ qadashga ikkilanadi, qiblada biror qiyqim bulut yo‘q. Erta bahor. Yana uyga – enamga qoʻngʻiroq qilaman. Doimgi soʻrogʻim: – Yog‘ingarchilik bormi? – Tunovda bir yogʻgani, ungayam hafta-oʻn kun boʻldi... Otang kecha bozor hoʻkizchani sotdi... Qimmat sotgani shu, tunovgi yomgʻirdan keyin mollar narxi ancha koʻtarilgan. Ungacha huv fevrallarda bozor oʻlib yotuvdi deyapti. Gap yogʻin atrofida aylanadi. Ekinni, fermerlarni soʻrayman. Odamlar ekinga shoshmay turgan emish hali. Tez-tez yil yomon keladigan boʻlgach, kuzgi bugʻdoy ekishlar ancha kamaygan. Yogʻingarchilikka qarab bahorda ekadi yo ekmay qoʻyaveradi. Boshqalar ham fermerga qoʻshilib osmonga tikiladi. Qiblada bulut koʻrsa, umidlanadi. Chorvasiga yemish kerak. Dehqonning hosili yaxshi boʻlsa, yem-xashak ham mo‘l boʻladi. *** Lekin hali umid bor. Bahor oldinda. Odamlarning eng oxirgi ilinji bahordan. Tasavvur qiling, Navro‘z bayrami bo‘lyapti, dasturxonlar to‘lgan, qozonda osh, hamma yasan-tusan qilib chiqqan. Shu holga jala yog‘sa bormi. Sho‘rvasiga yomg‘ir suvi aralashganidan, kiyimi loy bo‘lganidan noliydimi odamlar?! Hech. Unda ko‘zlarda paydo bo‘lgan quvonchni yana qay payt topasiz, bilmadim. Bahor faqat gullagan daraxtlar, “yasharish fasli”, tog‘ga sayohatga chiqish, lolalar, yashillik emas. Bu fasl haqiqatan butun yil qanday o‘tishini, juda ko‘pchilikning yaxshi-yomon yashashini belgilab beradi. Ana, endi nima uchun ming yillardan beri Navro‘z degan bayram nishonlanishini tushunib olavering-da. Bahorini bersin!

20.3.2025 882

21-27-mart kunlari O‘zbekistondagi barcha davlat teatrlarida bepul spektakllar namoyishi bo‘lib o‘tadi

27-mart – Xalqaro teatr kuni munosabati bilan 21-27-mart kunlari O‘zbekistondagi barcha davlat teatrlarida “Teatr tomoshalari haftaligi” bo‘lib o‘tadi. Bu haqda Madaniyat vazirligi xabar berdi. Haftalik davomida teatrga tashrif buyuruvchilar uchun turli spektakllar va ijodiy uchrashuvlar rejalashtirilgan. Spektakllar bepul namoyish etiladi. Alisher Navoiy nomidagi Davlat akademik katta teatri 21-mart, juma kuni soat 18:00da “Uch tenor” konsert dasturi. 22-mart, shanba kuni soat 18:00da teatr yetakchi opera solistlari ishtirokida konsert dasturi. 23-mart, yakshanba kuni soat 18:00da “Kumush” opera 24-mart, dushanba kuni soat 18:00da “Tumor” raqs ansambli konserti. 25-mart, seshanba kuni soat 18:00da “Muhabbat sharobi” opera. Premyera 26-mart, chorshanba kuni soat 18:00da “Maysaraning ishi” opera. 27-mart, payshanba kuni soat 18:00da “Muhabbat sharobi” opera. Premyera O‘zbekiston Milliy akademik drama teatri 21-mart, juma kuni soat 18:00da “Jaloliddin Manguberdi” 22-mart, shanba kuni soat 18:00da “Skapenning nayranglari” 23-mart, yakshanba kuni 18:00da “Adolat fasli” 25-mart, seshanba kuni soat 18:00da “Er-xotinning urushi” premyera 26-mart, chorshanba kuni soat 18:00da “Sadoqat bilan” 27-mart, payshanba kuni soat 18:00da “Usmon Nosir” Muqimiy nomidagi O‘zbekiston davlat akademik musiqali teatri 21- mart, juma kuni soat 18:00da “Kulgi va shodlik kechasi” konsert. 22-mart, shanba kuni soat 18:00da “Yorug‘ yulduzlar" (Jadidlar) 23-mart, yakshanba kuni soat 18:00da “Zamon Avloniysi” 24-mart, dushanba kuni soat 18:00da “Usmon Nosir” 25-mart, seshanba kuni soat 18:00da “Asl xazina” 26-mart, chorshanba kuni soat 18:00da “Tohir va Zuhra” 27-mart, payshanba kuni soat 18:00da “Kulgi va shodlik kechasi” (Ozarbayjon san’at ustalari hamda teatr ijodkorlari ishtirokidagi konsert). O‘zbekiston davlat Drama teatri 21-mart, juma kuni soat 16:00da “Truffaldino-ikki boyning malayi” 22-mart, shanba kuni soat 16:00da “Ayajonlarim” 23-mart, yakshanba kuni soat 16:00da “Ey, biz bormiz!..” 24-mart, dushanba kuni soat 16:00da “Senga intizorman” 25-mart, seshanba kuni soat16:00da “Xasis” 26-mart, chorshanba kuni soat 16:00da “Sab’ai sayyor” 27-mart, payshanba kuni soat 16:00 “Bir kunlik baxt” O‘zbekiston Davlat Satira teatri 21-mart, juma kuni soat 16:00da “Besh xotinning afandisi” 22-mart, shanba kuni soat 16:00da “Аrshin mal alan” 23-mart, yakshanba kuni soat 16:00da “Quticha” 24-mart, dushanba kuni soat 16:00da “Julqunboy” 25-mart, seshanba kuni soat 16:00da “Soqov xotin” 26-mart, chorshanba kuni soat 16:00da “Chig‘iriq” 27-mart, payshanba kuni soat 16:00da “Jamila” O‘zbekiston davlat musiqali komediya (operetta) teatri 21-mart, juma kuni soat 18:30da Navro‘z bayramiga bag‘ishlangan teatrlashtirilgan konsert dasturi. 22-mart, shanba kuni soat 11:00da “Volshebnaya tyubeteyka” ertak, soat 17:30da “Ax, vodevil, vodevil” 23-mart, yakshanba kuni soat 11:00da “Zumrad i Kimmat” ertagi (rus tilida), soat 17:30da “Intervyu s legendoy” 25-mart, seshanba kuni soat 18:30da “Eto bilo v mahalle” spektakl-konsert. 26-mart, chorshanba kuni soat 18:30da “Oltin devor” (o‘zbek tilida) 27-mart, payshanba kuni soat 18:30da 27-mart – Xalqaro teatr kuni munosabati bilan teatrlashtirilgan konsert dasturi. O‘zbek milliy qo‘g‘irchoq teatri 21-mart, juma kuni soat 12:00da “Bahoroy va Navro‘z” 22-mart, shanba kuni soat 12:00da va soat 14:00da “Bahoroy va Navro‘z” 23-mart, yakshanba kuni soat 12:00da va soat 14:00da “O‘tkir shoxli buqacha” (rus va o‘zbek tillarida) 25-mart, seshanba kuni soat 12:00da “Masha buvi yopgan bo‘g‘irsoq” (rus tilida) 26-mart, chorshanba kuni soat 12:00da “Masha buvi yopgan bo‘g‘irsoq” (o‘zbek tilida) 27-mart, payshanba kuni soat 12:00da “Pashsha-Pashshaoy” O‘zbekiston davlat yosh tomoshabinlar teatri 21-mart, juma kuni soat 12:00da “Zumrad va Qimmat” (inssenirovka) 22-mart, yakshanba kuni soat 12:00da “Zolushka” (inssenirovka) 23-mart, dushanba kuni soat 12:00da “Ona mehri” 24-mart, seshanba kuni soat 12:00da “Malikani kim qutqaradi” 25-mart, chorshanba kuni soat 12:00da “Qizil qalpoqcha” (inssenirovka) 26-mart, payshanba kuni soat 12:00da “Oltin tarvuz” 27-mart, juma kuni soat 12:00da “Zumrad va Qimmat” “Diydor” yoshlar eksperimental teatr-studiyasi 22-mart, shanba kuni soat 17:00da “Uchburchak” Berdaq nomidagi qoraqalpoq davlat akademik musiqali teatri 21-mart, juma kuni soat 18:30da “Ziywar” 22-mart, shanba kuni soat 18:30da “Qoraqalpoq qizi” 23-mart, yakshanba kuni soat 18:30da “Ajiniyoz” 24-mart, dushanba kuni soat 18:30da “Xor konserti” 25-mart, seshanba kuni soat 18:30da “Orolim mening” 26-mart, chorshanba kuni soat 18:30da “Jar” 27-mart, payshanba kuni soat 18:30da “Orkesrt konserti” Qoraqalpoq davlat yosh tomoshabinlar teatri 21-mart, juma kuni soat 10:00da qoraqalpoq milliy dasturlaridan qiz-yigitlar aytishuvi, soat 14:00da “Teatr tomoshalari haftaligi” ochilish marosimi, soat 16:00da “Bir qizga to‘rt oshiq” 22-mart, shanba kuni soat 10:00da dekoratsiya va liboslar ko‘rgazmasi, soat 17:00da “Romeo va Julyetta” 23-mart, yakshanba kuni soat 10:00da teatrning yoshi ulug‘ ijodkorlari bilan uchrashuv kechasi, 11:00da “Savzovatlar majlisi” 24-mart, dushanba kuni soat 11:00da “Etik kiygan mushuk” 25-mart, seshanba kuni soat 10:00da teatr rassomlari ishlari bilan tanishuv, soat 18:00da “Qorako‘z” 26-mart, chorshanba kuni soat 12:00da “Kichkina shahzoda” 27-mart, payshanba kuni soat 10:00da 27-mart ‘‘Xalqaro teatr kuni’’ munosabati bilan taqdirlash marosimi, soat 17:00da “Tug‘ilgan kuningiz bilan onajon” Qoraqalpoq davlat qo‘g‘irchoq teatri. 21-mart, juma kuni soat 15:00da va soat 17:00da“Men uchuvchi bo‘laman” 22-mart, shanba kuni soat 15:00da va soat 17:00da “Qushlarni kutgan bolalar” 23-mart, yakshanba kuni soat 15:00da va soat 17:00da “Sehrli olma” 24-mart, dushanba kuni soat 15:00da va soat 17:00da “Chopon afsonasi” 25-mart, seshanba kuni soat 15:00da va soat 17:00da “Dugonalar” 26-mart, chorshanba kuni soat 15:00da va soat 17:00da “Tozalik sog‘lik garovi” 27-mart, payshanba kuni soat 15:00da va soat 17:00da “Qorqit ota” Andijon viloyati musiqali drama teatri 21-mart, juma kuni soat 10:30da “Advokatlik osonmi?” 22-mart, shanba kuni soat 10:30da “Oqibat” 23-mart, yakshanba kuni soat 10:30da “Tong otguncha qaytaman” 24-mart, dushanba kuni soat 10:30da “Aqldan ozish hech gap emas” 25-mart, seshanba kuni soat 10:30da “Burch” 26-mart, chorshanba kuni soat 10:30da “U dunyodan kelgan odam” 27-mart, payshanba kuni soat 10:30da “To‘ylar muborak” Andijon viloyati yoshlar teatri 21-mart, juma kuni soat 11:00da “Duel” 22-mart, shanba kuni soat 11:00da “Kunduzsiz kechalar” 23-mart, yakshanba kuni soat 11:00da “Hech kim bilmaydi” 24-mart, dushanba kuni soat 11:00da “Oltin tarvuz” 25-mart, seshanba kuni soat 14:00da “Duel” 26-mart, chorshanba kuni soat 11:00da “Kunduzsiz kechalar” 27-mart, payshanba kuni soat 11:00da vas oat 14:00da “Oltin tarvuz” Andijon viloyati qo‘g‘irchoq teatri 21-mart, juma kuni soat 10:00da“Alifbeni izlab” 22-mart, shanba kuni soat 10:00da “Quvnoq olmaxonlar” 23-,mart, yakshanba kuni soat10:00da “Quyosh urchasi” 24-mart, dushanba kuni soat 10:00da “Maqtanchoq jo‘ja” 25-mart, seshanba kuni soat 10:00da “Jasurbekning hiylasi’’ 26-mart, chorshanba kuni soat 11:00da “Do‘ppi” 27-mart, payshanba kuni soat 11:00da “Sheryurak Bobur” Buxoro viloyati qo‘g‘irchoq teatri 21-mart, juma kuni soat 11:00da va soat 12:00da “Qaysar quyoncha” 22-mart, shanba kuni soat 11:00da va soat 12:00da “O‘tkir shoxli buqacha” 23-mart, yakshanba kuni soat 11:00da va soat 12:00da “Jo‘jachalar bog‘chasi” 24-mart, dushanba kuni soat 11:00da va soat 12:00da “Makkora tabib” 25-mart, seshanba kuni soat 11:00da va soat 12:00da “Farhod jasorati’’ 26-mart, chorshanba kuni soat 11:00da va soat 12:00da “Dovyurak shahzoda” 27-mart, payshanba kuni soat 11:00da va soat 12:00da “Qari bilganni pari bilmas” Jizzax viloyati musiqali drama teatri 22-mart, shanba kuni soat 14:00da va soat 17:00da “Gerostrat” 24-mart, dushanba kuni soat 14:00da va soat 17:00da “Zo‘rdan zo‘r chiqsa” 25-mart, seshanba kuni soat 14:00da va soat 17:00da “Jizzax qo‘zg‘aloni” 26-mart, chorshanba kuni soat 14:00da va soat 17:00da “Ko‘chki” 27-mart, payshanba kuni soat 14:00da va soat 17:00da “Monolog” Jizzax viloyati qo‘g‘irchoq teatri 21-mart, juma kuni soat 11:00da ‘‘Bizning do‘stimiz dev’’ 23-mart, yakshanba kuni soat 11:00da ‘‘Oltin tarvuz’’ (o‘zbek xalq ertagi asosida) 24-mart, dushanba kuni soat 11:00da ‘‘Oltin tarvuz’’ 25-mart, seshanba kuni soat 11:00da ‘‘Oltin tarvuz’’ 26-mart, chorshanba kuni soat 11:00da ‘‘Oltin tarvuz’’ 27-mart, payshanba kuni soat 11:00da ‘‘Oltin tarvuz’’ Navoiy viloyati qo‘g‘irchoq teatri 21-mart, juma kuni soat 17:00da “Tazarru” 22-mart, shanba kuni soat 17:00da “Buyuk Beruniy” 23-mart, yakshanba kuni soat 11:00da “Laylakcha va qo‘riqchi” soat 17:00da “Oppog‘oy va yeti mitti odamcha” 24-mart, dushanba kuni soat 17:00da “O‘tkir shoxli buqacha” 25-mart, seshanba kuni soat 17:00da “Badjahl quyoncha” Premyera 26-mart, chorshanba kuni soat 17:00da “Cho‘pqo‘g‘irchoq” 27-mart, payshanba kuni soat 17:00da “Toptalgan tuyg‘u” Namangan viloyati musiqali drama teatri 21-mart, juma kuni soat 14:00da “Zebuniso” 22-mart, sanba kuni soat 14:00da “Alvido bolalik” 23-mart, yakshanba kuni soat 14:00da “To‘ylar muborak!” 24-mart, dushanba kuni soat 14:00da “Usmon Nosir” 25-mart, seshanba kuni soat 14:00da “Ona” 26-mart, chorshanaba kuni soat 14:00da “Ibrat” 27-mart, payshanba kuni soat 14:00da “Sirli quticha” Namangan viloyati qo‘g‘irchoq teatri 21-mart, juma kuni soat 10:00da ‘‘Ona tabiat va Janob metall’’ 22-mart, shanba kuni soat 10:00da ‘‘.Ona tabiat va Janob metall’’ 23-mart, yakshanba kuni soat 10:00da ‘‘Ona tabiat va Janob metall’’ 24-mart, dushanba kuni soat 10:00da ‘‘Zumrad va Qimmat’’ 25-mart, seshanba kuni soat 10:00da ‘‘Zumrad va Qimmat’’ 26-mart, chorshanba kuni soat 10:00da “Alisherbek va Xusayn” 27-mart, payshanba kuni soat 10:00da “Ona tabiat va Janob metall” Samarqand viloyati musiqali drama teatri 21-mart, juma kuni soat 12:00da “Qirolning yangi libosi” 22-mart, shanba kuni soat 17:00da “Mirzo Ulug‘bek” 23-mart, yakshanba kuni soat 17:00da “Musiqiy oqshom” (teatrlashtirilgan konsert dasturi) 24-mart, dushanba kuni soat 17:00da “Chexov hazillari” 25-mart, seshanba kuni soat 11:00da “Bahodir yalangto‘sh” 26-mart, chorshanba kuni soat 14:00da “O‘jar qaynona” 27-mart, payshanba kuni soat 11:00da “Bir o‘lib ko‘raychi” Samarqand viloyat rus drama teatri 23-mart, yakshanba kuni soat 17.00da“Plach stepey” Samarqand viloyati qo‘g‘irchoq teatri 22-mart, shanba kuni soat 11:00da “Бей дубинка’’ soat 13:00da “Maqtanchoq jo‘ja” 23-mart, yakshanba kuni soat 11:00da “Волшебная комната” soat 13:00da “Sehrli xona” Kattaqo‘rg‘on shahar drama teatri 21-mart, juma kuni soat 15:00da “Buyuk turon” 22-mart, shanba kuni soat 11:00da “Davr o‘g‘loni” 23-mart, yakshanba kuni soat 10:00da “Millat fidoyisi” 24-mart, dushanba kuni soat 16:00da “Qaltis qadam” 25-mart, seshanba kuni soat 10:00da “Qaynona” 26-mart, chorshanba kuni soat 14:00da “Advokatlik oson-mu’’ 27-mart, payshanba kuni soat 14:00da “Sohibqiron” Sirdaryo viloyati musiqali drama teatri 21-mart, juma kuni soat 16:00da “Anvar va Ra’no” 22-mart, shanba kuni soat 16:00da “Medeya” 23-mart, yakshanba kuni soat 16:00da “Ahli jahondin yaxshilig‘’’ (inssenirovka) 24-mart, dushanba kuni soat 16:00da “Sarvqomat dilbarim” 25-mart, seshanba kuni soat 16:00da “Otamdan qolgan dalalar” 26-mart, chorshanba kuni soat 16:00da “Maysaraning ishi” 27-mart, payshanba kuni soat 16:00da “Alpomish’’ Surxondaryo viloyati musiqali drama teatri 21-mart, juma kuni soat 11:00da “Bexato otilgan o‘q” 22-mart, shanba kuni soat 11:00da “Xazon bo‘lgan umrlar” 23-mart, yakshanba kuni soat 11:00da “Kalvak mahzun” 24-mart, dushanba kuni soat 11:00da “Xonuma” 25-mart, seshanba kuni soat 11:00da “Tog‘ bulbulining so‘ngi honishi” 26-mart, chorshanba kuni soat 11:00da “Makr va muhabbat” 27-mart, payshanba kuni soat 11:00da “Imom Termiziy” Surxondaryo viloyati qo‘g‘irchoq teatri 21-mart, juma kuni soat 10:00da “Karvon saroy” (spektakl) 22-mart, shanba kuni soat 10:00da “Shumtaka g‘ozcha” 23-mart, yakshanba kuni soat 10:00da “Nonni bosgan qizaloq” 24-mart, dushanba kuni soat 10:00da “Bremen musiqachilari’’ 25-mart, seshanba kuni soat 10:00da “G‘aroyib musobaqa” 26-mart, chorshanba kuni soat 10:00da “Antiqa bo‘ri” 27-mart, payshanba kuni soat 10:00da “G‘aroyib teatr” (musiqiy shou) Farg‘ona viloyati musiqali drama teatri 21-mart, juma kuni soat 11:00da “Ahmad Farg‘oniy” 22-mart, shanba kuni soat 11:00da “Erginamning orzusi” 23-mart, yakshanba kuni soat 11:00da “Alimentchi chol” 24-mart, dushanba kuni soat 11:00da “Kulolning armoni” 25-mart, seshanba kuni soat 11:00da “Reportaj” 26-mart, chorshanba kuni soat 11:00da “Zo‘rdan zo‘r chiqsa” 27-mart, payshanba kuni soat 11:00da “Teatrlashtirilgan konsert” dasturi Farg‘ona viloyati qo‘g‘irchoq teatri 21-mart, juma kuni soat 10:00da “Salom Navro‘z” (qo‘g‘irchoq shou tomosha dasturi) soat 11:00da va soat 13:00da “Teremok” 22-mart, shanba kuni soat 11:00da “Ochil dasturxon” (spektakl) 23-mart, yakshanba kuni soat 13:00da “Zumrad va Qimmat” 24-mart, dushanba kuni soat 11:00da “Badjahl quyoncha” (spektakl) 25-mart, seshanba kuni soat 13:00da “Ertakchi do‘stlar” 26-mart, chorshanba kuni soat 11:00da “Etik kiygan mushuk” 27-mart, payshanba kuni soat 13:00da “Karvansaroy” Farg‘ona viloyat rus drama teatri 21-mart, juma kuni soat 15:00da “Bobur” 22-mart, shanba kuni soat 10:00da “Zolushka” 23-mart, yakshanba kuni soat 15:00da “Jenitba Balzaminova” 24-mart, dushanba kuni soat 10:00da “Koshkin dom” 25-mart, seshanba kuni soat 15:00da “5 jen Xodji Nasreddina” 26-mart, chorshanba kuni soat 15:00da “Sila talanta” 27-mart, payshanba kuni soat 15:00da “Shutki Chexova” Marg‘ilon shahar musiqali maqom teatri 21-mart, juma kuni soat 11:00da “Ushshoq” 22-mart, shanba kuni soat 11:00da ‘‘Ushshoq’’. 24-mart, dushanba kuni soat 11:00 “Xalima” 25-mart, seshanba kuni soat 11:00 “Taqdir eshigi” 26-mart, chorshanba kuni soat 11:00 “Uvaysiy” 27-mart, payshanba kuni soat 11:00 “Sinfdoshlar” Qo‘qon shahar musiqali drama teatri 21-mart, juma kuni soat 14:00da “Bexato otilgan o‘q” 22-mart, shanba kuni soat 14:00da “To‘da” 23-mart, yakshanba kuni soat 14:00da “Daydi itlar” 24-mart, dushanba kuni soat 14:00da “Elamon” (tarixiy drama) 25-mart, seshanba kuni soat 14:00da “Sabbai Sayyor” (tarixiy drama) 26-mart, chorshanba kuni soat 14:00da “To‘ylar muborak” (musiqali komediya) 27-mart, payshanba kuni soat 14:00da “Bevalar o‘lani” (musiqali komediya) Qashqadaryo viloyati musiqali drama teatri 21-mart, juma kuni soat 11:00da “Jannatga yo‘l” 22-mart, shanba kuni soat 11:00da “Keksa xonim va o‘g‘ri” 23-mart, yakshanba kuni soat 11:00da “Ko‘ngil ishq istaydi” 24-mart, dushanba kuni soat 11:00da “Nasafiy” 25-mart, seshanba kuni soat 11:00da “Taklif va to‘y” 26-mart, chorshanba kuni soat 11.00da “Davlat bolalari” 27-mart, payshanba kuni soat 11.00da “Muhabbat” Qashqadaryo viloyati qo‘g‘irchoq teatri 21-mart, juma kuni soat 11:00da va soat 14:00da “Svetafor” 22-mart, shanba kuni soat 11:00da va soat 14:00da “Qo‘rqoq” 23-mart, yakshanba kuni soat 11:00da va soat 14:00da “Alp o‘g‘lon” 24-mart, dushanba kuni soat 11:00da va soat 14:00da “Turna pati” 25-mart, seshanba kuni soat 11:00da va soat 14:00da “Salom mening soyam” 26-mart, chorshanba kuni soat 11:00da va soat 14:00da “Temurbekning bolaligi” 27-mart, payshanba kuni soat 11:00da va soat 14:00da “Senbo” Xorazm viloyati musiqali drama teatri 21-mart, juma kuni soat 18:00da “Qirmizi olma” 22-mart, shanba kuni soat 18:00da “Oramizdagi gap” 23-mart, yakshanba kuni soat 18:00da “Aldama yor” 24-mart, dushanba kuni soat 18:00da “Qays” (Layli va Majnun) 25-mart, seshanba kuni soat 18:00da “Orzumdagi kelin” 26-mart, chorshanba kuni soat 18:00da “Oshiq G‘arib va Shohsanam” 27-mart, payshanba kuni soat 18:00da “Sulton Jaloliddin” Xorazm viloyati qo‘g‘irchoq teatri 21-mart, juma kuni soat 11:00da va soat 14:00da “Afandi hangomalari ” 22-mart, shanba kuni soat 11:00da va soat 14:00da “Bolari” 23-mart, yakshanba kuni soat 11:00da va soat 14:00da “Oltin baliq” 24-mart, dushanba kuni soat 11:00da va soat 14:00da ‘‘Xurishni eplolmagan kuchuk” 25-mart, seshanba kuni soat 11:00da va soat 14:00da “Xiva Lazgisi” 26-mart, chorshanba kuni soat 11:00da va soat 14:00da “Qaldirg‘och bilan Mayna” 27-mart, payshanba kuni soat 11:00da soat 14:00da “Anjuman” Vazirlik shuningdek, taklifnomalar soni cheklanganini, ularni teatr kassalaridan sotib olish mumkinligini eslatib otgan.

4.3.2025 1161

Oilaviy qadriyatlarga bag‘ishlangan mural

Ilm-fan va ta’lim-tarbiyani rivojlantirish “Ziyo Forum” fondi jamiyatning ma’naviy va madaniy qadriyatlarini mustahkamlashga qaratilgan tashabbuslarni qo‘llab-quvvatlashda davom etmoqda. Yangihayot tumani hokimligi ko‘magi, “Ziyo Forum” fondi va “BI Group” qurilish xoldingining hamkorligida yangi mural yaratildi. Ushbu san’at asari shaharni bezash bilan birga, oilaning bebaho o‘rni, avlodlar davomiyligi va an’anaviy qadriyatlarning ahamiyatini eslatib turuvchi ramziy ifodadir. Ushbu mural avloddan avlodga avaylab o‘tib kelayotgan oilaviy qadriyatlarning haqiqiy aksidir. Unda samimiy lahza muhrlangan: yosh ayol mehrli, iliq tabassum bilan stulda turgan kichkina qiziga qaramoqda. Qizaloq go‘yo onasiga uy ishlarida yordam berishga tayyorlanayotgandek tuyuladi, bu esa mehnat, muhabbat va hurmat ramzidir. Quyoshning nurlari bilan yoritilgan derazadan qurilayotgan shahar manzarasi ko‘rinib turibdi - bu jadal rivojlanayotgan Toshkentning qiyofasidir. Eng asosiysi, kompozitsiya uy iliqligi, samimiyat va oilaviy munosabatlarning nafis uyg‘unligini aks ettiradi. Sharqona naqshlar zamonaviy detallar bilan birlashib, o‘tmish va bugunning uyg‘unligini aks ettiradi. To‘q ko‘k ranglar rasmga chuqur ma’no bag‘ishlab, xotirjamlik va ishonch hissini uyg‘otadi. Ular oilaning birligi haqiqiy kuch ekanligini eslatadi. Bu manzaraga qaragan har bir inson uni kutayotgan uyini, mehribon yaqinlarini va haqiqiy baxt oddiy, lekin samimiy lahzalarda ekanini eslaydi. Bu rasm ilhom bersin, birlashtirsin va eslatsin: oila – bizning tayanchimiz va nurimiz. Ezgulikka undovchi san’at Murallar – bu shunchaki ko‘cha rasmlari emas, balki shahar muhitiga jon bag‘ishlaydigan kuchli san’atdir. Ular e’tiborni tortib, devorlarni rang-barang qiladi va madaniyat hamda qadriyatlar haqida so‘zlaydi. Loyiha ijodkorlari ushbu mural shahar ko‘rkiga ko‘rk qo‘shib, oilaviy qadriyatlar va avlodlar davomiyligini aks ettiruvchi timsol bo‘lishiga ishonadi.

4.3.2025 1143

BILIMLAR BELLASHUVI

Yangi O‘zbekistonda yosh avlodning ilmga intilish va ma’naviy-intellektual salohiyati, ongu tafakkuri va dunyoqarashini yuksaltirish, ularning qalbida Ona Vatanimiz, xalqimizga muhabbat va sadoqat tuyg‘usini kuchaytirish, barkamol shaxsni tarbiyalash, kitobga bo‘lgan muhabbatini kuchaytirish, kursantlarning intellektual mantiqiy bilimini oshirish, ularni saralash va intellektual o‘yinlarga keng jalb qilishga alohida e’tibor qaratilgan. Shuni alohida ta’kidlash joizki, muhtaram Prezidentimizning “Zahmatli mehnati orqali orzu-umidlari ushalgan inson – eng baxtli insondir. Shuning uchun doimo balandlarga intiling, ezgu maqsadingiz uchun kurashing. Doimo o‘qing-o‘rganing, o‘zingizga ishoning, kashfiyotlar qiling, yangiliklar yarating, oldinga dadil qadam tashlang”. – deya aytgan so‘zlari yoshlarimizga dastur amal bo‘lib kelayotir. Bu borada, Favqulodda vaziyatlar vazirligi Akademiyasida ham kursantlarning bo‘sh vaqtlarini mazmunli o‘tkazish, iqtidorli va iste’dodli yoshlarni har tomonlama qo‘llab-quvvatlash, ularning intellektual salohiyatini oshirish hamda yoshlar o‘rtasida milliy istiqlol g‘oyasi va birdamlikni ta’minlash, intellektual sog‘lom raqobatni yuzaga keltirish, yoshlarning bilimga bo‘lgan intilishlarini qo‘llab-quvvatlash va rag‘batlantirish, oliy harbiy ta’lim muassasalarida tahsil olayotgan zakovatli yoshlar bilan fikr almashish imkoniyatini yaratish hamda yoshlar orasida kitobxonlikni targ‘ib qilishga qaratilgan keng qamrovli intellektual o‘yinlar o‘tkazilmoqda. Jumladan, joriy yilning 28-fevral kuni O‘zbekiston Respublikasi Favqulodda vaziyatlar vazirligi tashkil etilganligining 29 yilligi munosabati bilan, O‘zbekiston Respublikasi Favqulodda vaziyatlar vazirligi Akademiyasi harbiy xizmatchilari va kursantlari o‘rtasida “Zakovat” arenasida “Zakovat” intellektual o‘yini yuqori saviyada o‘tkazildi. Mazkur “Zakovat” intellektual o‘yinida Favqulodda vaziyatlar vazirligi mas’ul vakillari, FVV Akademiyasi rahbariyati, “Zakovat” nodavlat-notijorat tashkiloti mas’ul xodimlari, Akademiya orkestri, professor-o‘qituvchilari, harbiy xizmatchilari va kursantlar hamda OAV vakillari ishtirok etdi. Bahs-munozaralarga boy bo‘lgan ushbu “Zakovat” intellektual o‘yini avvalo davlat madhiyasi bilan Akademiya orkestri jamoasining kuy-navolari ostida boshlandi va shu bilan birga Akademiya harbiy xizmatchilari va kursantlaridan tarkib topgan 30 ta jamolar o‘rtasidagi chinakam bilimlar bellashuvi bo‘lib o‘tdi desak mubolag‘a bo‘lmaydi. Qiziqarli o‘tgan “Zakovat” intellektual o‘yini nizom talablari asosida zakovat nodavlat notijorat tashkiloti mutaxassislaridan iborat hakamlar hay’ati tomonidan ikki turdagi 24 ta savollardan iborat shartlar bo‘yicha adolatli baholanib borildi. Mazkur “Zakovat” intellektual o‘yining yakuniy natijalariga ko‘ra, eng yuqori ball to‘plagan jamoa “Eksperiment” jamoasi faxrli birinchi o‘rinni egalladi, faxrli ikkinchi o‘rinni “Kapitanlar” jamoasi egallagan bo‘lsa, faxrli uchinchi o‘rin esa “Universal” jamoasiga nasib etdi. Yakunda g‘olib va sovrindorlar Akademiya rahbariyati tomonidan Akademiya boshlig‘ining kubogi, diplom va tashakkurnomasi hamda qimmatbaho esdalik sovg‘alari bilan tantanali taqdirlandilar.  

1.3.2025 1244

FVV AKADEMIYASI KURSANTLARI FIDJITAL SPORT TURI BO‘YICHA G‘OLIBLIKNI QO‘LGA KIRITDI

Ma’lumki, keyingi yillarda dunyo miqyosida raqamlashtirish, raqamli texnologiyalar, IT sohasi rivojlanib bormoqda. Fidjital raqamli texnologiyalar asosida shakllangan sport o‘yinlaridir. Fidjital inglizcha – digital – “raqamli” +, + physical “jismoniy” so‘zlardan olingan bo‘lib, ushbu o‘yin ikki formatdagi – virtual, ya’ni raqamli va jismoniy musobaqalarni birlashtirgan sport turi hisoblanadi. Ikkala musobaqada eng ko‘p ball to‘plagan ishtirokchi o‘yin g‘olibi sanaladi. Fidjital sport o‘yinlari ham yakka, ham jamoaviy shaklda o‘tkazilishi mumkin. Fidjital atamasi 2007-yilda Avstraliyaning Experience Design tashkiloti tomonidan o‘ylab topilgan. O‘zbekistonda ham fidjital sport o‘yinlari rivojlanib bormoqda. Jumladan, Oʻzbekiston Respublikasi Fidjital sport federatsiyasi tashabbusi bilan 2025-yilning 25-27-fevral kunlari Jamoat xavfsizligi universitetida O‘zbekiston Respublikasi Qurolli Kuchlari oliy harbiy ta’lim muassasalarining kursantlari o‘rtasida “Fidjital” sport turlari bo‘yicha musobaqa o‘tkazildi. Mazkur musobaqada Qurolli Kuchlar, Davlat xavfsizlik xizmati, Favqulodda vaziyatlar vazirligi, Ichki ishlar vazirligi Akademiyalari, Jamoat xavfsizligi universiteti, Mudofaa vazirligi axborot- kommunikatsiya texnologiyalari va aloqa harbiy instituti, Chirchiq oliy tank qo‘mondonlik muhandislik bilim yurti, Bojxona instituti,  Harbiy aviatsiya institutining kursatnlari ishtirok etdi. Musobaqa yakuniy natijalariga ko‘ra, mini futbol bo‘yicha Favqulodda vaziyatlar vazirligi Akademiyasi terma jamoasi faxrli 1-o‘rinni egalladi, Jamoat xavfsizligi universiteti terma jamoasi esa faxli 2-o‘rinni egallagan bo‘lsa, Bojxona instituti terma jamoasiga faxrli 3-o‘rin nasib etdi. Musobaqaning taktik otish yo‘nalishi bo‘yicha Jamoat xavfsizligi universiteti terma jamoasi faxrli 1-o‘rinni egalladi, Qurolli Kuchlar Akademiyasi terma jamoasi esa faxrli 2-o‘rinni qo‘lga kiritgan bo‘lsa, Favqulodda vaziyatlar vazirligi Akademiyasi terma jamoasiga 3-o‘rin nasib etdi. Yakunda g‘olib va sovrindorlar federatsiya tomonidan diplom, tegishli medal va esdalik sovg‘alari bilan taqdirlandilar.    

25.2.2025 1332

Shaharlarimiz “qishloq”qa aylanmoqda (...yoki AYOZNOMA!)

Ziyovuddin shaharchasida “24/7” ishlaydigan – kecha-yu kunduz ochiq turadigan uchta dargoh bor. “Poliklinika, aptekalar, yana qaysidir do‘kon-po‘kondir-da!”, deya xulosalashga shoshmang. Bundagi dorixona-yu do‘konlar, umuman, aholiga maishiy xizmat ko‘rsatish shoxobchalarining birortasi, nari borsa, kechgi o‘n birda “taqa-taq” yopiladi, poliklinika ham. Doim ochiq uch dargoh bular: Xo‘ja Ziyovuddin jome’ masjidi; Bankomatxonalar; Matbuot uyi. Ha, uchinchisiga peshanangiz tirishganini payqab turibman. Ammo istalgan kuningizning istalgan soatida shu binoning, deylik, ikkinchi oshiyoni to‘riga dovur borib, o‘ngdagi eshigiga bosh suqsangiz, bir manglayi uyulib, qosh-qovog‘i osilgan qalamkashni ko‘rishingiz muqarrar: “...uni nima buncha o‘ylantiryapti ekan? Qarzlarimi? “To‘rt so‘m” oyligini qanday qilib “olti so‘m” qilish tashvishimi? To‘rtta rezina g‘ildirak – moshin-poshin orzusidadir? Shahardan kvartiraga yetolmayotgandir? Topshiriqqa ko‘milganmikan, shunchaki?”... Bashartiki, shular tufayli manglayini uysa, bu dunyoda undan-da baxtliroq kimsa topilmasov! Unda nimaga? Qay birini keltiray, xo‘sh? Yaxshisi, bir juftidan lafz ochib ko‘ray, zora sal-pal his etsangiz bundagilar olamini. Gap ko‘p, ko‘mir oz Erkin Vohidov “So‘z latofati” kitobida yozishicha, bu ibora asliyatda “so‘z ko‘p-ku, umr oz”, bo‘lgan ekan. Vaqt o‘tib, boshiga gaz-u ko‘mir tashvishi tushaverganigami, el uni shunday talqinlab ketgan. Qiziq, yana aslidek aytish-chun vaqt zarurmi elimizga yo ko‘mir? Shu kabi mushohadalar manqaldonida boshimni changallab o‘tirganimda, xonam eshigini kimdir avvaliga halaqit bermadimmi, deganday, ohista tiqillatib, keyin nima bo‘lsayam kiraman baribir, deganday, shiddat-la g‘iyqillatib ochadi-yu o‘zi ila qishloqning olti pudcha to‘poriligini iyartirib, jaydari fuqaro kirib keladi. Ming yillik ota qadrdonlarday sovuqdan qizargan yuzlariga iliq yuzimni bosgan ko‘yi, bag‘irlashib ko‘rishamiz. Xona havosi lahzalarda mushk-anbar-u tamaki, qahva-yu nosvoy, ko‘k choy-u tezak, qog‘oz-u qipiq... islari ila diffuziyaga kirishadi (“diffuziya” – fizik jarayon bo‘lib, moddalarning o‘zaro aralashib ketishini anglatadi. Moddaning agregat holatiga qarab, diffuziya qisqa yoki uzoq muddatda bir-biriga singishadi — Sh.B). Keyin fuqaro kursiga cho‘kib, rapidaday kaftlarini ochadi: “...ha-a, binnima de!”. Men ham “binnima” deb duo qilgan bo‘laman-u yuzimni silab qo‘yaman. Fuqaro esa komil ixlos bilan hanuz sovuqdan qizarib turgan yuzlariga mas’h tortadi: “o-oblohu akba-ar!”. So‘ng o‘zaro so‘rasha ketamiz, taomilni davomlatib. Fuqaro muddaoga o‘tadi, gapini salmoqlab: — ...shu desa-ang, butun Paxtachini aylanib, ko‘mir oxtarib jurippan, uka. Mahalladan bir marta opko‘rdim, yarimi to‘praq chiqti... Qap-qara to‘praq, ishanasanma! Keyin bilsam, boshida katta-katta, yaxshi ko‘mir keliyka-an, mahalladagilar uni pala-an pulg‘a po‘rillatib sotib juboriykan-da, imi-jimida, ichiga uraylar... A, bizarga o‘xshag‘an qara xalqqa mayda-chuydasini, to‘prag‘ini sotiykan, so‘g‘in. Hov-v, “Qirguli” taraplarda yaxshisi borakan deb eshitdim, bir. Borib qarasam, ochered qaynab jotipti. Menga navbat kegincha, yana maydasi yo to‘prag‘i qolishi aniq-da... Kamiga kilasi bir ming jetti yuz-bir ming sakkiz yuzdanakan. To‘vri, maydasini besh yuz so‘mdanam beramiz, deyapti. A, menga katta-kattasi, shu pechkaga tiqqanda, lang‘illab cho‘g‘i qoliyaqqani keragidi-da-a... Sheti-ib o‘tib ketiyatuvdim, munday qarasam, redaksiya!.. Kirib bir dardimdi aytaychi, hech bo‘masa, jengil tortarman, deb turg‘an jayimidi... Nima deysan, shunga, uka? Nimayam derdim: biz ham tumandan tuzukroq ko‘mirning daragini topmagach, huv-v, Navoiyning Navbahoridan, kilosini bir ming ikki yuz so‘mdan opkeltirganimizni, ko‘mirfurush yigit juda katta bo‘lmasayam, juda mayda bo‘lmagan ko‘mirlarini ellik kilodan xaltalarga joylab, tirkamali ulovida uyimizga keltirganini, o‘zim tirkamasiga chiqib, qora qurumga botib, xaltalarni bitta-bitta supaga dumalatganimni, gap orasida ko‘mirfurush Hamdam Sobirovning qishlog‘idanligini aytib qolganini, Hamdamning qarindoshlarini ko‘rib turishini, hammasi, ayniqsa amakilari shu mashhur qondoshiga o‘xshab ketishini e’tiroflaganini... erinmay so‘zlab beraman. Butun vujudi diqqatga aylanib, “...aha... ha... hm-m...”lab eshitayotgan Fuqaroni ko‘rib, ha-a, javobniyam bopladim, ortiqcha savol-u izoh kelib qolsayam, joy topolmay, miyasida muallaq turib-turib, qaytib ketadi, deya endi xotirjam torta boshlaganimda, tomdan tarasha tushganday, qarsillatib so‘raydi-ki: “Hamdam? Kimdi bolasiydi u?”... Bilonihoya, ul mashhuri zamona ashulakashimiz kimning bolasi ekanligini aytolmasam-da o‘sha ko‘mirfurushning telefon raqamini tayin topib berishga ishontirib jo‘nataman Fuqaroni. Ammo kechgacha surishtiraman hamki, uning dom-daragi chiqmaydi, hech kimdan. Xuddiki, o‘shal ko‘mirfurush... ko‘mirfurush emas, balki so‘lg‘in sayyoramizga sirli bir ma’vodan ko‘mirfurush qiyofatida tushgan hilqat-u, bundagi odamizot holini ko‘rib, boshini sarak-sarak qilgancha, o‘z olamiga qaytib ketgandek... Olamjahon istiholada Fuqaroga qayta-qayta sim qoqaman, kechga borib. Ko‘tarmaydi. Ertasi yana... Javobsiz. Kim bilsin, ko‘mir axtarishdan ortib, telefoniga qarolmayotgandir? Qaragisiyam kelmayotgandir, ehtimol? A? “Kim o‘zi u Fuqaro?”, deysizmi? Yaxshilab qarang-chi: balki u qo‘shningizdir, qarindoshingizdir, qishloqdoshingizdir?.. Gaz so‘rama – “gazingni” olasan! Ma’jozi-yu o‘z ma’nosida birday “ishdan chiqib”, doimgi ulovtutar joyimda – qo‘shqavat bir savdo uyining oldida turgandim. Sutrang bir markab kelib bel bo‘ldi, shundoqqina tumshug‘im tagida. Xiyol engashib, chambarakni changalagancha qarab turgan kirakash yigitning qaroqlaridagi liq to‘la tirikchilik tashvishini ko‘rdim-u ortiq izoh-u istiholaga o‘rin ham yo‘qligini anglab, markabiga sho‘ng‘idim. Aravasiga mindingmi, bas, juda ashulasini jo‘rovoz bo‘lib aytvormasang ham, har holda, aravakashning seni odam deya bergan savollariga “miq” etmay ketaverishing-da nojoiz. Suhbat o‘zani qayerdan boshlanib, qayerida tugashigacha yod bo‘lib ketgani uchunam bu gal o‘zim so‘roqqa tuta ketdim kirakashni. Qayerdanligini so‘raganimda, ilmiliq xotirotni uyg‘otdi javobi: — ...dashtdanman, aka. Siz yaxshi bilasiz, u taraplardi! — “Dirjin”danmi (bir zamonlar kommunist mulozim Dzerjinskiy nomiga atalgan qishloqning el og‘zidagi aytilishi)? — deya oydinlashtirishga tushaman. — Shuni kunchiqaridag‘i qishlaq bor-ku... — alohida ma’nilatishga o‘tadi uyam. — Ha-a, bo‘ldi... “Nahripay” mahallasiga kiradi-da baribir shu yoqlar, yoppasiga, — deyman nuqtalagan bo‘lib. — Aha, shunday-shunday, — deydi, rozi bo‘lib. — Shahriddin aka, Husniddin aka...lar yaxshimi? — tovushimga tilsimli ohang indiraman. — Ha... juripti, — deb qo‘yadi, yo‘ldan ko‘zlarini uzmay. — Salom aytib qo‘y, — deyman men ham. — Kimdan? — qiziqishi ortib, o‘smoqchilaydi u. — “Gazlaringizni opkeltirolmagan, mikrofonli ukalaringizdan!”, desang, bo‘ldi, — deyman, men-da yo‘lga termulib... Kirakash yigitni adoqsiz savollari-yu hayratlari ila qoldirib, o‘z xayollarimga cho‘maman: uch yil bo‘pti shungayam... O‘shanda ish yurituvchimizning ko‘hna “Jiguli”sida “Nahripay” mahallasi idorasiga yovuqlashib borarkanmiz, bir to‘da qishloq odamlari-yu ikki mashina organ xodimlari qarshi olgandi, bizni. Qo‘rquv qayda, aksincha, shijoatimiz yanayam ortib, shahd-la tushgandik, o‘ziyam. Prezident sayloviga sanoqli kunlar qolgan paytlaridi. “Paxtachi tuman IIB boshlig‘i o‘rinbosariman”, deya o‘zini tanitgan kishi tirsagimdan tutib, sekingina chekkaga boshlab, past ovozda, ammo ilonday voshillagancha so‘roqqa tutgandi-ki: “...maqsadlaring nima? Xalqdi ko‘tarishma? Saylovoldi-a?”. Men esa unga hammamiz ham el xizmatidagi odamligimizni va bu yo‘lda bir-birimizga bersak faqat yordam berishimizni, yo‘qsa xalaqit ham bermasligimizni aytib, ishga kirishgandim. O‘zidan uzun “uchoyoq”(shtativ)ni ko‘tarib olgan tasvirchimiz allaqachon kamerasini shaylab ulgurgandi, bu fursatda. Bizga arzi hol aytgani ko‘chaning o‘zidayoq yopirilib kelayotgan mahalla ahlini ko‘rgan o‘sha formali o‘rinbosar tezda profilaktika inspektoriga qarab bo‘kirgandi-ki: “Tiq barini uyiga-a!”. “Uchastkavoy” ham azza-bazza odamlarni ko‘chadan uy-uylariga haydab solgandi. Alaloqibat, kameramiz ro‘parasiga to‘rt odam – ikki erkagu ikki ayolgina – turib, gaz so‘rab intervyu berishga jur’at topgandi. Ha, shu mahallada uy bog‘chasi ochgan yana bir ayol bor dardini aytmoqchi edi, ayni shu tabiiy gaz muammosi bobida, ammo na darvozasini ochdi, na telefonini ko‘tardi, o‘sha kuni. Keyinroq bilsak, borishimizdan oldin mahalla raisi uning uyiga borib, agar “g‘ing” deyishsa, bog‘chasini yoptirib tashlashini aytib, bosim o‘tkazgan ekan. Taassufki, bu hali “holva” bo‘lib, asosiy “tomosha”lar pardasi biz qaytgandan so‘ng ko‘tarilgan. Boyagi bizga intervyu bergan ikki erkakni organ xodimlari ulovga bosib, bo‘limga opkelishgan. Ulardan biri – uyidan issiqxona ochgan tadbirkor Husniddin Soatov – o‘shalarning ulovi ichidan menga telefon qilgani, hali-hali hofizamda bong urib turadi: “Alo!.. alo-o! Ha, silar ketgandan bizardi moshinig‘a bosdi bular, uka! Hozir jo‘ldamiz, manikay, Shahriddin ikkovimizdi Ziadindag‘i “otdel”ga opkelyapti bular, uka! Bizardi aybimiz nima endi, gazdi, o‘zimizdi haqqimizdi so‘rab chiqqanimizma, uka-a?!”... O‘shanda ularni bo‘limga opkirib ketishdi-yu besh soat o‘tibgina yondi telefonlari... — Bir savol menga tinchlik bermaydi, shu o‘tgan uch yildan beri, — deyman hanuz yo‘lga termulib, kirakash yigitga, — nima, gaz faqat shu bizga intervyu bergan to‘rt odamgagina kerakmidi? Qolganlar nimaga pana-panalarda pusib-qo‘rqib qarab o‘tirishdi?.. — Sizlar ketgandan ikki kun o‘tib, iyaqda nimalar bo‘g‘aniniyam bilasizma, aka? — deydi kirakash ham qizishib. — Qishlaqdi milisa bosuvdi! Uyma-uy kirib, tintuv o‘tkazib chiquvdi, bir boshdan. Bilasiz, u qishlaqdi deyarli hamma odami tovg‘a chiqadi – tirikchilik. Shuni bahana qip bosuvdi-da... Eh-he, nechtasini matsikilini opqo‘yuvdi, uyingda toshing borakan, deb. Yana nechtasiga shtrap bosdi... — Bilaman! — Ha, bilasiz... Bo‘ldi-da, nimaga hayron bo‘lasiz... Bultur “Oqtepa” mahallasida suyultirilgan gazballon muammosini shaxsiy kanalida ko‘tarib chiqqan mustaqil instabloger G.N. ham ne tashvishlarga qolganini eslab ketaman, ittifoqo. Uniyam onasi ikkovini Paxtachi tumani IIBga olib kelishgandi. Va ungayam xuddi shu savolni qayta-qayta berishgan, o‘shanda: “…maqsadingiz nima o‘zi?!”. G‘alat o‘yinlar... Boysunda besh oydan beri “M – 25” gaz konidan olov otilib yotibdi. To‘rt odam gazdan zaharlanib o‘ldi. Qancha odam uyini tashlab ketishga majbur bo‘ldi. Bugun u yoqdagi yigirmatacha quduqdan gaz sizib, havoga sovurilayotir. Paradoks shuki, o‘sha qishloq ahli tappi, ko‘mir, o‘tin yoqib kun kechiradi! Mamlakatimizda gaz konlari portlashi mumkin, yonishi mumkin, chetga sotilishi mumkin, havoga sovurilishi mumkin... XALQQA BERILISHI MUMKIN EMAS! Mabodo, haqingni talab qilib chiqsang, bo‘limga opkelishadi, so‘roq qiladi, fitna uyushtirishadi, shaxsiy hayotingni kovlashtiradi, tavba qildiradi, tushuntirish xati yozdiradi, tilxat oladi, minnatdorlik izhor ettirishadi... Qisqasi, jaydaricha aytsak, gaz so‘rama – “gazingni” berishadi! *** ...Endi angladingizmi matbuot uyidagilarning manglayini nima tirishtirishini? Zotan, ular juda yaxshi bilishadiki, ishxonadan chiqib, Ziyovuddinni tark etib, qishloqlariga borishganda, gazetada paydar-pay chop etishayotgan “farovon hayot”dan ancha yiroq bir turmushga tushishini. Zim-ziyo qishloq ko‘chalarida yil sayin odamlar ozayib borayotganini, sanoqli tomlardagi mo‘rilardan tutun chiqib turganini, kuzda sovuq tushgandan talay oilalar qishni issiqqina kvartirada shamollamay o‘tkazish uchungina shaharlarga ko‘chib ketishini, turnalar singari issiq kunlarda qishloqqa qaytishlarini... Alqissa, shaharlarimiz qishloqqa – qishlaydigan joyga, qishloqlarimiz esa yozloqqa – yozni o‘tkazadigan joyga aylanayotganini... ko‘rib-kuzatib-kechirib turib, mamnun yashash mumkinmi, do‘stim? Javob topgan kuningiz, behijolat, to‘g‘ri kirib kelavering, shu Ziyovuddindagi matbuot uyimizga: haftaning istalgan kunida, istalgan soatingizda, dam olish-u bayram kunlarigayam qaramasdan... kirib kelavering. Biz uchun shu savollarga ijobiy bir javob berilgan kun – BAYRAM, shu tangliklarga adolatli bir chora topilgan kun – DAM OLISH!..

19.2.2025 1184

Milliy malaka tizimini rivojlantirishda Albaniya tajribasi

Joriy yilning 18 fevral kuni YUNESKO, shuningdek, “Ta’lim sohasidagi loyihalar markazi” loyiha ofisi hamda Milliy malaka tizimini rivojlantirish instituti hamkorligida “Milliy malaka tizimini rivojlantirishda Albaniya tajribasi” mavzusida seminar-trening tashkil etildi. Ma’lumki, O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2024 yil 30 sentyabrdagi PQ-345-sonli qaroriga muvofiq “Ta’lim sohasidagi loyihalar markazi” loyiha ofisi huzurida Milliy malaka tizimini rivojlantirish instituti tashkil etilgan. Mazkur Institutning asosiy vazifalari quyidagilardan iborat: – Bosh vazir raisligidagi Kasbiy malakalarni rivojlantirish bo‘yicha respublika kengashining ishchi organi vazifasini bajarish; – Respublika kengashi, tarmoq kengashlari va malakalarni baholash markazlari faoliyatini tashkiliy-uslubiy, ekspert va tahliliy jihatdan ta’minlash; – tarmoq malaka ramkalari, kasbiy standartlar va baholash vositalarining ishlab chiqilishi bo‘yicha umumiy nazoratni amalga oshirish; – malakalarni baholash markazlarini akkreditatsiyadan o‘tkazish, faoliyatini monitoring qilish; – milliy malaka tizimining yagona raqamli platformasini joriy etish, texnik jihatdan qo‘llab-quvvatlash; – tarmoq kengashlari a’zolari va malakalarni baholash markazlari xodimlarining malakasini oshirish; – vazirlik va idoralardagi kasbiy malakalarni rivojlantirishga mas’ul bo‘lgan mutaxassislar faoliyatini muvofiqlashtirish va ularga amaliy yordam berish.  Dastlab, seminarni Institut direktori – Anvar Allabergenov hamda YUNESKO ofisi vakili - Sara El Attar ochib berdi. Ushbu seminarning tashkil etilishi hamda uning kelajakdagi davomli rejalari haqida so‘z yuritgan Institut direktori o‘zining “O‘zbekiston milliy malaka tizimini rivojlantirish istiqbollari” mavzusidagi taqdimoti bilan aynan bugungi kunga qadar Milliy malaka tizimida olib borilayotgan ishlar hamda yo‘lga qo‘yilishi kerak bo‘ladigan jarayonlar, dunyo tajribasi, shuningdek, bu tizimda O‘zbekiston ham o‘zining munosib o‘rnini egallagan holda namunaviy ko‘rsatkichlar ko‘rsata olishi borasida so‘z yuritdi. Tashkil etilgan seminar-trening mehmoni sifatida ishtirok etayotgan Albaniya Kasb-hunar ta’limi va malakalar milliy agentligi bosh direktori Dr. Eyvis Gishti xonim ham “Albaniya Respublikasida kasbiy ta’lim va milliy malaka tizimi: joriy holati va rivojlantirish strategiyasi” mavzusidagi taqdimoti bilan ishtirok etib, mehnat bozori va ta’lim integratsiyasini ta’minlashda samarali metodologiyalarni qo‘llashga doir fikr-mulohazalarini bildirib o‘tdi. Ushbu uchrashuvdan maqsad: – Albaniya malaka tizimi modeli: huquqiy asoslari va boshqaruvi; – Malaka sohasi ishtirokchilari (tarmoq kengashlari, ta’lim provayderlari) ularning roli va vazifalari; – Malaka tizimining yagona platformasi mavjudligi, boshqa tizimlar bilan integratsiyasi; – Ko‘nikmalarni baholash markazlari va ularni akkreditatsiyadan o‘tkazish tartibi; – «Recognition of Prior Learning» validatsiya qilish, baholash va sertifikatlash – kimlarga mo‘ljallangan va qanday ishlashi; – Malaka sertifikatlarini xalqaro darajada tan olinishi; – Albaniyaning mehnat bozorida yaqin va uzoq istiqbolda paydo bo‘ladigan malaka va ko‘nikmalarni prognoz qilish metodologiyasi va prognoz hujjati bilan batafsil tanishtirish; – Albaniyada milliy malaka tizimini rivojlantirishga mas’ul xodimlarning malakasini oshirish ishlari qanday yo‘lga qo‘yilgan kabilarni o‘rganish hamda tadbiq etishdan iboratdir. Bu esa ikki davlat o‘rtasidagi do‘stlik aloqalarining yanada mustahkamlanishiga sabab bo‘ldi. Kuning ikkinchi yarmida esa, seminar-treningning davomi sifatida Tarmoq kengashlari va Institut mutaxassislari ishtirokida davra suhbati bo‘lib o‘tdi. Davra suhbati doirasida Albaniya milliy malaka tizimini rivojlantirishda tarmoq kengashlari (ish beruvchilar)ning o‘rni, kasbiy standartlarni ishlab chiqish va joriy qilish mexanizmlari, kasbiy standartlarni ishlab chiqishdagi ustuvor jihatlar, kasbiy standartlar asosida ta’lim dasturlarini ishlab chiqish masalalari kabi muhim jihatlar muhokama etildi. Tashkil etilgan seminar-trening kasbiy ta’lim sohasida innovasion yondashuvlarni amaliyotga tatbiq etish, tizimli malaka oshirish va mutaxassislarning professional darajasini yanada takomillashtirishga xizmat qiladi. Uning asosiy maqsadi Milliy malaka tizimini rivojlantirish bo‘yicha manfaatdor tomonlarni o‘z sohalaridagi zamonaviy kasbiy talablar, standartlar va me’yorlar bilan tanishtirish hamda amaliy ko‘nikmalarini oshirish, kurs davomida zamonaviy texnologiyalar, metodologiyalar, shuningdek, mehnat qonunchiligi bo‘yicha bilimlar berish, kasbiy faoliyatni samarali bajarish uchun zarur bo‘lgan yangi bilim va ko‘nikmalarni shakllantirishdan iborat. Shu bilan birgalikda, ishtirokchilar kasbiy malakalar va kompetensiyalarni baholash mexanizmlari, mehnat bozori hamda ta’lim tizimini uzviy bog‘liqligini takomillashtirish, shuningdek, zamonaviy hamda xalqaro metodologiyalarni o‘rganish imkoniyatiga ega bo‘ldilar. Shuningdek, uchrashuvda Albaniya Kasb-hunar ta’limi va malakalar milliy agentligi bosh direktori Dr. Eyvis Gishti xonim hamda Milliy malaka tizimini rivojlantirish instituti direktori Anvar Allabergenov tomonidan memorandum imzolandi.   Ekspert haqida qisqa ma’lumot Dr. Eyvis Gishti xonim kasb-hunar ta’limi va davlat boshqaruvi sohalarida tajribali mutaxassis bo‘lib, hozirda Albaniya Kasb-hunar ta’limi va malakalar milliy agentligi bosh direktori lavozimida faoliyat yuritmoqda.  U Tirana universitetida menejment, biznes treningi va konsalting va moliya-bank boshqaruvi bo‘yicha ikkita magistr darajasiga ega hamda inson kapitalini rivojlantirish yo‘nalishida doktorlik dissertatsiyasini himoya qilgan. 25 yildan ortiq tajribaga ega bo‘lgan dr. Gishti o‘n yildan ortiq vaqt davomida davlat boshqaruvida rahbarlik lavozimlarida ishlagan va o‘n yildan ortiq vaqtdan beri Bryusseldagi Yevropa malakalar ramkasi maslahat kengashi a’zosi hisoblanadi. U Albaniya malakaviy asoslarini ishlab chiqish va joriy etish bo‘yicha ishchi guruhga ham raislik qiladi va ERASMUS+ asosiy loyihalarini muvofiqlashtiradi. Fidoyi ilmiy hodim sifatida u yigirma yildan ko‘proq vaqt davomida o‘qituvchi bo‘lib ishlagan va ta’lim, mehnat bozori siyosati va inson resurslarini boshqarish bo‘yicha 30 dan ortiq nashrlarning muallifi sanaladi.   Dr. Eyvis Gishti xonim: Men bu yerga Albaniyaning Malakalar tizimidagi tajribasini o‘rtoqlashgani tashrif buyurdim. Mening fikrimcha bir-birimizning tajribalarimizni o‘rganish va eng yaxshi amaliyotlarni muhokama qilish judayam ajoyib imkoniyatdir. Bu esa Milliy malaka tizimini yanada puxta tashkil etishga, uni iqtisodiyot va mehnat bozoriga mutanosib shakllantirshga hamda Milliy malaka ramkalarini yanada zamon talablariga mos holda ishlab chiqishga yordam beradi. Men O‘zbekistonning Milliy malaka tizimida amalga oshirayotgan ishlari bilan tanishib chiqdim. Tan olish kerak, sizlar juda ko‘plab islohotlarni amalga oshirmoqdasiz. Agarda o‘zaro bir birimizni qo‘llab-quvvatlasak, albatta, katta natijalarni qo‘lga kiritish mumkin. Bu uzoq jarayondir. Biz yaratayotgan imkoniyatlar nafaqat davlat, balki manfaatdor tomonlar uchun ham foydali bo‘lishini, shuningdek, natijalar albatta samarali bo‘lishini ta’minlashimiz zarur. Buning uchun esa kasbiy ta’limni rivojlantirish yo‘lidagi ishlarni yanada ahamiyatini oshirish va manfaatdorlar ishtirokini kuchaytirish lozim. Thomas Lux, YUNESKO eksperti: O‘zbekiston Respublikasida Milliy malaka tizimi (MMT) mavjud va uni yanada rivojlantirish zarur. Yaqinda tashkil etilgan Milliy malaka tizimini rivojlantirish instituti bu mas’uliyatni o‘z zimmasiga olgan. Institutning ko‘plab vazifalari mavjud, shu bilan birga Institut kasbiy ta’lim doirasida malakali xodimlarni yetkazishga alohida e’tibor qaratishi lozim, mexnat bozori talabiga javob bermaydigan kasbiy ta’lim aksariyat  bitiruvchilarni oliy ta’lim olishga majbur kiladi. Barcha malaka darajalari uchun ta’lim sifatini ta’minlash va belgilangan mezonlarga muvofiq ravishda yanada rivojlantirilishi muhimdir. YUNESKO bilan hamkorlikda ishlab chiqilgan Sifatni ta’minlash ramkasi xalqaro tajriblarni o‘rganilgan holda amalga oshirilishini talab etadi.                         

18.2.2025 1581

1 million tonna plastik chiqindi mamlakatimizda ekologik vaziyatni og‘irlashtirmoqda

Do‘kondan xarid qilgan narsalarimizni yelimxaltada olib ketamiz. Uyda esa yelimxalta saqlanadigan tortma yoki quti doim to‘lib turadi. Sababi ayrim yumushlar uchun juda qulay. Ayniqsa, chiqindilarni saqlashda deyarli hamma shundan foydalanadi. Bir necha yil oldin mamlakatimizda yelimxalta uchun ma’lum narx belgilanganda norozi bo‘lganmiz. Ammo buning o‘ziga yarasha jiddiy sababi borligi endi ko‘pchilikka ayonlashmoqda. Shunday bo‘lsa-da, ulardan foydalanish kamaygani yo‘q. Do‘konlarda hatto ko‘katlar ham alohida polietilen plyonkalarga qadoqlangan. Rivojlangan mamlakatlar polietilen qadoqlash vositalaridan voz kechayotgan bir paytda ko‘katlarni qadoqlash kimga kerak? Umuman, mahsulotlarni qayta-qayta qadoqlashdan nima foyda? Masalan, quruq choyni olaylik. Avval yelim qog‘ozga, undan keyin qog‘oz qutiga solinib, yana polietilen plyonka bilan qadoqlanadi. Sotib olinganidan so‘ng esa barcha qadoqlar chiqindiga tashlanadi. Balki boshqa qadoqlash usulini o‘ylab topish kerakdir? Kundalik hayotda biz deyarli har kuni ishlatadigan plastik mahsulotlarning o‘rtacha parchalanish vaqti 400 yildan 700 yilgacha ekanligi aniqlangan. Bu ularning chidamliligi va mustahkamligini isbotlovchi dalildek bo‘lib ko‘rinishi mumkin. Lekin boshqa tarafdan olib qaralsa, biz bu mahsulotlar arzon bo‘lgani uchun ishlatamiz. Natijada vazifasini o‘tab bo‘lgan bir martalik idishlar chiqindiga uloqtiriladi. Tashvishli jihati shuki, plastik buyumlar yerga tushib, mayda zarrachalarga boʻlinadi va ishlab chiqarish jarayonida ularga qoʻshilgan kimyoviy moddalarni atrof-muhitga tarqatadi. Bu xlor, turli kimyoviy moddalar, masalan, zaharli yoki olovga chidamli kanserogenlar boʻlishi ham mumkin. Ayni kimyoviy moddalar yer osti suvlariga yoki boshqa ochiq suv manbalariga tushishi va bu suvdan u yoki bu ko‘rinishda foydalanadigan kishilar salomatligiga jiddiy zarar yetkazishi mumkin. Bundan tashqari, okean va dengizda yashovchi hayvonlarga, o‘simliklarga, umuman, flora va faunaga zarar yetkazmay qolmaydi. Ma’lumotlarga ko‘ra, plastik chiqindilar okeanga tushgach, quyosh, shamol va turli to‘qnashuvlar sabab mayda, polimer tuzilishini saqlab qolgan zarralarga bo‘linadi. Suvda yashovchi jonzotlar esa bu zarralarni yutadi. Shu tariqa ular oziq-ovqat zanjiriga ulanadi. Ayrim plastik turlari biologik jihatdan parchalanganda metan gazini ajratadi va bu global isishga sabab bo‘ladi. Ahvol yomonlashayotganini havoning o‘rtacha harorati oshib borayotganidan ham sezish qiyin emas, aslida. Yaxshisi, bu haqda faktlar gapirsin. Yiliga 350 million tonna plastmassa chiqindi Har yili dunyo bo‘ylab taxminan 350 million tonna plastmassa chiqindi ajraladi. Tadqiqotlar natijasiga ko‘ra, Hindiston plastik ifloslanish bo‘yicha dunyoda yetakchi bo‘lib, yiliga 9,3 million tonnagacha plastik chiqindi tashlaydi. Keyingi o‘rinlarda Nigeriya (3,5 mln t), Indoneziya (3,4 mln t), Xitoy (2,8 mln t), Pokiston (2,6 mln t), Bangladesh (1,7 mln t), Rossiya (1,7 mln t), Braziliya (1,4 mln t), Tailand (1 mln t) va Kongo (1 mln t) egallaydi. Ayni paytda O‘zbekistonda yiliga 10,2 million tonnadan qattiq maishiy chiqindi hosil bo‘lib, uning 10,3 foizini (1,05 mln t) plastik chiqindilar tashkil etadi. Chiqindilarning asosiy manbayi qadoqlash bo‘lib, odatda mahsulot xarid qilingandan so‘ng qadoqlar tashlab yuboriladi. Bundan tashqari, mamlakatimizda plastik mahsulotlar importi eksportdan sezilarli darajada oshib, 2023-yilda 158,5 ming tonnani tashkil etgan va plastik mahsulotlar importining ulushi 2020-yilga nisbatan 54,6 foizga oshganini ko‘rish mumkin. Dunyo aholisining 80 foizdan ortig‘i istiqomat qiluvchi 76 ta davlatda yelimxaltalar muomalasini tartibga solish bo‘yicha cheklovlar joriy etilgan. Bu borada birinchi taqiq 2002-yilda Bangladeshda joriy qilingan bo‘lib, mamlakatda shahar quvur tizimini yelimxaltalar yopib qo‘ygani tufayli suv toshqini yuzaga kelgan va odamlar halok bo‘lgan. Shundan buyon dunyoning rivojlangan mamlakatlari plastik qadoqlar va yelimxaltalardan foydalanishdan bosqima-bosqich voz kechmoqda. Gruziya va Moldova birinchilardan bo‘lib polietilen xaltalarni ishlab chiqarish va sotishdan voz kechdi. Fransiyada undan foydalanish taqiqlangan. O‘zbekistonda vaziyat yaxshilanadimi? O‘zbekiston plastik chiqindilarni tizimli tarzda inventarizatsiyadan o‘tkazgan. Bu jarayon mamlakatda chiqindilarni boshqarish strategiyasini shakllantirish uchun muhim vosita bo‘lib, u plastikning qaysi sektorda eng ko‘p ishlatilishini, qayta ishlash darajasini va chiqindilar hajmini baholash imkonini beradi. Ammo mamlakatda qayta ishlash sektori hali yetarlicha rivojlanmagan. Cheklangan qayta ishlash korxonalari plastik chiqindilarni samarali qayta ishlashda muammolar tug‘diradi. Bu holatni yaxshilash uchun yangi qayta ishlash zavodlarini qurish va mavjudlarini takomillashtirish rejalashtirilmoqda. Chiqindilarni alohida yig‘ish tizimi rivojlanyapti, ammo hali bu jarayon butunlay samarali emas. Alohida yig‘ish punktlarini kengaytirish, ekologik madaniyatni oshirish maqsadida aholi o‘rtasida targ‘ibot ishlari olib borish zarur. Plastik chiqindilarni boshqarish bo‘yicha qonunchilikni takomillashtirish rejalashtirilmoqda. Bu plastikni qayta ishlash uchun majburiy kvotalar, bir martalik plastik mahsulotlarga cheklovlar va plastik ishlab chiqaruvchilarning kengaytirilgan majburiyatlari orqali amalga oshiriladi. Biologik parchalanadigan materiallar ishlab chiqarishga investitsiyalar jalb qilish, plastik mahsulotlarga alternativalarni ishlab chiqish va yopiq tizimlarni yaratish kabi innovatsion yondashuvlar ham o‘ylab topilmoqda. Aholini ekologik madaniyatga o‘rgatish, chiqindilarni saralashning ahamiyatini tushuntirish hamda ekologik savodxonlikni oshirishga qaratilgan axborot dasturlari va maktablar, korxonalarda ma’rifiy tadbirlarni tashkil etish muhim ahamiyat kasb etadi. Shuningdek, plastik chiqindilarni barqaror boshqarish uchun davlat, biznes va fuqarolik jamiyatining faolligi muhim ahamiyatga ega.                                                                                    

18.2.2025 916

Autstaffing xizmatlari ishsizlik muammosini kamaytiradimi?

Zamonaviy iqtisodiyotda ilg‘or kompaniyalar borgan sari ko'p xodimlarni boshqarishning an'anaviy usullaridan voz kechib, yanada ilg'or usullarga murojaat qilmoqdalar. Xo'sh, autstaffing kabi yangi, ammo allaqachon keng tarqalgan tushunchaning mohiyati nimada? Autstaffing xizmati bu — autstaffer (ish beruvchi) tomonidan o‘z xodimlarini ularning roziligi bilan boshqa yuridik shaxslarga (qabul qiluvchi tashkilotga) ushbu xodimlar tomonidan autstaffer va uning xodimi o‘rtasida tuzilgan mehnat shartnomalarida hamda jamoa kelishuvlarida belgilangan mehnat vazifalarini bajarish uchun vaqtincha yuborish yo‘li bilan ko‘rsatiladigan xizmat turi xisoblanadi. Bu borada, O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2024-yil 26-oktabrda 706-son  “Autstaffing xizmatlarini ko‘rsatish tartibi to‘g‘risidagi nizomni tasdiqlash haqida”qarori e`lon qilingan bo`lib ushbu sohani rivojlantirishga xizmat qilib kelmoqda. Ushbu xizmatlar  bu biznes-jarayonlarni tashqi kompaniyaga topshirish xizmatlaridan biri bo‘lib, tashkilot o‘z xodimlarini yoki muayyan funksiyalarni tashqi xizmat ko‘rsatuvchi tashkilotga vaqtinchalik o‘tkazib beradi. Bu xizmat ko‘p hollarda korxonalarga operatsion xarajatlarni kamaytirish, jarayonlarni optimallashtirish va malakali mutaxassislarni jalb qilish imkonini beradi. Autstaffing xizmatlarining asosiy turlari: IT-autstaffing Axborot texnologiyalari sohasida mutaxassislarni vaqtinchalik jalb qilish. Bu, asosan, dasturchilar, tizim administratori yoki kiberxavfsizlik bo‘yicha mutaxassislar uchun qo‘llaniladi. Moliyaviy va hisob-kitoblar autstaffing Bu xizmatda buxgalteriya yoki moliya bo‘limining vazifalari tashqi kompaniyaga topshiriladi. HR-autstaffing Kadrlar bilan ishlash funksiyalarini autstaffing orqali tashqi xizmat ko‘rsatuvchi tashkilotlarga topshirish. Ishlab chiqarish autstaffingi Ishlab chiqarish yoki logistika sohasidagi muayyan vazifalarni bajarish uchun malakali ishchilarni vaqtinchalik jalb qilish. O‘zbekiston sharoitida aholigi bandligini ta`minlash maqsadida Autstaffing xizmatlarining qaysi turlaridan foydalanish zarur? Mamlakatimizda Autstaffing xizmatlari nafaqat ishlab chiqarish va qishloq xo‘jaligi sohalarida, balki turizm, IT, logistika va xizmat ko‘rsatish kabi sohalarda ham bandlikni oshirishda muhim ahamiyatga ega. Mahalliy hokimiyat organlari va biznes sektori ushbu xizmatlarni joriy etish uchun qo‘llab-quvvatlash mexanizmlarini yaratishi zarur. Bu, ayniqsa, yoshlar va ish bilan band bo‘lmagan aholining bandligini oshirishda samarali bo‘ladi. Bizning fikrimizcha, ushbu xizmatlarni  milliy iqtisodiyotimizda xizmat ko‘rsatish sohasi ayniqsa bir martalik ish bilan ta`minlashda kenf foydalansa bo‘ladi. Albatta ushbu xizmatlardagi yuboriluvchi xodimning huquq va majburiyatlari Autstaffing shartnomasi bo‘yicha belgilab qo‘yiladi. Mamlakatimizning turistik potensiali hamda aholining asosiy qismi yoshlar ekanligidan kelib chiqib tarixiy shaxarlarimiz Samarqand, Xiva, Buxoro, Qo‘qon shaxarlarida xam yoshlar o‘rtasida bu xizmatlarni yo‘lga qo‘yish milliy iqtisodiyot  rivojlantirish va aholi bandligini ta`minlashda kata hissa qo‘shadi. Bu borada yuqorida aytganimizdek, mahalliy hokimyat o‘rganlari va tegishli sektorlar hamda aholi bandligini ta`minlash borasidagi soha mutaxassislaridan keng ko‘lamli chora-tadbirlarni amalga oshirishni taqozo etadi. Autstaffing jarayoni quyidagi ketma-ketlikda amalga oshiriladi. Buyurtmachi, yaʼni qabul qiluvchi tashkilot qo‘shimcha ishchi kuchiga bo‘lgan extiyojini va kerakli ishchi-xodimlar sonini aniqlaydi hamda autstaffing xizmatidan foydalanish bo‘yicha autstaffer tashkilotga taklif (oferta) yuboradi. Qabul qiluvchi va autstaffer o‘rtasida autstaffing shartnomasi tuziladi. Autstaffer shtatidagi xodimlardan qabul qiluvchi tashkilotga yuboriladigan xodimlarning ro‘yhatini tuzadi va ularning mehnat shartnomasiga ularni qabul qiluvchi tashkilotga yuborish haqida qo‘shimcha kelishuvlar tuzadi. Shundan so‘ng, autstaffer tashkilot qabul qiluvchi tashkilotga yuqoridagi xodimlarni yetkazib beradi. Autstaffer tashkilot zaruratga ko‘ra, qabul qiluvchi tashkilotda ish boshlagan xodimlarning mehnat shartnomasi va qo‘shimcha kelishuv shartlariga rioya etishini nazorat qiladi. Qabul qiluvchi tashkilot xodimlarni qabul qilib oladi, ularni tegishli ishlarga yo‘naltiradi hamda har oy davomida qabul qilingan har bir xodim uchun ishlangan vaqti va ish haqi to‘g‘risida hisobot tuzadi. Shuningdek, autstafferga xizmatlar uchun autstaffing shartnomasida ko‘rsatilgan shartlar asosida to‘lov to‘lab boradi. O‘z navbatida autstaffer tashkilot qabul qiluvchi tashkilotda ishlayotgan xodimlariga har oyda kamida 2 martadan ish haqi to‘lovlarini to‘lab boradi. Autstaffer va qabul qiluvchi tashkilot o‘rtadagi autstaffing shartnomasi ijrosi bo‘yicha bajarilgan ishlarni qabul qilish-topshirish dalolatnomasi tuzadi. To‘lovlar bo‘yicha xatlar va talabnomalar almashishi mumkin. Hamda shartnomaga muvofiq hisob-kitoblarni o‘z vaqtida amalga oshirib boradi.   Xurshidjon ABDULLAYEV TDYU Davlat boshqaruvi kafedrasi o‘qituvchisi,   Javlon VAFOYEV, TDYU Jamoatchilik va OAV bilan aloqalar bo‘limi bosh mutaxassisi

18.2.2025 887

Akademik erkinlikning kafolati — konstitutsiyaviy yondashuv

O‘zbekistonda erkinlik g‘oyalari jamiyat taraqqiyotining barcha sohalarida bo‘lgani singari, ta’lim sohasida ham amalga oshirilayotgani yangi qabul qilingan Konstitutsiyada ham amaliy ifodasini topmoqda. Jumladan, yangilangan Konstitutsiyamizning 51-moddasida “Oliy taʼlim tashkilotlari qonunga muvofiq akademik erkinlik, o‘zini o‘zi boshqarish, tadqiqotlar o‘tkazish va o‘qitish erkinligi huquqiga ega” degan norma belgilandi. Xo‘sh, Konstitutsiya darajasida mustahkamlangan “akademik erkinlik” o‘zi nima? Ushbu tushunchaning qonun hujjatlarida belgilangan ta’rifi mavjudmi? Shu va boshqa savollar bilan Toshkent davlat yuridik universiteti Konstitutsiyaviy huquq kafedrasi o‘qituvchisi Umidjon Sobirovga murojaat qildik. — Umidjon aka, Konstitutsiyada nazarda tutilgan tushuncha — akademik erkinlik deganda nima tushuniladi va uning umumiy qoidalari nimalarda aks etadi? — O‘z fikrini erkin bildirish huquqining tarkibiy qismi sifatida ta’kidlanadigan akademik erkinlikning ta’rifi biron-bir normativ-huquqiy hujjatlarda o‘z ifodasini topmagan. Ammo Birlashgan Millatlar Tashkilotining maorif, fan va madaniyat masalalari bilan shug‘ullanuvchi tashkiloti (UNESCO) mazkur tushunchani quyidagicha ta’riflaydi: pedagog-o‘qituvchilar va talabalarning qonun, institutsional qoidalar yoki jamoatchilik bosimidan, yoki ma’muriy organlarning asossiz aralashuvi hamda ularning cheklovlarisiz o‘qitish, bilim va tadqiqot olib borish erkinligi hisoblanadi. — Ushbu erkinlik nimalarda namoyon bo‘ladi? Akademik erkinlik, asosan, o‘qitish va muhomaka qilish, tadqiqot qilish va tadqiqot natijalarini tarqatish, ta’lim tizimi haqida jamoatchilik oldida o‘z fikrini bildirish erkinligi yoki universitet (yoki davlat) tomonidan senzuraga uchramaslikda namoyon bo‘lishi mumkin. — Demak, mazkur huquqni faqatgina oliy ta’lim tashkilotlari uchun emas, balki barcha ta’lim muassasalariga tegishli huquq deb hisoblash mumkinmi? — Albatta, akademik erkinlik o‘quv jarayonini mustaqil shakllantirishda, professor-o‘qituvchilarning dars o‘tish erkinligida, ilmiy-tadqiqot mavzularini mustaqil tanlash va tadqiq etishda, uning natijalarini nashr etish va tarqatishda, professor-o‘qituvchilar hamda ilmiy xodimlar akademik erkinligini cheklanmasligida o‘z ifodasini topishi mumkin ekan, ya’ni ta’kidlaganingizdek, mazkur huquq subyekti sifatida oliy ta’lim tashkilotlaridan tashqari, pedagog-o‘qituvchilar, ilmiy izlanuvchilar yoki boshqa ta’lim tashkilotlarini ham kiritish mumkin. Umuman olganda, akademik erkinlik sifatli oliy ta’lim olishning zaruriy shartidir. Har qanday savolni, hatto eng noqulay savollarni ham berish qobiliyati fanni oldinga siljitadi. — Mazkur huquqning Konstitutsiya darajasida mustahkamlashning ahamiyati qanday? — Akademik mustaqillikning qonuniy kafolatlarini mustahkamlash va fuqarolar uchun sifatli ta’lim olish muhitini yaratishi orqali O‘zbekistondagi ilmiy izlanishlar tizimini jahon darajasiga yaqinlashtirish mumkin. Shu nuqtayi nazardan, xorijiy tajriba o‘rganilgan holda zamon talablariga javob bera oladigan ta’lim bilan bog‘liq raqamlashtirilgan va innovatsion o‘zgarishlar ham qomusimizdan o‘z o‘rnini olgan desak, mubolag‘a bo‘lmaydi. Toshkent davlat yuridik universiteti bosh mutaxassisi Javlon Vafoyev suhbatlashdi

16.2.2025 999

Ularning orzu-umidi bir nihol kabi barq urmoqda

Yaqinda Prezidentimiz Shavkat Mirziyoyevning mamlakatimiz yoshlari bilan muloqoti bo‘lib o‘tdi. Uchrashuvda yoshlar bilan ishlash natijadorligini yana-da oshirish, ularga yana-da keng imkoniyatlar yaratish chora-tadbirlari muhokama qilindi. Videomuloqot tarzidagi uchrashuvda viloyatimiz yoshlari bilan Toshkent viloyati studiyasidan ishtirok etdik.  Uchrashuvda davlatimiz rahbari biz yoshlarni qo‘llab-quvvatlash yuzasidan muhim tashabbuslarni bildirdi. Yurtimizda yoshlarni qo‘llab-quvvatlashga qaratilgan bu tashabbuslar Toshkent viloyati yoshlarini ham ruhlantirdi.  Prezident bugun yoshlar tadbirkorligida mutlaqo yangi davrni boshlab beradigan 3 ta katta hujjatga imzo chekkanini eʼlon qildi. Birinchi hujjatga muvofiq, Yoshlar agentligi huzurida Yoshlar tadbirkorligini rivojlantirish jamg‘armasi tashkil etilib, unga 100 million dollar mablag‘ ajratildi. Endi tadbirkor yoshlarga 2,5 milliard so‘mgacha imtiyozli kreditlar beriladi, tashabbuskor yoshlarning startap loyihalariga 2 milliard so‘mgacha investitsiya kiritiladi. Ikkinchi qaror bilan oliygoh bitiruvchilari bandligini taʼminlash bo‘yicha yangi tizim yaratilmoqda. Buning uchun Milliy bankka 100 million dollar resurs beriladi. Bank Oliy taʼlim vazirligi va Savdo-sanoat palatasi bilan birgalikda oliygoh bitiruvchilarining tashabbus va g‘oyalarini loyihaga aylantirish bo‘yicha yangi bank xizmatlari paketlarini joriy etadi. Shuningdek, bitiruvchilarni ish bilan taʼminlash bo‘yicha hokimlar, bank va korxona rahbarlaridan iborat komissiya tuziladi. Komissiya ish o‘rinlarini yaratish, kadrlarga ehtiyoj, bo‘sh o‘rinlarga yoshlarni joylashtirish masalalarini hal etadi. Prezident imzolagan uchinchi hujjatga ko‘ra, Aloqabank yoshlarning biznes loyihalarini qo‘llab-quvvatlovchi tayanch “yoshlar banki”ga aylantirilib, bunga 200 million dollar ajratildi. Bank o‘zini o‘zi band qilgan yoshlar loyihalari uchun 100 million so‘mgacha 7 yil muddatga imtiyozli mikroqarz ajratadi. Shuningdek, yakka tartibdagi tadbirkor bo‘lgan, kamida 20 nafar yoshni ishga olib, kichik korxona ochgan va o‘quv markazi tashkil qilgan yosh tadbirkorlarga 7 yil muddatga 5 milliard so‘mgacha imtiyozli kredit beriladi. Bank kreditlarining kamida 30 foizi xotin-qizlar tadbirkorligi uchun yo‘naltiriladi. Hududlarda “yoshlar biznes inkubatori” tashkil qilinib, yoshlar g‘oyalari startapga aylantiriladi, 6 oydan 3 yilgacha qo‘llab-quvvatlanadi, tayyor biznes, korxona darajasiga olib chiqiladi. “Aloqa venchur” jamg‘armasi orqali startaplarga 50 mingdan 1 million dollargacha sarmoya kiritilib, mahsulot va xizmatlarni ichki va xalqaro bozorlarda sotish, biznes hamkor topish, qo‘shimcha investitsiyalar jalb qilishga ko‘maklashiladi. Agar bu imkoniyatlarning mohiyati nima, deyilsa qisqa qilib aytgan bo‘lardim: yoshlarimiz, Prezident siyosati hamda davlatning kuch-qudratini his qilmoqda. Shu kunlarda maydonga yana avlod yoshlari kirib kelmoqda. Bu yoshlar mutlaqo boshqa dunyo, axborot asrining farzandi. Ularning taklif va tashabbuslari ham tezkor asrimizga hamohang. Asosiysi, yoshlarimizda yuksak vatanparvarlik tuyg‘usi jo‘sh urib turibdi, ularning barchasi muhtasham kelajak poydevoriga bir g‘isht qo‘yishni orzu qiladi. Bugungi muloqotda esa orzu-umidi bir nihol kabi bo‘y ko‘rsatayotgan o‘g‘il-qizlarning taqdiri Prezidentimizning eʼtiborida ekani yoshlar qalbiga g‘urur va shijoat bag‘ishladi. 

13.2.2025 1646

Yetakchilikdan mutaxassislikka!

Mahallada yoshlar yetakchisi lavozimi joriy etilganiga uch yildan oshdi. Shu vaqt davomida faoliyatida yaxshi natijalar ko‘rsatgan yetakchilar orasidan rahbarlik lavozimlariga va yuqori tashkilotlarga ishga tayinlanganlar soni ortdi. Misol uchun, “Top 100” yetakchilar safiga kiritilgan Qarshi shahridagi Bog‘ishamol mahallasi yoshlar yetakchisi Bekmurod Rasulov Prezident huzuridagi Ijtimoiy himoya milliy agentligining Qashqadaryo viloyati boshqarmasi Qarshi shahri “Inson” ijtimoiy xizmatlar markazining Ijtimoiy xizmatlarni tashkil etish bo‘yicha mutaxassisi lavozimiga tayinlandi. Bu yosh liderlar faoliyatiga yana bir munosib bahodir. Bekmurod mahallada ijtimoiy himoyaga muhtoj yoshlar bilan ishlash, iqtidorli va intellektual faol yoshlarni kashf etishda jonbozlik ko‘rsatdi. “Yilning eng namunali mahalla yoshlar yetakchisi” tanlovining viloyat bosqichida 1-o‘rin sohibi bo‘ldi. Turk va ingiliz tilidan sertifikatlarni qo‘lga kiritgan. Bugun yosh liderning mahalladagi faoliyati samaralariga nazar solamiz. Bog‘ishamol mahallasi balansi: Aholi: 1520 nafar; Xonadonlar: 347 ta; Yoshlar: 430 nafar; Ayol-qizlar: 235 nafar.   “Yashil” toifa: 354 nafar; “Sariq” toifa: 67 nafar; “Qizil” toifa: 9 nafar.   Mahalla drayveri: tikuvchilik. “Yoshlar daftari”ga kiritilgan edim... – Ishchi oilasida tug‘ilganman, – deydi Bekmurod Rasulov. – Kasb-hunar kollejida o‘qib yurgan kezlarim “Yoshlar daftari”ga kiritilib, kichik biznesimni yo‘lga qo‘ygandim. U paytda mahalladagi yoshlar yetakchisi lavozimi yo‘q edi. 2022-yili bu lavozim tashkil etilishi menga o‘zimni shu sohada kashf etishim uchun katta maydon berdi. Ilk kunlardan yoshlar hayotiga qanday o‘zgartirish kirita olishim haqida o‘yladim. Yoshlar faolligini oshirish, to‘g‘ri yo‘naltirish va ijtimoiy mas’uliyatli insonlar sifatida shakllanishiga yordam berishni asosiy maqsad qilib oldim. Birinchi navbatda, yoshlar bilan bevosita aloqa o‘rnatish va ularning muammolarini tushunish kerakligini angladim. Ularni eshitib, qo‘llab-quvvatlab, ijobiy o‘zgarishga erishish mumkin edi. 176 million so‘mlik yordam Bugungi kunda yoshlarning muammo va murojaatlari o‘z vaqtida va o‘z hududida hal etilmoqda. Bu yoshlarning millat kelajagiga, davlatimizga va yoshlar siyosatiga ishonchini yanada mustahkamlashga yordam bermoqda. O‘tgan yillarda mahallada yoshlarning bo‘sh vaqtini mazmunli tashkil etish, bandligini ta’minlash borasida keng ko‘lamli ishlar olib borildi. Iqtidorlilarni aniqlash va ularni rag‘batlantirish orqali ko‘plab yoshlarning iste’dodi kashf etildi. “Yoshlar daftari”ga ro‘yxatga olinganlarni qiynab kelgan muammolarni hal qilishda aniq va samarali choralar ko‘rildi. Jumladan, 2024-yilda 20 nafar yosh “Yoshlar daftari”ga kiritilib, ularga 44,6 million so‘mlik ko‘mak berilgan. Ularning: – 2 nafariga safarbarlik chaqiruv rezervi to‘lovlari qoplandi; – 1 nafariga tadbirkorlik faoliyatini boshlashi uchun kredit ajratildi; – 2 nafari xususiy tashkilotlarga ishga joylashdi; – 4 nafarining kontrakt puli to‘landi; – 5 nafariga haydovchilik va o‘quv kurslari xarajatlari qoplab berildi. Yoki bo‘lmasa, “Yoshlar daftari” jamg‘armasi hisobidan 2022-yilda 22 nafar yoshga 82 million so‘m, 2023-yilda 17 nafar yoshga 49,5 million so‘mlik yordamlar ko‘rsatilgan. “Ayollar daftari”ga kiritilgan moddiy ahvoli og‘ir 6 nafar yoshga bir martalik moddiy yordam, 5 nafar ishsiz yoshga zarur asbob-uskuna va kompyuter subsidiya asosida taqdim etilgan. Yetakchidan tashabbus Ko‘cha sardorlari tashabbusi bilan har shanba va yakshanba kunlari mahalladagi ko‘chalar o‘rtasida futbol, har yakshanba kuni shaxmat bo‘yicha “Rokirovka” musobaqalarini o‘tkazish yo‘lga qo‘yildi. 2024-yili mahalla vakillari “Besh tashabbus olimpiadasi”da sportning armrestling, yengil atletika turlari bo‘yicha shahar bosqichida, shaxmat bo‘yicha viloyat bosqichida g‘oliblikni qo‘lga kiritdi. Mahalla hududidagi 47-maktabda “Yoshlar kutubxonasi” tashkil etilgan. Bu yerda “Zakovat” intellektual o‘yini ham muntazam o‘tkazib borilmoqda. Yoshlar yetakchisi tashabbusi bilan sport, musiqa, hunarmandchilik bo‘yicha bepul to‘garaklar tashkil etildi. Qarshi shahar 2-son politexnikumida “Besh tashabbus olimpiadasi” ishtirokchisi Muxlisa Xalilova tomonidan yoshlarga shaxmat saboqlari berilmoqda. Javohir Quvonov boks bilan muntazam shug‘ullanib, viloyat va respublika musobaqalarida sovrinli o‘rinlarni qo‘lga kiritdi. U mahallada boks to‘garagini ochish taklifini bildirgan edi. Bekmurod Rasulov mahalla hududidan bo‘sh bino topib, to‘garak tashkil etishga ko‘maklashdi. Sportga qiziqishi bo‘lgan, kam taʼminlangan oila farzandlari, ijtimoiy himoyaga muhtoj yoshlar mashg‘ulotlarda bepul qatnashmoqda. Yoshlarda g‘oya ko‘p, ammo... – Yoshlarda qiziqarli va samarali g‘oyalar ko‘p, ularni amalga oshirish uchun imkoniyat va ko‘mak topish qiyin, – deydi Bekmurod Rasulov. – Shu sababli, faoliyatimni yoshlar uchun yangi imkoniyatlar ochish, ularni ijtimoiy, madaniy va professional jihatdan rivojlantirishga qaratganman. Xayrullo Qurbonov jazoni ijro etish muassasasidan qaytgach, ishlash istagi borligi, lekin qo‘lida hunari yo‘qligini aytadi. U polietilen mahsulotlari ishlab chiqaradigan korxonaga oddiy ishchi sifatida ishga joylashtirildi. Tikuvchilikni biladigan, lekin ishsiz yurgan Zarnigor Ahadovaga tikuvchilik faoliyatini boshlashi uchun 33 million so‘m imtiyozli kredit ajratildi. Hozir oyiga 4-5 million so‘m atrofida daromad topmoqda. 1 ta ish o‘rni yaratdi. 5 nafar shogirdi bor. Tadbirkor yoshlardan biri Azamat G‘ulomovga faoliyatini kengaytirishi uchun 33 million so‘m imtiyozli kredit olib berildi. Buning natijasida u asalarichilik faoliyatini rivojlantirib, 2 nafar yoshni ishga oldi. Kitobxonlik targ‘iboti “Mutolaa” loyihasidan foydalanayotgan bog‘ishamolliklar 300 ga yaqin. Loyiha targ‘ibotini kuchaytirish maqsadida Qarshi shahar yoshlar ishlari bo‘limi va yoshlar yetakchilari tashabbusi bilan ta’lim muassasalarida “Mutolaa bilimdoni” tanlovini tashkil etilmoqda. Bog‘ishamolda esa, kitobxonlik to‘garagi yo‘lga qo‘yilgan. To‘garakda har hafta “Mutolaa” loyihasidan bir kitob tanlab olinib, yoshlar bilan birgalikda tezkor savol-javoblar o‘tkaziladi. G‘oliblarga “Mutolaa premium” xizmati sovg‘a qilinadi. “Ibrat farzandlari” loyihasi doirasida til o‘rganayotgan bog‘ishamolliklar 400 dan ziyod. Ular 25 dan ortiq tilni uydan chiqmagan holda o‘rganmoqda. “Ibrat farzadlari” loyihasi sardori Farzona Bahromova o‘z xonadonida bepul ingiliz tili kursi tashkil etib, yoshlarga ta’lim bermoqda. Bir nuroniy 10 yoshga mas’ul Bog‘ishamolda “Bir nuroniy 10 yoshga mas’ul” tamoyili asosida yoshlar mahalla nuroniylariga biriktirilgan. Profilaktika inspektori va “Qalqon” jamoasi bilan birgalikda jamoat joylari, maktab, savdo maskanlarida tungi nazorat yo‘lga qo‘yilib, profilaktik tadbirlar o‘tkazilmoqda. Mahalla ahlining hamjihatliligi sabab Bog‘ishamol jinoyatchilikdan xoli hudud deb topildi. 2022-yildan buyon mahallada jinoyatchilik va huquqbuzarlik sodir etilgani yo‘q. – Mahallada 33-sonli alohida ta’limga ehtiyoji bor bolalar uchun ixtisoslashtirilgan maktab joylashgan, – deydi Bekmurod. – Bu muassasa bilan doimiy aloqa o‘rnatib, o‘quvchilarning orzu-umidlarini amalga oshirishga intildim. Maktabda o‘quvchilar uchun hunarmandchilik to‘garaklari tashkil etilgan. Ular yaratgan qo‘l mehnati mahsulotlari bilan meni hayratga soladi. Ularni qo‘llab-quvvatlash maqsadida turli tadbirlar, jumladan xayriya konsertlari tashkil etamiz. Tadbirlarda o‘quvchilar tomonidan yaratilgan qo‘l mehnati buyumlari sotuvga qo‘yilib, tushgan mablag‘ga hunarmandchilik jihozlari va mehnat qurollari xarid qilinadi.

11.2.2025 645

Masʼuliyatli fan

Hukumat tashabbusi bilan maktablarda chaqiriqqa qadar boshlang'ich tayyorgarlik fani joriy etildi. Bugungi globallashuv davrida har bir davlat o‘z xavfsizligini ta’minlash va mustaqilligini mustahkamlash uchun harbiy tayyorgarlik masalalariga alohida e’tibor qaratmoqda. O‘zbekiston ham yosh avlodni harbiy xizmatga tayyorlash, ularning jismoniy va ma’naviy tarbiyasini rivojlantirish borasida muhim ishlarni amalga oshirmoqda. Ushbu jarayonda maktablarda o‘qitiladigan chaqiriqqa qadar boshlang'ich tayyorgarlik fani muhim o‘rin tutadi. Men, ushbu fandan o‘qituvchi sifatida, nafaqat dars jarayonida nazariy bilimlarni o‘rgataman, balki o‘quvchilarning Vatanga bo‘lgan muhabbatini shakllantirishga, jismonan va ma'nan sog‘lom avlodni tarbiyalashga katta e'tibor qarataman. Chunki bugungi o‘quvchi – ertangi kunning askari va Vatan himoyachisi. ChQBT fanida nazariya va amaliyotni tengma-teng olib borishga harakat qilaman. Nazariy qismda O‘zbekiston Respublikasi Qurolli kuchlari tuzilishi, asosiy vazifalari va qonuniy asoslari, harbiy xizmatning mohiyati, fuqarolik burchi va mas’uliyat, harbiy etikaga oid bilimlar va komandirga bo‘ysunish tartiblari haqida bilim beraman. Amaliy mashg‘ulotlarda jismoniy tayyorgarlik – yugurish, sakrash, to‘siqlardan o‘tish mashqlari; qurol-aslaha bilan ishlash bo‘yicha dastlabki ko‘nikmalar – AK-74 avtomatini yig‘ish va qismlarga ajratish, nishonga otish texnikasi; fuqarolik mudofaasi – yong‘in, zilzila, texnogen avariyalar paytida o‘zini qanday tutish lozimligi, maydondagi harakatlanish va harbiy saf tayyorgarligi to‘g‘risida o‘quvchilarga ko‘nikmalar beraman. Ular bu ko‘nikmalarni yaxshi o‘zlashtirayotgani meni doim zavqlantiradi. 2024-yil aprel oyida Sirdaryo viloyati Guliston shahrida o‘tkazilgan “Turon yo‘lbarslari” harbiy sport musobaqasida Prezident ta’lim muassasalari agentligi tizimidagi ijod maktablari o‘rtasida o‘tkazilgan harbiy sport musobaqasida 5-o‘rin Sulton Jaloliddin jamosiga nasib qildi. Milliy Gvardiya Qo‘riqlash boshqarmasi kamondan o‘q otish sport o‘yinlarida shaharda 1-o‘rin, viloyatda esa 2 va 3-o‘rinlarni egallab kelmoqdamiz. Yoshlarni harbiy vatanparvarlik ruhida tarbiyalashda maktabimizda o‘tkazilgan harbiy musobaqalar, tadbirlar va uchrashuvlar o‘quvchilar uchun alohida ahamiyat kasb etadi. Maktabimizda “Vatan tayanchi” otryadi tuzilgan. ChQBT fanidagi mashg‘ulotlar o‘quvchilarni hayotiy sharoitlarda to‘g‘ri qaror qabul qilishga, xavf-xatarlarga tezkor munosabat bildirishga o‘rgatadi. Bu fan o‘quvchilarning nafaqat harbiy, balki hayotiy tayyorgarligida ham muhim o‘rin tutadi. Yoshlar o‘z Vatanini sevishni, uni himoya qilish burchini anglashni va kerak bo‘lsa, bu yo‘lda jonini fido qilishga tayyor bo‘lishni o‘rganadi. Faqatgina jismonan baquvvat emas, balki ma’naviy jihatdan ham boy avlodgina mustaqillikni asray oladi.