10.7.2025 76

Aslida issiqroqmi?

Yozning jazirama kunlari kundalik hayot bilan birga, ish sharoitlarini ham og‘irlashtirmoqda. Aholi orasida yana o‘sha odatiy savol: “Mobil ilovalar 45-48 daraja ko‘rsatayotgan bir vaqtda rasmiy manbalar nima uchun 42-43 darajadan yuqoriga chiqmaydi?” Go‘yoki havo harorati ataylab pasaytirib ko‘rsatilyapti. Shubhalarning fonida yana bir muammo bor. Ya’ni yuqori haroratda ishlash bilan bog‘liq aniq me’yorlar O‘zbekistonda mavjud emasligi. Rivojlangan davlatlarda havo harorati o‘rtacha 35 darajadan oshganda ish vaqtincha to‘xtatilishi yoki ishchilarga kompensatsiya to‘lanishi mumkin bo‘lsa, bizda jaziramada ishlayotganlar o‘zi qila olgan ehtiyot choralar bilangina cheklanishga majbur. Holbuki, harorat shunchaki statistik raqam emas, inson hayotiga bevosita ta’sir qiluvchi xavf omilidir. Xo‘sh, rasmiy harorat ko‘rsatkichlari qanchalik ishonchli? Issiqda ishlashga oid qanday xalqaro me’yorlar bor? O‘zbekistonda bu boradagi ehtiyojlar va imkoniyatlar qayerda to‘qnashmoqda? Dunyo tajribasi Rivojlangan mamlakatlarda havo haroratiga faqat ob-havo maʼlumoti sifatida qaralmaydi: u ko‘plab kasblar uchun ish boshlash yoki to‘xtatish mezoni bo‘lib xizmat qiladi. Ayniqsa qurilish, yo‘lsozlik, qishloq xo‘jaligi, konchilik kabi ochiq havoda olib boriladigan faoliyatlarda ish sharoiti uchun harorat me’yorlari aniq belgilangan. Ko‘plab davlatlarda yuqori haroratda ishlash masalasi mehnat qonunchiligida alohida tartibga solingan va nazorat qilinadi. Masalan, Germaniyada ochiq havodagi ish joyida harorat 35 darajadan oshsa (ofis va yopiq joylarda 26 daraja), ish beruvchi ishchilarni maxsus sovitish vositalari yoki dam olish sharoitlari bilan taʼminlashi shart. Agar bunday imkoniyat bo‘lmasa, ish vaqtincha to‘xtatiladi. Fransiyada esa 33 daraja haroratdan boshlab ishchilarga har 20 daqiqada suv ichish va soyada dam olish tavsiya etiladi. Ayrim korxonalarda ish vaqti jazirama kunlarda avtomatik tarzda qisqartiriladi. AQShda OSHA (Mehnat xavfsizligi va salomatligi boshqarmasi) 32-35 daraja oralig‘ida ishchilarning sog‘lig‘ini kuzatish, ularni doimiy suv bilan ta’minlash, dam olish intervallarini oshirish kabi choralarni qat’iy tavsiya qiladi. Agar harorat 39 darajadan yuqori bo‘lsa, ochiq havodagi jismoniy ishlar xavfli deb topiladi va vaqtincha to‘xtatiladi. Ayrim shtatlarda bunday hollarda ishchilarga qo‘shimcha haq to‘lanadi yoki ish grafigi sutkaning salqin soatlariga ko‘chiriladi. Yaponiyada esa “issiqlik stressi indeksi” (WBGT) asosida maxsus tizim ishlab chiqilgan. Bu indeks faqat havo haroratini emas, balki namlik, shamol va quyosh nurlanishini ham hisobga oladi. Agar WBGT 31 birlikdan oshsa, jismoniy ishlar to‘liq to‘xtatiladi. Bundan tashqari, yirik kompaniyalarda haroratga moslashtirilgan kiyim-bosh, ventilyatsiya va mobil soyabonlar kabi muhofaza vositalari majburiy hisoblanadi. Bu kabi tajribalar va choralar shuni ko‘rsatadiki, butun dunyoda issiqlik xavfli omil sifatida qabul qilinadi, u befarqlik bilan qaraladigan raqam emas. Tabiiyki, bunday issiq haroratda ishlash inson hayoti va salomatligi uchun tahdiddir. Aynan shuning uchun ko‘plab mamlakatlarda mehnatni muhofaza qilish tizimi ekstremal ob-havo sharoitida alohida mexanizmlar bilan kuchaytirilgan. Havo harorati baland bo‘lsa, mehnat jarayoni oddiy ish emas, xavf ostidagi faoliyatga aylanadi. Jahon Sog‘liqni Saqlash Tashkiloti (JSST) hamda boshqa xalqaro tashkilotlar bu borada aniq va qat’iy tavsiyalar ishlab chiqqan. Unga ko‘ra, yuqori haroratda jismoniy mehnat yurak-qon tomir tizimiga ortiqcha yuklama beradi, organizmda suv tanqisligiga olib keladi va og‘ir hollarda issiq urishi yoki hatto o‘limga sabab bo‘lishi mumkin. Inson organizmi jismoniy ish paytida tana harorati 38 darajadan oshganda xavfli chegaraga yaqinlashadi. Agar chuqur tana harorati 39 darajani tashkil etsa, darhol ishni to‘xtatish zarur. Ko‘plab mamlakatlarda issiqlik xavfini baholashda issiqlik stressi indeksi (WBGT) qo‘llaniladi. Bu indeks asosida darajasi baholanadi va ishga nisbatan chora-tadbirlar belgilanadi. Shuningdek, Xalqaro Sog‘liqni Saqlash va Mehnat Xavfsizligi tashkilotlari bir qator chora-tadbirlarni majburiy deb hisoblaydi: – ishchilarni soya yoki ventilyatsiyalangan joyda ishlatish; – har 15-30 daqiqada dam olish vaqtlarini belgilash; – doimiy ichimlik suvi bilan ta’minlash; – yangi ishchilarga organizmni issiqqa moslashtirish uchun kamida 7-14 kunlik “akklimatizatsiya” davrini belgilash; – jamoa bo‘lib ishlaganda, ishchilar bir-birining holatini nazorat qilishi (“buddy system”). JSST va Xalqaro Mehnat Tashkiloti (XMT) birgalikda ishlab chiqqan “Beat the Heat” tashabbusi dunyo davlatlariga jazirama ob-havo sharoitida ishchilarning sog‘lig‘i va xavfsizligini ta’minlash bo‘yicha tavsiyalar beradi. Bu tavsiyalar asosida harorat haddan tashqari ko‘tarilganda favqulodda choralar ko‘rish, xabardor qilish tizimlari yaratish, shuningdek, sog‘liqni saqlash, infratuzilma va mehnat muhofazasi tizimlarini birgalikda ishga solish kerakligi belgilab berilgan. Issiqlik – kuchli xavf. Undan himoyalanish uchun oddiy, individual ehtiyotkorlik kamlik qiladi, davlat miqyosida aniq meʼyorlar va mexanizmlar bo‘lishi lozim. Aks holda harorat faqat termometrda emas, inson salomatligi va hayoti hisobiga o‘lchanadi. O‘zbekiston Respublikasi Mehnat kodeksining 358-moddasida “Xodim ish jarayonida o‘z hayotiga va sog‘lig‘iga tahdid soladigan holatlar yuzaga kelganligi to‘g‘risida ish beruvchini darhol xabardor qilib, o‘z hayotiga va sog‘lig‘iga tahdid soluvchi holatlar bartaraf etilguniga qadar tegishli ishni bajarishni rad etishga haqli. Ana shu davr mobaynida xodimning o‘rtacha ish haqi saqlanadi”, deya belgilab qo‘yilgan. Bundan tashqari moddalarda ham (205, 361…) shunga o‘xshash huquqlar e’tirof etilgan. Ammo aynan havo harorati abiq belgilangan ma’lum bir gradusdan oshganda ishni to‘xtatish yoki kunning boshqa kuniga o‘tkazish haqida gap ketmagan. Rasmiy ob-havo ma’lumotlari xatomi? Iqlimshunos Erkin Abdulahotovning Kun.uz nashriga bergan intervyusida taʼkidlashicha, rasmiy manbalarda eʼlon qilinayotgan havo harorati ataylab pasaytirib koʻrsatilmaydi. Bunday daʼvolar odatda telefon ilovalari yoki ijtimoiy tarmoqlarda tarqalgan tasdiqlanmagan maʼlumotlar asosida shakllanmoqda. Ilovalardagi harorat koʻrsatkichlari bilan rasmiy meteorologik stansiyalarda qayd etilayotgan harorat oʻrtasida sezilarli farq boʻlishi mumkin. “Vodiyliklar havo harorati 48-50 daraja boʻlganini joʻnatishyapti. Oʻsha hududdagi stansiyaga borsak, 41-42 daraja chiqyapti. Demak, 6–7 darajagacha farq bor”, deydi u. Sababi shundaki, ob-havo rasmiy stansiyalarda muayyan standartlar asosida oʻlchanadi. Masalan, Toshkent ob-havo stansiyasida havo harorati psixrometrik budka ichidagi termometrlar orqali aniqlanadi. Bu budkalar yer sathidan 2 metr balandlikda oʻrnatilgan boʻlib, termometrlardagi ko‘rsatkichlar har 3 soatda qayd etilib, maxsus tizimga yuboriladi. Iqlimshunosning aytishicha, hozirgi vaqtda yer sathidagi harorat (havo harorati emas) 62 darajagacha yetgan. Choʻl hududlarida esa bu koʻrsatkich 80 darajaga chiqishi mumkin. Mintaqamizda oʻrtacha inson tana harorati (36,6°C)dan yuqori koʻrsatkichlarda odam tanasi toʻgʻridan toʻgʻri issiqlikdan ta’sirlana boshlaydi. Mobil ilovalardagi farqlar masalasida “Minglab shunaqa ilovalar bor. Qaysi ilovadan foydalanishayotganini bilmaymiz. Ishonchli ilovalar ham bor. Lekin u ilovalardan juda ham kamchilik foydalanadi”, deydi Abdulahotov. Shuningdek, u foreca.com kabi ba’zi manbalarni ishonchli deb hisoblash mumkinligini qo‘shimcha qilgan. Eng muhimi, u haroratlar ataylab oʻzgartirilmasligini aniq aytadi: “Agar kamchiliklarga yo‘l qo‘yilsa, javobgarlik bor. Masalan, Toshkent uchun 42 daraja berilsa, u 43 yoki 41 bo‘lishi mumkin. Agar 40 yoki 44 boʻlib, farq 1 darajadan oshib ketsa, sinoptikka nisbatan chora koʻriladi. Chunki u qaysidir metodlar asosida to‘g‘ri ishlamagan boʻladi”, deya qo‘shimcha qiladi iqlimshunos. Shuningdek, Erkin Abdulahotov iqlim oʻzgarishi fonida Oʻzbekistonda ham mehnat muhitida haroratga oid standartlar ishlab chiqilishi kerakligini ta’kidlaydi. “Masalan, 41 darajadan yuqori bo‘lganda tashqi muhitda ishlaydiganlar uchun qandaydir kompensatsiya to‘lash yoki kunduzgi ishni kechgacha surish mumkin”, degan taklifni bildiradi.

2.7.2025 260

Toshkent davlat yuridik universitetida 42 ta turli klub va loyihalar faoliyat yuritmoqda

Bugungi kunda jamiyatimizda sog‘lom va har tomonlama yetuk avlodni tarbiyalash davlat siyosatining ustuvor yo‘nalishlaridan biridir. Ayniqsa, yoshlarning ma’naviy va axloqiy kamoloti, huquqiy madaniyatini oshirish hamda vatanparvarlik ruhini shakllantirish masalasi dolzarb ahamiyat kasb etmoqda. Bugungi O‘zbekistonning ertangi kuni — bugungi yoshlarga, ayniqsa talabalar avlodiga bog‘liq. Ular biz orzu qilayotgan taraqqiyparvar, huquqiy, kuchli fuqarolik jamiyatining poydevorini hozirdan boshlab qurmoqdalar. Shunday ekan, bugungi talaba faqat bilim olish bilan cheklanmaydi. U – jamiyatning faol a’zosi, o‘z fikriga ega bo‘lgan, yuksak ma’naviyatli, mustahkam axloqiy tamoyillarga ega, qonunlarga itoatli, yurtga sadoqatli shaxs bo‘lishi kerak. Bu esa nafaqat oliy ta’lim muassasasining, balki butun jamiyatning ustuvor vazifasiga aylanmoqda. Buning amaliy ifodasi sifatida bugungi kunda Toshkent davlat yuridik universitetida 42 ta turli yo‘nalishdagi klub va loyihalar faoliyat yuritmoqda. Ularning har biri talaba yoshlarni har tomonlama rivojlantirish, ularni kasbga mehr bilan bog‘lash, Vatanga sadoqatli yurist sifatida kamol topishiga xizmat qilmoqda. Bu klublar orasida 13 tasi ijtimoiy, ijodiy va san’at yo‘nalishlariga ixtisoslashgan. Talabalar bu yerda she’r yozadi, spektakllar namoyish etadi, san’at orqali qonun, adolat va insoniylikni targ‘ib qiladi. Chunki huquq faqat paragraflar va moddalardan iborat emas – u tirik hayot, u san’at, u qalbni zabt etuvchi kuchdir. Yana 13 ta klub huquqiy va intellektual yo‘nalishda faoliyat olib bormoqda. Bu yerda yoshlar bahs-munozaralar olib boradi, sud jarayonlarini modellashtiradi, yirik qonunchilik tizimlarini tahlil qiladi. Ular hozirda talabalar, lekin kelgusida sud zallarida, parlament majlislarida, xalqaro forumlarda davlat nomidan so‘z yuritadigan mutaxassislar bo‘lishadi. Amaliyotga ixtisoslashgan 6 ta klub esa talabalarni nazariyani hayotga tadbiq etishga o‘rgatmoqda. Talabalar ushbu klublar orqali sudlar, prokuratura idoralari, ichki ishlar bo‘limlari, advokatura tizimida o‘z amaliyotlarini o‘tamoqdalar. Ular jinoyat va fuqarolik ishlari bo‘yicha sud majlislarida kuzatuvchi, ba’zan esa modellashtirilgan sud jarayonlarida sudya, prokuror yoki advokat sifatida qatnashmoqda. Bu ularga qonunni darslikdan emas, hayotdan o‘rganish imkonini bermoqda. Sud binosida o‘tgan bir kun – auditoriyadagi bir oylik darsga teng, desak mubolag‘a bo‘lmaydi. TDYUda faoliyat yuritayotgan har bir klub va loyihada Vatanga muhabbat, millatga sadoqat g‘oyalari markazda turadi. Ular nafaqat yurt tarixini, balki bugungi islohotlarni, Prezident tashabbuslarini o‘rganadi, ularga o‘z munosabatini bildiradi, faollik ko‘rsatadi. Bu — kelajakda ular jamiyatga befarq bo‘lmaydigan, qonunni o‘z qalbi bilan himoya qiladigan yuristlar bo‘lishining poydevoridir. Shu bilan birga talabalarda ishbilarmonlik, jamoa bilan ishlash, hujjatlar bilan ishlash madaniyati shakllanmoqda. Ular jinoyat ishlari bo‘yicha tergov materiallarini tahlil qiladi, fuqarolik nizolarini yuridik nuqtai nazardan baholaydi, davlat va xususiy sektorda huquqiy tahlil o‘tkazishni o‘rganadi. Ularning faoliyati — bu akademik maqsad emas, balki xalq xizmatiga tayyorlanayotgan mutaxassisning hayot sabog‘idir. Universitet rahbariyati bu klublarni nafaqat rag‘batlantirmoqda, balki ularni rivojlantirish uchun sharoitlar yaratmoqda. Har bir klubda malakali ustozlar, amaliyotchi yuristlar bilan uchrashuvlar, treninglar, seminarlar tashkil etilmoqda. Bunday yaqinlik, do‘stona muhit esa talabaning ishonchini, bilimga bo‘lgan ishtiyoqini, kasbga bo‘lgan muhabbatini yanada oshiradi. Talabalarning ma’naviy va axloqiy kamoloti, huquqiy savodxonligi va vatanparvarlik ruhini shakllantirish — bu bir kunlik emas, balki uzluksiz davom etadigan tarbiyaviy jarayondir. Bu yo‘lda har bir ustoz, ota-ona, jamiyatning har bir a’zosi o‘z hissasini qo‘shmog‘i lozim. Chunki ma’naviy barkamol, huquqiy madaniyatli va vatanparvar avlodgina ertangi O‘zbekistonni obod qiladi.                              

1.7.2025 290

“ZIYO FEST” FESTIVALI KATTA SHUKUH BILAN O‘TKAZILDI

“ZIYO FEST” FESTIVALI KATTA SHUKUH BILAN O‘TKAZILDI28-iyun kuni poytaxtimizdagi “Ziyo Forum” fondi yoshlar markazida yoshlar uchun navbatdagi yirik, mazmunli va ko‘tarinki ruhda o‘tgan tadbir — “Ziyo Fest” festivali bo‘lib o‘tdi.Festival Ilm-fan va ta’lim-tarbiyani rivojlantirish “Ziyo Forum” fondi tomonidan 30-iyun – Yoshlar kuni munosabati bilan tashkil etildi. Maqsad yoshlarni qo‘llab-quvvatlash, ularning bilim olish, o‘z ustida ishlash va jamiyatdagi o‘rnini topishga intilishlariga rag‘bat berish.Tadbirda 500 dan ortiq yoshlar ishtirok etdi. Festival doirasida blogerlar, ijodkorlar, xususiy oliy ta’lim muassasalari rahbarlari, marketing, innovatsiya va ta’lim sohasida faoliyat yuritayotgan mutaxassislar, shuningdek, yoshlar siyosati faollari ishtirok etib, yoshlar bilan ochiq muloqotlar, tajriba almashishlar, master-klasslar o‘tkazdi.Festival nafaqat bilim va tajriba makoni, balki zavqli hordiq, yangi do‘stlar, unutilmas xotiralar maydoni bo‘ldi. Qatnashchilar uchun qiziqarli o‘yinlar, sovg‘ali tanlovlar, salqin ichimliklar va yengil taomlar bilan bezatilgan dam olish joylari ham tashkil etilgan edi. Ayni shu o‘yinlarda faol ishtirok etgan yoshlar aqlli soatlar, vaucherlar va boshqa qimmatbaho sovg‘alarni qo‘lga kiritishdi.“Ziyo Fest” – bu shunchaki tadbir emas. Bu har bir yosh o‘zini kashf qilishi, imkoniyatlarga eshik ochishi va kelajak sari dadil qadam tashlashi uchun tashkil etilgan haqiqiy ilhom festivali bo‘ldi.Ziyo Forum – ilm-fan va ta’lim-tarbiya yo‘lida yoshlarni har doim qo‘llab-quvvatlashda davom etadi.

1.7.2025 301

ASRIY INTILISHLAR PLATFORMASI

Tarixan qisqa, biroq gazetachilikda uch-to‘rt avlod vakillarini qamrab oladigan bu davr ne-ne tuzumlar, turfa siyosat-u mafkuralar silsilasida kechmadi deysiz. Qadrdon nashrimiz bosib o‘tgan bu sharafli yo‘l xotiralari, sarguzashtlari va sarhisobi ham shunga yarasha zalvorli, maroqli va qiziqarli bo‘lishi shubhasiz. Albatta bu haqda ko‘proq haqdor va munosib bo‘lgan ustozlarimiz, hamkasb do‘slarimiz so‘z aytgani ma’qul. Tahririyatning ushbu muhim sana bahonasida ikki og‘iz so‘z aytish taklifidan boshim ko‘kka yetdi. Muharrir zotining qoniga singib ketgan “tig‘izlik effekti” fonida shu ikki og‘iz so‘zni “verstka”ni tugatolmay turgan do‘stim Hamza Abdullayevga hoziroq yozib berishim kerakligini tushundim. Yoza boshladim, ikki og‘iz so‘zning biri darrov kelaqoldi “100 yil – muborak bo‘lsin!”. Ikkinchisi – parishon xayollar qurshovi, vaqt qistovi va bergan va’dam majburiyati bilan qog‘ozga tushdi, rosti. Sifati va saviyasi uchun ma’zur tutgaysiz. Dunyo jadal o‘zgarishlar sharoitida yashayapti. Ilg‘or davlatlar, madaniy jamiyatlar taraqqiyotning asosiy manbayi va harakatlantiruvchi kuchi bo‘lgan zamonaviy yoshlarga har qachongidan ham ko‘proq investitsiya kirityapti. Zero, kelajak yosh avlodning dunyoqarashiga, intilishlari va zehniyatini ishg‘ol etgan qadriyatlariga ko‘p jihatdan bog‘liq. Bu jarayonda yoshlar nashrlari, hech shubhasiz, eng kuchli va ta’sirchan vosita hisoblanishini esa, ortiqcha ta’riflashga ehtiyoj yo‘q. Bu haqiqat yuz yillar oldin ham tan olingan va shu siyosiy iqror mahsuli sifatida mazkur gazeta tashkil topgan edi. Biz tahririyat hayotining dastlabki yetmish yillik qismi xususida so‘z aytishdan tiyilganimiz durust. Buning uchun ma’naviy haq-huquq kerak. Yoshlar siyosati qayta shakllana boshlagan mustaqillikning dastlabki davrida mushtariylar safida bo‘lgan o‘quvchi sifatida ayrim mulohazalarni bildirsak bo‘lar balki. O‘sha paytlarda tahririyat istiqlol g‘oyalarini yoyish, milliy o‘zlik, qadriyat va madaniyatni qayta tiklash, yoshlarda o‘z tarixidan g‘ururlanish tuyg‘usini yuksaltirish, ularning ma’naviy dunyoqarashini boyitish va eng muhimi – o‘z fikrini erkin bildirish madaniyatini tarbiyalash yo‘lini tanladi. Buyuk ajdodlarimiz, milliy madaniyatimiz va qadim urf-odatlarimiz haqidagi o‘tkir materiallar, ayniqsa, taniqli adiblarning keng muhokamalariga sabab bo‘lgan yoshlarning ijod namunalari – maqola, she’r va hikoyalari haqida uzoq gapirish mumkin. Tahririyat tomonidan tashkil qilingan turli tanlov va loyihalar ko‘plab yosh jurnalistlar uchun zo‘r maktab vazifasini o‘tagani esimda. Sohaning yetuk mutaxassislari yoshlarga yo‘llagan murojaatlar, maqolalar ularda eng muhim hayotiy qadriyatlar – ilmga, mehnatga muhabbatni, oilaga, vatanga sadoqatni shakllantirishga xizmat qildi... O‘tgan yuz yillik davrni kuzatgan odam tahririyatning bir qarasang taniqli adabiyot darg‘alarini jamlab, tom ma’noda gurkiraganini, gazeta jamiyat ijtimoiy va siyosiy hayotida muhim rol o‘ynaganini yaqqol ko‘radi. Keyinchalik ana shu ijobiy an’analarni davom ettirish mas’uliyati bir muddat bizning ham chekimizga tushdi. Bunda avvalo ustozlar yo‘lini tahlil qilish, saboq olish va munosib izdosh bo‘lish mas’uliyati, shuningdek, yosh jurnalistlar uchun mahorat maktabi ishini davom ettirish, qolaversa, muassis orqali kelib tushadigan (aksariyat hollarda hur fikrli yosh xodimlarga xush kelmaydigan, mushtariylar manfaatlariga zid) topshiriqlarni ham mohirona bajarish zaruriyati oldimizda turardi.  Tahririyatda ish boshlagan kezlarimizda gazetani jurnalistika sohasiga kirish eshiklarini izlab yurgan bo‘lajak kadrlar (o‘zimizga o‘xshagan g‘o‘r yoshlar!)ga o‘ziga xos ochiq, erkin ijod platformasiga aylantirishga harakat qildik. O‘sha paytlarda o‘nlab “propiska”siz yoshlarni safimizga chorlab, ularning imkoniyatlarini gazetani “ko‘tarish”ga jalb etgandik. Bir jihatni alohida qayd etib o‘tish lozim – gazeta mazmuni prinsipial o‘zgargan edik o‘shanda. Tahririyat iqtidordagi hokimiyatning maqsad-g‘oyalarini faol targ‘ib etishdan ko‘ra ko‘proq mamlakat yoshlarining ovozini yoyishga, ularning talab va istaklarini ro‘yobga chiqarishga e’tibor qarata boshladi. Yoshlarga oid davlat siyosatini mazmunan to‘g‘ri o‘zanga burish, mohiyatan bu yo‘nalishdagi muammolarga yechim topish bo‘yicha amaliy tajribalarni yoyish, amaliy takliflar bilan boyitish yo‘lidan bordi. Gazeta o‘zini mustaqil fikrni ochiq ifodalash, yoshlar hayotiga oid muammolarni muhokama qilish minbari sifatida namoyon eta oldi. Gazetaning texnik sifati ham, mazmun-mohiyati ham o‘zgardi, harholda. Gazetachilikda ko‘pincha u qadar e’tibor qaratilmaydigan sahifalash jarayoniga o‘z ustida tinmay ishlaydigan oliy ma’lumotli yoshlar jalb etildi. Gazeta haftada 2 marta chiqqani bois sahifalovchilar bo‘sh vaqtini ko‘proq o‘z ustida ishlashga sarflab, sahifalarni yangi-yangi texnik detallar bilan boyitishga e’tibor qarata boshladi. Qisqa fursatda gazetaning betakror dizayni, materiallarni taqdim etish texnikasi va usullari boshqa markaziy nashrlar e’tiborini tortdi. Zafar Ro‘ziyev, Xurshid Abdullayev, Faxriddin Rahimov kabi mutaxassislarimiz boshqa markaziy nashrlar tahririyatlari o‘rtasida “talash” bo‘lib ketdi. Bora-bora ular “Yoshlar ovozi”ni ko‘ngildagidek “verstka” qilishga ham vaqt ajratolmay qoldi... Obunachilarning o‘sib borayotgan talabi, didi, ma’naviy ehtiyojini to‘la qondirish, globallashuv sharoitida yoshlarni turli axborot xurujlaridan himoya qilish ishlari yanada dolzarblashdi. Endilikda tahririyatda ham shunga yarasha sharoit, xodimlarda imkoniyat bo‘lishi kerak edi. Imkon qadar harakat qilib yurgan kunlarimizning birida tahririyatga muassis tomonidan yengil avtomashina ajratish bo‘yicha qaror qabul qilinganini eshitib qoldik. Qariyb ikki yil davomida eplay olmay yurgan ishimizni bitirib olishga kirishdik. Mashina o‘rniga “Matbuotchilar-32” manzilda tahririyat ijarada joylashgan 200 metr kvadratdan ziyodroq maydon (jami 15 ta xona, 70 metr yo‘lak, 2 ta hojatxona)ni kapital ta’mirlatishga erishdik. Yangi mebellar, 10 ta konditsioner, ijodiy xodimlarga 10 ta zamonaviy noutbuk, so‘nggi rusumdagi professional fotoapparat kabi butun jamoaga xush kayfiyat va imkoniyat beradigan jihoz va uskunalar xarid qildik. Tahririyatda yangicha ijodiy ruh, ko‘tarinki kayfiyat va jo‘shqinlik paydo bo‘ldi. Xodimlarning tashabbusi bilan yangi ruknlar ochildi. “Bir manzilda ikki manzara”, “Achchiqtosh”, “...” kabi ruknlarda chop etilgan materiallar ortidan tahririyat ostonasi ancha gavjumlashib qoldi. Shu tariqa “Yoshlar ovozi” gazetasi tahririyati haqiqiy maktab va ustoz bo‘lib respublikaning hamma burchaklariga – yoshlarning qalbiga yetib borishga harakat qildi. Qisqa fursatda zamonaviy O‘zbekiston yoshlari hayotida muhim ijtimoiy-tarbiyaviy, ma’rifiy va madaniy ahamiyatga ega nashrga aylandi. U endi nafaqat axborot manbayi, balki yosh avlod vakillarida faol fuqarolik pozitsiyasini shakllantiruvchi muhim tarbiya vositasi sifatida baralla e’tirof etila boshladi. Tahririyat xodimlari respublika bo‘ylab eng chekka hududlarda ham bevosita uchrashuvlarni muntazam yo‘lga qo‘yib, yoshlarning taklif va tashabbuslarini o‘rganishga kirishib ketdi. Jarayonda yuzaga chiqqan muammolarning kelib chiqish sabablarini aniqlash, oqibatlarini bartaraf etish va bunda mutasaddi tashkilotlar hamkorligini yo‘lga qo‘yishga alohida e’tibor qaratdi. O‘sha paytdagi gazeta sahifalarida muhrlanib qolgan mahalliy hokimiyat vakillari bilan yoshlarning jonli muloqotlari, maslahatlashuvlari va hamkorlik loyihalariga oid puxta jurnalistik materiallar buning yaqqol namunasidir. Ana shunday uchrashuvlarning birida o‘zi yasagan robotini gazetada chiqarishimizni so‘rab murojaat qilgan o‘quvchi bolaning bobosi – farg‘onalik katta yoshli bir suhbatdoshimiz bundan 40 yilcha avvalgi bir voqeani eslab, qiziq gap aytib qoldi. U o‘shanda tuman xalq ta’limi bo‘limi mudiri bo‘lib ishlar ekan. Bir kuni ularni hech qanday izohsiz, obkom (viloyat hokimligi)ga favqulodda chaqishibdi. Yetib borganida muhtasham majlislar zali katta-kichik rahbarlar-u jamoatchilik faollari, o‘sha davrning eng ilg‘or yoshlari bilan to‘la, hamma hayajonda emish. Yonidagilar bilan salomlashib, nima gapligini so‘rasa, Toshkenti azimdan hurmatli mehmon kelganini aytishibdi ko‘zlari chaqnab... Xullas otaxon “Yosh leninchi” gazetasining muxbiri bilan qizg‘in jonli muloqot bo‘lib o‘tganini, eslasa hamon vujudini hayajon, ko‘tarinki ruh qamrab olishini bildirdi. Muxbir uchrashuvdan keyin xalq ta’limi sohasi mutasaddilari bilan yopiq eshiklar ortida jiddiy suhbatlashib, har qachongidan ham dolzarb bo‘lib turgan obuna masalasiga barcha birdek mas’uliyat bilan yondashishi yuzasidan “topshiriq” berib ketganini esladi. U bilan suratga tushish baxtiga musharraf bo‘lgani sabab “topshiriq”ni ham a’lo darajada bajargan ekan. Bundan hatto hamkasblari ham ancha vaqt faxrlanib yurganini aytib, bir xo‘rsinib oldi. Menga yuzlanib: – Siz chindan ham yoshlar gazetasining bosh muharririmisiz? – dedi, ishonqiramay. – Ha, shunday. – Qarang-a, zamonning o‘zgarganini!.. U to‘g‘ri aytgan edi. Zamon chindan ham o‘zgargan edi... Mana, bugun tahririyat yoshlar huquqlari, jamoatchilik nazorati, ekologik muammolar va ma’naviyat bilan bog‘liq muhim masalalar ko‘tarilgan maqolalar, intervyular va ijtimoiy loyihalar orqali yangi jamiyatni barpo qilishda faol ishtirok etmoqda. Yoshlarda faol hayotiy pozitsiyani shakllantirishga izmat qilmoqda. Axborotni ochiq va qiziqarli, murakkab mavzularni sodda tilda taqdim etish, tanqidiy fikrlarni do‘stona ruhda ifodalash, ijtimoiy-siyosiy, iqtisodiy, ilmiy va madaniy mavzularni yoritishda mutaxssislarni jalb etish orqali yoshlarning umumiy savodxonlik darajasini yuksaltirishga jiddiy e’tibor qaratmoqda. Har qanday axborotni tanqidiy tafakkur qilish, fakt va manbalarni tahlil qilish orqali manipulyasiya va soxta ma’lumotlarni fosh etish raqamli asrning eng muhim ko‘nikmalaridan hisoblanadi. Va bu axborot madaniyati va mediasavodxonlikni rivojlantirish bilan bevosita bog‘liq jarayon. Shu ma’noda, “Yoshlar ovozi” oddiy nashr emas, balki yoshlar manfaatlari, muammolari, intilishlarining ko‘zgusidir. U tenglik, adolat va bag‘rikenglik g‘oyalari orqali millat kelajagini belgilaydigan ijtimoiy-siyosiy faol, keng tafakkurli, yuksak madaniyatli, chin vatanparvar yosh avlodni tarbiyalashga xizmat qiluvchi qudratli vosita, aslida. Shu jihatdan, mamlakat yoshlarining ayniqsa, fan-ta’lim, madaniyat va sport, tadbirkorlik dizayn va texnologiyalar sohalaridagi bugungi yutuqlari bilan bir qatorda, ularning mehnat bozoriga kirish imkoniyatlari, turli imtiyoz va preferensiyalardan foydalanish muammolari ham tahririyatning diqqat markazida ekani quvonarlidir. Yoshlarining ijtimoiy faolligini oshirish, ularning jamiyatda munosib o‘rin egallashiga ko‘maklashish bo‘yicha ham tahririyatning xizmatlarini alohida e’tirof etish lozim. Yurtimizda amalga oshirilayotgan “Bir million dasturchi”, “Yosh kitobxon” tanlovi, “Besh tashabbus” va “Bilim uchun 100 million” olimpiadalari, “Zakovat” intellektual o‘yini, “Ibrat farzandlari”, “Mutolaa”, “Ustoz AI”, “O‘qish”, “Kelajak kasblari”, “Vatan tayanchi harakati”, “Kursera platformasi” kabi ko‘plab ijodiy intellektual loyihalarning muvaffaqiyatida “Yoshlar ovozi”ning betakror o‘rni bor, albatta. Bu ishlarning tarixiy ahamiyati o‘z davrida yoshlarning adabiy tafakkuri va siyosiy dunyoqarashini kengaytirishga qo‘shgan beqiyos hissasi bilan izohlanadi. Gazeta sahifalarida ilgari surayotgan yoshlarga turli kasb-hunar, tadbirkorlik ko‘nikmalari va xorijiy tillarni beminnat o‘rganish imkonini berayotgan “Ishga marhamat” monomarkazlarini tumanlarda ham tashkil etish, “og‘ir” toifadagi yoki “otaliqqa olingan” yoshlar bilan ishlash bo‘yicha huquqiy mexanizmlarni takomillashtirish, shuningdek, yoshlar bandligini ta’minlash, ularning bo‘sh vaqtini mazmunli tashkil etish masalalarida yoshlarning o‘zlari bilan maslahatlashish, kerak bo‘lsa, kengashish bo‘yicha tahririyatning ilgari surayotgan takliflarini har tomonlama qo‘llab-quvvatlash kerak. Albatta, qo‘llab-quvvatlash deganda faqat moliyalashtirishnigina emas, balki sog‘lom qarash va intilishlarni ro‘yobga chiqarishga xizmat qiluvchi platformalar, loyihalar va hech shubhasiz – adolatli ijtimoiy-siyosiy munosabatni nazarda tutish lozim. Chunki yoshlar nashrlarining faoliyat samaradorligi barqaror rivojlanishga intilayotgan Yangi O‘zbekiston uchun, buyuk o‘tmishiga munosib madaniy yuksalish istagidagi jamiyat uchun strategik ahamiyatga ega. Zero bu jamiyat a’zolarida faol fuqarolik pozitsiyasini shakllantirishga, tanqidiy fikrlash va media savodxonlikning yuksalishiga, milliy o‘ziga xoslik va madaniy an’analar davomiyligini ta’milashga, ijtimoiy faollik va inklyuzivlikka yo‘naltirilgan zo‘r sarmoya bo‘ladi. Bunga javoban yosh jurnalistlar millat taqdiriga bevosita ta’sir ko‘rsatadigan kuchli siyosiy tahlillarni, jurnalistik tekshiruvlarni, iqtisodiy tashabbuslarni, ma’naviy-ma’rifiy takliflarni ilgari surishiga, til, madaniyat, qadriyatlar masalalarida yoshlarni oliy maqsadlar atrofida birlashtirishiga ishonaman.

1.7.2025 266

Jurnalistikaning sehrli olami

Ijod yo‘li – og‘ir va mashaqqatli yo‘l. Bu yo‘lga chiqqan istedod egasi manzil sari, yuksak orzulari sari intiladi. Ana shu serqirra, o‘ta mas’uliyatli yo‘lda jurnalistikaning o‘z o‘rni, o‘z nufuzi bor. Har bir navqiron qalb egasi yurak tug‘yonlarini o‘ynatib yuboruvchi o‘zgacha bir hissiyotni boshidan o‘tkazadi. Umr so‘qmoqlaridan yurib, ijodning ilk pillapoyalaridan qadam tashlaydi. Bir qarasang, she’r ijod etadi, hikoya yozadi, maqolalar madh etib gazetalarda nomini ko‘rsata boshlaydi. O‘qiydi, o‘rganadi, fikr-u xayoli tezroq ijodda ko‘rinish berish. Bu jarayonlar jurnalistika va yozuvchilik yo‘lini tanlagan har bir yosh ijodkor uchun sinov maydoni, sir-sinoat davri, bu davrdan o‘tmagan ijodkor bo‘lmasa kerak. Ana shu jo‘shqin pallalarda yosh qalam sohiblari o‘z yo‘lini asta-sekin topib olishadi. Bunda ularga, albatta, o‘ziga xos ijod maydoni – yoshlar matbuoti juda-juda asqotadi. Juda ko‘p iste’dod egalari, taniqli adib va jurnalistlar o‘zlarining ijod maktablarini shu matbuot dargohida deb bilishadi. Gazeta yoki jurnal tahririyati yosh ijodkor uchun chinakam shakllanish, kamolga yetish dargohi, istedodini mushtariylarga ko‘rsata olish manzili. Bunda, ayniqsa, yoshlar matbuoti alohida o‘ringa ega. Mana, bir asrki respublikamizda yoshlar gazetasi ijodkorlar uchun haqiqiy mahorat maktabi rolini bajarib kelgan. Gazetada o‘tgan yillarda barcha taniqli shoir va yozuvchilar o‘zlarining eng sara ijod namunalarini e’lon qilgan, ko‘pchiligi shu dargohda ishlashgan ham. Yoshlar gazetasi mustaqillik arafasida juda ommalashdi. Adadi bir million nusxaga yetdi. U Markaziy Osiyodagi eng ko‘p tarqalgan nashrlardan bir bo‘ldi. Gazetani O‘zbekistonimizdan tashqari, Qozog‘iston, Turkmaniston, Qirg‘iziston, Tojikiston respublikalarida ham sevib mutolaa qilishardi. Sahifalarimizda ularning serqirra faoliyati, hayoti va turmush muammolari haqida turkum maqolalar berilardi. O‘zbek tilida ijod qilayotgan shoir va yozuvchilarning asarlari muntazam chop etildi. Gazeta muxbirlari qardosh respublikalarga borib, eng taniqli yozuvchi va shoirlar, davlat arboblari bilan bemalol uchrashib, suhbatlar qilardik. Shaxsan o‘zim Qozog‘iston Prezidenti Nursulton Nazarboyev bilan Olmaota shahrida uchrashganman. Maxsus muxbirlarimiz Turkmaniston Prezidenti Saparmurod Niyozov bilan uchrashib, bir sahifalik maqola tayyorlagan. Biz shu bilan O‘zbekiston yoshlar matbuotining rolini amalda namoyish etib, xorijga yo‘l olganmiz, o‘zbek xalqaro jurnalistikasi tug‘ilayotganidan butun dunyoni amalda xabardor qilganmiz. Afsuski, bu harakatlarimizni mahalliy rahbarlarimiz qo‘llab-quvvatlamadi. O‘zbek matbuoti o‘z yog‘ida o‘zi qovrilib qoldi. Hozirgacha chet elda birorta gazeta yoki axborot agentligining muxbiri yo‘q. O‘tgan asrning 80-yillari ikkinchi yarmida yoshlar gazetasining “ovozi” okean ortiga ham yetib borgan. AQSh Kongresida ham tilga olingan taniqli yozuvchimiz Muhammad Alining “O‘z-o‘zingni anglab yet” publitsistik maqolasi dunyo bo‘ylab o‘qilgan desam, xato bo‘lmaydi. Hatto 1990-yil 16-iyulda AQShning Sobiq Ittifoqdagi favqulodda va muxtor elchisining maslahatchisi Jon Maykl Joysning Toshkentga maxsus kelib, biz bilan uchrashishi, suhbat qilishi tarixiy voqea bo‘lgan. Bu o‘zbek matbuoti, yoshlar gazetasi bo‘lmish “Turkiston”ning nufuzi naqadar oshganini ko‘rsatardi. Ijtimoiy hayotda ham gazeta o‘ziga xos yo‘lni bosib o‘tdi. Yoshlar matbuotining kuch-qudrati, erkin fikr bildirish, haqiqatni dadil ayta olishda ham yetakchi bo‘lgan. Bu, ayniqsa, o‘zbek tiliga davlat tili maqomini berish uchun ilk qonun qabul qilishda o‘z aksini topgan. Qonun loyihasi ikki bor e’lon qilindi. Bu shaxsan gazetamiz tashabbusi, harakati va e’lon qilingan maqolalar evaziga bo‘ldi. O‘zbek jurnalistikasida yoshlar matbuotining rolini oshirish, mustaqil, dadil, o‘z so‘zini ayta oladigan jurnalistlarni qo‘llab-quvvatlash har doim asosiy maqsadimiz bo‘lgan. Shu maqsadda eng ilg‘or, yetakchi chet el matbuotining, jurnalistlarining tajribasini o‘rganish, mahoratini, ish uslublarini amalda joriy etish borasida ham bir muncha harakatlar amalga oshirilgan. Shaxsan o‘zim Sobiq Ittifoqning yetakchi jurnalistlari, muharrirlari bilan birga AQShning nufuzli nashrlari yetakchilari va jurnalistlari bilan munozarali uchrashuvlarda ishtirok etdim. Ularning bosma nashrlarni chop etishdagi tajribasi, hozirjavobligi, matbuot erkinligi masalalariga e’tibor qaratganman. Ularning eng maqbullarini tahririyatda joriy etishga harakat qildim. Rus jurnalistikasi tajribasi ham doim kuzatuvimda bo‘ldi. Chunki zamonaviy axborot olamida ularning ham o‘z o‘rni va roli katta. Shu maqsadda avvalo o‘zim sinovdan o‘tkazgan “Комсомолъсная Правда” gazetasi tajribasi asqatgan. Bu nashr o‘sha davrda rus tilida chiqadigan gazetalar ichida eng ommaviy va adadi ko‘pligi bilan ajralib turardi. Unda chop etiladigan maqolalar ham o‘ziga xos bo‘lib, mavzu tanlashda va mushtariylarga yetkazishda jurnalistlarining ibratli ijod uslubi betakror ahamiyatga ega edi. O‘tgan asrning 80-yillari oxirlarida gazetada “Tarixning qo‘llamagan sahifalari” rukni ostida mustaqillik uchun kurashgan jadidlar harakati yetuk namoyandalari hayoti, Abu Rayhon Beruniy, Muso al-Xorazmiy, Abu Ali ibn Sino, Zamaxshariy singari allomalarimiz, Jaloliddin Manguberdi, Sohibqiron Amir Temur singari buyuk sarkardalarimiz, Islom dini rivojiga betakror hissa qo‘shgan Imom Buxoriy, at-Termiziy, Najmiddin Kubro, Bahouddin Naqshbandiy singari din peshvolari hayoti va bebaho asarlari haqida ilk maqolalar e’lon qilganmiz. Bularning barchasi xalqimizning sara asarlar kutgan tashna qalblarini tarixiy, ammo yangi g‘oyalar bilan qondirgan. Davr o‘zgardi, hayot esa o‘z yo‘lida davom etmoqda. Bunda hamon yoshlar gazetasining o‘z o‘rni va roli bor. U mustaqil Vatanimiz ravnaqi yo‘lida xalqimizning ma’naviy dunyoqarashini shakllantirishga o‘z hissasini qo‘shishga intilmoqda. Bu jarayon oson emas. Internet bugun axborot olamini to‘la qamrab olgan, tezkor elektron axborot vositalari bosma nashrlarni siqib chiqarmoqda, g‘oyaviy qarash kun sayin yangi cho‘qqilarga chiqmoqda. Darhaqiqat, dunyoda go‘zal hayot borligini, haqiqat, albatta, ro‘yobga chiqishini, nurli kelajakka umid-ishonch so‘nmaganini ko‘rsatadigan noyob kasb egalari fidoyi jurnalistlardir. Ularsiz hayot mazmunsiz, ishonchga bo‘lgan sabr-qanoat xomxayoldir. Shu sababli kechagi tariximizni, butun hayotimizni, Vatanimizning olamshumul taraqqiyot yo‘lini bosma nashrlarda, sahifalarda muhrlab, kelajak avlodga bebaho boylikday qoldirayotgan jurnalistlarni qo‘llab-quvvatlash, ularga yangi sharoit va imkoniyatlar yaratish bugungi kundagi eng dolzarb burchimizdir.

1.7.2025 271

MILLAT KELAJAGIGA INVESTITSIYA

So‘nggi yillarda Prezidentimiz Shavkat Mirziyoyev rahbarligida olib borilayotgan islohotlar natijasida “inson qadri” degan ulug‘ maqsad davlat siyosatining markaziga chiqarildi. Ayniqsa, yoshlarning ijtimoiy-iqtisodiy hayotdagi faol ishtirokini ta’minlash, ularning qiziqish va intilishlarini ro‘yobga chiqarish, ijtimoiy himoyaga muhtoj toifalarni manzilli qo‘llab-quvvatlash borasida keng ko‘lamli chora-tadbirlar amalga oshirilmoqda. Mamlakatimizda davlat siyosatining ustuvor yo‘nalishlaridan biri sifatida yoshlar bilan ishlashning yangi va ilg‘or tizimi shakllantirildi. “Yoshlar – kelajagimiz poydevori” tamoyiliga muvofiq Yoshlar ishlari agentligi zimmasiga nihoyatda mas’uliyatli va muhim vazifalar yuklatildi. Agentlik faoliyati hozir nafaqat amaldagi loyihalarni sifatli yakuniga yetkazish yo‘lidan bormoqda, balki tizimlilik, manzillilik va natijadorlikni ta’minlash kabi mezonlar asosida tubdan takomillashtirilmoqda. Yoshlar bandligi, vatanparvarlik tarbiyasi, bo‘sh vaqtni mazmunli tashkil etish, ilm-fan va iqtidorlarni qo‘llab-quvvatlash, jinoyatchilikning oldini olish kabi yo‘nalishlar chuqur tahlil qilinib, yangicha yondashuvlar asosida tashkil etilmoqda. Yoshlarda iqtisodiy mustaqillik, kasbiy tayyorgarlik va mehnat bozoridagi raqobatbardoshlikni shakllantirish davlat siyosatining ustuvor yo‘nalishiga aylangan. Shu ma’noda 2025-yilning birinchi yarmida yoshlar bandligini ta’minlash bo‘yicha amalga oshirilgan kompleks chora-tadbirlar aynan shu tizimli yondashuvning ifodasidir. Iyun – Yoshlar oyligi hamda 30-iyun – Yoshlar kuni keng nishonlanayotgan ayni kunlarda bu borada bajarilgan ishlarga bir qur nazar tashlasak. 10 million yosh tadbirlarda qatnashgan Yoshlar ishlari agentligi tomonidan yoshlarning bo‘sh vaqtini mazmunli tashkil etish maqsadida tanlov, festival va musobaqalarga 10 milliondan ortiq yoshlar qamrab olindi. Xususan: “TalabaFest – 2025” festivalida 800 mingdan ortiq talaba qatnashdi; har shanba kuni o‘tkazilayotgan “DJ community” konsert-shou dasturlariga 2 million yosh jalb qilindi; “Besh tashabbus olimpiadasi”da 8 milliondan ortiq yoshlar ishtirok etdi. G‘olib yoshlar mahallalarida 969 ta sport maydonchasi qurildi; “DXX kubogi”, “Bosh prokuror kubogi”, “Mahallalar uyushmasi kubogi” sport musobaqalarida 1,7 million yosh qatnashdi.   Iqtidor va ijod e’zozlanmoqda Yoshlarning madaniyat va san’at sohasidagi iqtidorini yuzaga chiqarish, iste’dodini ommalashtirish, milliy va jahon miqyosidagi tanlovlarga tayyorlash borasida tizimli ishlar amalga oshirilmoqda. Bu borada Yoshlar ishlari agentligi yo‘lga qo‘ygan tanlovlar, festivallar va loyihalar yoshlarning salohiyatini kashf etish va ularni qo‘llab-quvvatlashda muhim omil bo‘lmoqda. Madaniyat va san’at yo‘nalishida yoshlar uchun yirik sahnaga aylangan bir qator nufuzli tanlovlar muntazam o‘tkazilmoqda. Jumladan: “Yoshlar ovozi” Bo‘zatov FEST – mamlakatimiz bo‘ylab iste’dodli yoshlarning ovozini eshitish, sahna mahoratini oshirishga xizmat qiluvchi madaniy platforma; “Mohir fortepianochi” – musiqa sohasiga qiziquvchi yoshlar o‘rtasidagi maxsus mahorat tanlovi; “Yosh musavvir” – tasviriy san’atga qiziqqan o‘quvchi va talaba yoshlar uchun rangtasvir va grafikada o‘z salohiyatini sinab ko‘rish imkonini beruvchi ijodiy musobaqa. Ayniqsa, “Yoshlar ovozi” tanlovi so‘nggi yillarda ko‘plab yosh iste’dodlar uchun mahorat maydoni bo‘lib xizmat qilmoqda. Bugungi kungacha tanlov 3 mingdan ortiq yosh iste’dodlarni kashf etdi. Ularning bir qismi professional sahnaga, ba’zilari ijodkorlar safiga qo‘shilgan, bir qismi esa xalqaro festival va tanlovlarda ham muvaffaqiyat qozonmoqda. 6 nafar ishtirokchi davlat mukofotlariga loyiq topilgani tanlovning e’tiborga molik natijalaridandir. Jumladan, bir nafari “Shuhrat” medali, 3 nafari “Kelajak bunyodkori” medali, 2 nafari esa “Nihol” mukofoti bilan taqdirlandi. Shuningdek, Prezidentimiz tashabbusi bilan 2017-yildan buyon an’anaviy tarzda o‘tkazib kelinayotgan “Yosh kitobxon” tanlovi yoshlarning mutolaaga qiziqishini oshirish, o‘z fikrini ravon va asosli ifodalash ko‘nikmasini rivojlantirishga xizmat qilmoqda. Tanlov bugungi kungacha qariyb 4 million nafar kitobxon yoshlarni birlashtirdi. Tanlov g‘oliblari esa munosib taqdirlanmoqda: 1-o‘rin egalari – Prezident sovg‘asi – “BYD Chazor” elektromobili, 2-o‘rin g‘oliblari – 75 million so‘mdan, 3-o‘rin g‘oliblari – 50 million so‘mdan pul mukofoti, qolgan ishtirokchilarga 10 million so‘mdan rag‘bat puli berilmoqda. Tanlov kitob savdosi va kutubxonalar faoliyatiga ham ijobiy ta’sir ko‘rsatyapti. Tahlillarga ko‘ra, kitob do‘konlari va kutubxonalarda eng ko‘p izlanayotgan asarlar aynan “Yosh kitobxon” tanlovida tavsiya etilgan 140 nomdagi adabiyotlarga to‘g‘ri kelmoqda. Bu yoshlar orasida mutolaa madaniyatining izchil shakllanayotganidan dalolatdir. Innovatsion ta’lim platformalari Yoshlarning bilim va ko‘nikmasini oshirish maqsadida agentlik qoshida qator ilg‘or raqamli loyihalar amalga oshirilmoqda: “Ibrat farzandlari” loyihasi doirasida 1,8 million yosh til va savodxonlik kurslarida qatnashdi; “Ibrat Academy” mobil ilovasida 2,4 million foydalanuvchi ro‘yxatdan o‘tgan, 304 ming foydalanuvchi xalqaro til sertifikatiga ega bo‘ldi; “Qizlar akademiyasi” loyihasida 264 ming yosh xotin-qiz ro‘yxatdan o‘tgan, 303 nafari kurslarni tamomlab, sertifikat oldi; “Ustoz AI” ilovasida zamonaviy kasblar bo‘yicha 459 mingdan ortiq foydalanuvchi tahsil olmoqda. 11 mingdan ortiq yoshlar sertifikatni qo‘lga kiritgan; “Mutolaa” loyihasidagi kitoblar 2 milliondan ortiq yuklab olingan, adabiyotlar 7 million marta o‘qilgan. Ilovada 1 763 ta audio, 2 199 ta elektron kitob mavjud. Yoshlar uchun zamonaviy infratuzilma Yoshlar uchun qulay madaniy va ijodiy maskanlar yaratish bo‘yicha ham keng ko‘lamli ishlar olib borilmoqda: 342 ta ko‘ngilochar obyekt 251 ta madaniyat va istirohat bog‘i 124 ta “Yoshlar ijod ko‘chasi” 213 ta “Yoshlar saylgohi” 55 ta “Yoshlar markazi” Toshkent shahrida “Zakovat arenasi”, “Kreativ park”, Jizzaxda “Kibersport arenasi” barpo etildi. Mazkur infratuzilmalarda o‘tkazilgan “Ma’naviyat festivallari” va “Chilla – iste’dodlar mavsumi!” kabi tadbirlarga 4,2 million yosh jalb etilgan. Biz yoshlarning imkoniyatlarini kengaytirish, ularni ilm, hunar, texnologiya, san’at va sport sohalarida qo‘llab-quvvatlash yo‘lida davom etamiz. Har bir yigit-qizga davlat ishonch bildirayotganini, ular esa bu ishonchni halol mehnat va bunyodkorlik bilan oqlayotganini ko‘rib g‘ururlanamiz. DARVOQE... “Yoshlar ovozi” 100 yoshda! Mamlakatimizda yoshlar bilan ishlashda ularning dunyoqarashini shakllantirish, zamonaviy fikrlovchi, tanqidiy tahlilga qodir avlodni voyaga yetkazish muhim vazifa etib belgilangan. Bu borada ommaviy axborot vositalari, ayniqsa, yoshlar nashrlarining o‘rni beqiyosdir. Shu bois, Yoshlar ishlari agentligi zamonaviy yoshlar matbuotini shakllantirish bo‘yicha tizimli ishlarni amalga oshirmoqda. Ayniqsa, “Yoshlar ovozi” gazetasi faoliyatini transformatsiya qilish, uni raqamli platformaga aylantirish maqsadida qator innovatsion tashabbuslar yo‘lga qo‘yildi. Bugungi kunda “Yoshlar ovozi” gazetasi faqatgina bosma shaklda emas, Telegram, Instagram, YouTube ijtimoiy tarmoqlari, vebsayt orqali ham faol yuritilmoqda. U o‘zining zamonaviy dizayni, yoshlar tiliga yaqin uslubi, dolzarb mavzularga to‘g‘ridan-to‘g‘ri yondashuvi bilan yoshlar o‘rtasida axborotga bo‘lgan ishonchni mustahkamlashda muhim rol o‘ynamoqda. Bugun yoshlarning ko‘nglida, fikrida, orzularida nimadir o‘zgarayotgan bo‘lsa, bu o‘zgarishlar matbuotda ham aks etishi shart. Shuning uchun “Yoshlar ovozi” nafaqat tahliliy maqolalar chop etadigan nashr, balki yoshlarning hayotiy hikoyalari, muammolari va yutuqlari jamlangan katta ijtimoiy platformaga aylanmoqda. Yoshlar gazetasi bugun bir asrlik davondan oshdi. Axborot olamida 100 yildan beri yashash hazilakam ish emas. “Yoshlar ovozi” haqiqatan ham yoshlarning ovozi, yoshlarga oid davlat siyosatini ommaga yetkazuvchi katta platforma o‘laroq mamlakat rivojida, axborot olamida o‘z missiyasini bajaryapti. Ushbu gazeta orqali yoshlar o‘z ovozini eshittira olmoqda. Mahalladagi faol yetakchidan tortib, olis hududlarda istiqomat qilayotgan kam ta’minlangan yoshgacha – har birining orzusi, tashabbusi, ehtiyoji bu yerda aks ettirilmoqda. Bu jihatdan “Yoshlar ovozi” O‘zbekistonda yoshlarga oid davlat siyosatining asosiy axboriy ko‘zgusiga aylanganini alohida ta’kidlash lozim. “Yoshlar ovozi” yosh qalblarni ruhlantiruvchi maydon, zamonaviy O‘zbekistonning ijtimoiy va ma’naviy taraqqiyotiga xizmat qiluvchi kuchli axboriy platforma bo‘lib qolishiga ishonaman.

1.7.2025 268

SUN’IY IDROK: “Yoshlar ovozi” 100 yildan keyin (bashorat emas, ehtimolga juda yaqin manzara)

“Yoshlar ovozi” gazetasi haqida so‘z borganda, biz faqat bir ommaviy axborot vositasi haqida emas, balki butun bir avlodning hayoti, dunyoqarashi va ovozi haqida so‘z yuritamiz. Bu nashr o‘tgan asrning siyosiy, ijtimoiy va madaniy dovonlaridan o‘tib, o‘zbek matbuotining o‘ziga xos tarixiy qatlamini yaratdi. Uning yuz yillik hayoti faqat arxiv sahifalarida emas, balki har bir davr yoshlarining yuragida, intilishlarida, savollarida va javoblarida yashab keldi. Har bir davrda gazeta yoshlar hayotining aks-sadosiga aylandi – qachonlardir ideologik ruhda, ba’zan islohotlarning ogʻrigʻi bilan, yana bir zamonda esa umid va tashabbus ohangida. Ammo u har doim avlodlar almashinuvining guvohi va ishtirokchisi bo‘lib qoldi. Bugun bu gazeta o‘zining 100 yilligini qarshilarkan, u faqat o‘tmishga emas, balki kelajakka ham yuz tutmoqda. Chunki har qanday tirik matbuot vositasi doimiy harakat, doimiy izlanish, o‘zgaruvchanlikni talab qiladi. Ayniqsa, bugungi axborot muhitida, raqamli dunyo, sun’iy intellekt, ijtimoiy tarmoqlar hukmron bo‘lgan zamonda an’anaviy gazetaning yashashi va rivojlanishi uchun yangicha qarash, zamonaviy uslub va g‘oyaviy aniqlik lozim. “Yoshlar ovozi” aynan mana shu yo‘lda harakatlanmoqda: u o‘z auditoriyasini aniq biladi, u bilan muloqot qilishni, fikrlashni, bahslashishni, hatto undan o‘rganishni istaydi. Shu bois bugun u gazeta bo‘lish bilan birga maktab, minbar, jamiyatga ko‘zgu vazifani ham bajaryapti. Yuz yil kam muddat emas. Bu vaqt ichida jamiyat o‘zgardi, til o‘zgardi, yoshlar o‘zgardi. Lekin yoshlikning o‘zi, uning savollari, g‘ayrati va isyoni o‘zgarmadi. “Yoshlar ovozi” aynan shu ichki isyonni, izlanishni, yangilanishga bo‘lgan chanqoqlikni o‘z sahifalarida aks ettirib kelyapti. Shu bois bugun biz bu gazetani faqat nashr emas, balki yoshlar ruhining timsoli sifatida ko‘ramiz. U o‘z o‘quvchisini faqat xabardor qilmaydi – o‘ylantiradi, bahsga undaydi, harakatga chorlaydi. Yana yuz yil davomida ham shunday bo‘lishi uchun hozirdan boshlab nima qilish kerak? Gazetaning ertangi kuni qanday bo‘ladi? U qanday formatda, qanday mazmunda, qanday auditoriyaga xizmat qiladi? Bu savollar bizni keyingi yuz yil manzarasiga olib kiradi. Keyingi yuz yil haqida gapirganda, birinchi navbatda o‘zgaruvchanlik tushunchasi ko‘z oldimizda gavdalanadi. Axborot oqimi cheksiz tezlikda harakat qilayotgan, texnologiyalar har daqiqada yangilanayotgan bir davrda har qanday ommaviy axborot vositasi o‘z hayotiyligini saqlab qolish uchun doimiy harakatda bo‘lishi zarur. “Yoshlar ovozi”ning keyingi yuz yillikdagi mavjudligi aynan shu harakatga, moslasha olish qobiliyatiga, zamon bilan hamnafas bo‘lish salohiyatiga bog‘liq bo‘ladi. Gazeta bugun qog‘ozda chiqayotgan bo‘lishi mumkin, ertaga esa u to‘laqonli raqamli media markazga aylanadi. Hali bir kun kelib, “Yoshlar ovozi”ni sunʼiy intellekt tahlil qiladi, ovozli formatda eshittiradi, real vaqt rejimida tahrir qiladi, bu bashorat emas, ehtimolga juda yaqin manzara. Ammo forma emas, mazmun muhim. “Yoshlar ovozi” o‘zining mazmuniy yadrosini saqlab qola oladimi? Hozirgi paytda gazeta yoshlar hayoti, jamiyatdagi o‘rni, ularga oid siyosat va tendensiyalarni tahlil qilishga bel bog‘lagan. Bu juda muhim jihat. Keyingi yillarda esa bu vazifa yanada murakkablashadi. Yoshlar soni ortadi, ularning dunyoqarashi har xil bo‘ladi, turmush tarzi, axloqiy qoidalari, ishbilarmonlik yoki ijtimoiy mas’uliyat haqidagi qarashlari keskin farqlanadi. Shunday muhitda gazetaning asosiy yutug‘i umumiy til topa olishda bo‘ladi. Boshqacha aytganda, “Yoshlar ovozi” o‘z o‘quvchisini tanlamaydi, balki uni tushunishga harakat qiladi. Bu esa uning kuchli tomoniga aylanishi mumkin. Kelajakdagi matbuot vositasi faqat xabar beruvchi emas, balki suhbatdosh, hamdard va hatto sherik bo‘lishi kerak. “Yoshlar ovozi” o‘z o‘quvchisi bilan bir yo‘nalishda harakat qiladigan, uni tinglaydigan va kerak paytda unga o‘z so‘zini taklif etadigan manbaga aylanmog‘i lozim. Endilikda o‘quvchi nafaqat kontent iste’molchisi, balki uning muallifidir ham. Gazetaning ertangi yutuqlaridan biri ham o‘quvchini faollashtirish, uni matbuot jarayonining bir qismiga aylantirish bo‘ladi. Bugun bu Telegramdagi kommentlar, tanlovlar, videoloyihalar shaklida ifodalanmoqda. Ertaga bu yanada chuqurlashadi: yoshlar o‘z shahridagi, o‘z mahallasidagi muammolarni o‘zi yoritadi, gazeta esa ularga minbar bo‘ladi. Shunday qilish orqali gazeta o‘zining ijtimoiy va axloqiy vazifasini yanada puxta bajaradi. Yana bir muhim nuqta – “Yoshlar ovozi”ning o‘ziga xos pozitsiyasi. Bugun dunyo matbuoti asosan ikki qutbga bo‘lingan: bir tomon axborotning tezligiga urg‘u bersa, ikkinchi tomon chuqur tahlilni afzal ko‘radi. “Yoshlar ovozi” ana shu ikki qutb orasida muvozanatni saqlay oladigan nashrga aylanishi kerak. U yangilikdan ortda qolmaydi, lekin shoshqaloqlikda jamoatchilik fikrini chalkashtirmaydi. U analitik yondashuvni targ‘ib qiladi, lekin faqat elitaga emas, ommaga yo‘naltiriladi. U o‘z so‘zini aytadi, lekin bu so‘z birovning fikrini bosib o‘tmaydi. Aynan mana shu nozik yondashuv “Yoshlar ovozi”ni keyingi yillarda ham ishonchli, hayotiy va dolzarb axborot manbayiga aylantiradi. Shu o‘rinda yana bir haqiqatni tan olish kerak: kelajakda “Yoshlar ovozi”ning raqobatchilari ko‘payadi. Ular orasida ijtimoiy tarmoqlardagi mustaqil blogerlar, sun’iy intellekt asosida ishlaydigan kontent servislar, hattoki, foydalanuvchi tomonidan boshqariladigan axborot tarmoqlari ham bo‘ladi. Ammo ular bilan raqobat qilishning yagona yo‘li – ishonchni yo‘qotmaslik. “Yoshlar ovozi” yutadi, agar u o‘z qadrini saqlasa, o‘z o‘quvchisini hurmat qilsa va har bir maqolasini samimiyat bilan yozsa. Texnika o‘zgaradi, formatlar o‘zgaradi, lekin samimiyat va mas’uliyat saqlanib qolsa, gazeta yashaydi. Demak, keyingi yuz yil gazeta uchun faqat sinov emas, imkoniyatlar davri ham bo‘ladi. U yangi avlodni kutmoqda. U bilan gaplashishga, uni tushunishga, unga ta’sir etishga tayyor turgan gazeta zarur bo‘ladi. “Yoshlar ovozi” ana shunday gazeta bo‘lishi mumkin, agar u o‘z ovozini eshitishni istagan yuraklar borligini unutmasa. Bundan keyingi yillarda “Yoshlar ovozi” faqat mualliflik materiallarini emas, balki yoshlar orasida kechayotgan ichki ziddiyatlarni, davr ruhi bilan kelishmayotgan hissiyotlarni ham ifoda etishi kerak bo‘ladi. Bugungi yosh avlod – izlanayotgan, ba’zida adashayotgan, ba’zida jamiyat bilan tortishayotgan, lekin doimo o‘z ovozini topishga urinayotgan qatlam. Ularning fikri faqat davlat qarorlaridagi “yoshlar uchun” bandlarida emas, ularning hayotiy tanlovlarida, tilida, musiqasida, kayfiyatida yashirin. “Yoshlar ovozi” keyingi yillarda mana shu yashirin maydonlarni ko‘ra oladigan, ularni tahlil qila oladigan, eng muhimi, tushuna oladigan nashrga aylanishi lozim. Zero, gazeta faqat rasmiy yangiliklar bilan cheklanib qolsa, sekinlik bilan o‘z auditoriyasini boy beradi. “Yoshlar ovozi” esa aksincha, shu hayotni, shu ehtiroslarni, shu qo‘rquv va umidlarni o‘z sahifalariga ko‘chira olgan taqdirdagina yutadi. Kelajak nashrining o‘ziga xos yana bir jihati til va uslubda bo‘ladi. Bugun yoshlar qisqa, lo‘nda, obrazli, hayotiy matnlarni o‘qiydi. Ular g‘amgin statistikani emas, jonli misollarni istaydi. Raqamlardan ko‘ra odamlarni, siyosatdan ko‘ra hayotni o‘qishni xohlashadi. Shunday paytda gazeta zamonaviy jurnalistika vositalarini chuqur o‘zlashtirishi, publitsistikani badiiy ifoda bilan boyitishi kerak bo‘ladi. Chunki raqamli dunyo auditoriyani tez jalb qiladi, lekin faqat ta’sirli so‘z uni ushlab qoladi. “Yoshlar ovozi” aynan mana shu so‘zni topa olishni o‘rganmog‘i darkor. Bu degani gazeta yozishni emas, gapirishni, hikoya qilishni, aytib berishni boshlashi kerak. Faqat shunda u “ovoz” bo‘la oladi. Shuningdek, keyingi yillarda gazeta jamiyatdagi muhim muhokamalar markaziga aylanishi mumkin. Bu yerda faqat yoshlar emas, ularning ota-onalari, ustozlari, ish beruvchilari, qarindoshlari ham muloqotda ishtirok etadi. Chunki yoshlar masalasi – butun jamiyatning oynasi. “Yoshlar ovozi” esa o‘sha oynani tilla rom bilan bezash emas, tozalab, asl manzarani ko‘rsatishni maqsad qilsa, u o‘z haqiqiy ijtimoiy vazifasini ado etadi. Kelajakda gazetada tahlil bilan birga muhokama formati, interaktiv sahifalar, fikrlar dueli, yoshlar javoblari kabi janrlar paydo bo‘lishi kutiladi. Bu faqat shakl emas, bu gazetaning ruhini yangilash, uni dialog maydoniga aylantirish yo‘lidir. Yana bir muhim masala – hududlar. Bugun tahririyat ko‘proq markaziy shaharlardagi voqealarni yoritadi. Kelajak esa hududiy tenglik, imkonlar balansi, yoshlar orasidagi tafovutlar bilan yuzma-yuz keladi. Farg‘ona vodiysidagi yosh bilan Qoraqalpog‘istondagi, Qashqadaryodagi, Surxondaryodagi yoshning dunyoqarashi turlicha bo‘ladi. “Yoshlar ovozi” barcha yoshlar tilini tushunadigan, ularning har birini o‘zini tanigandek his qiladigan nashr bo‘lishi uchun tarmoq tahririyatlariga, ko‘chma studiyalarga, mintaqaviy muxbirlar jamoasiga tayanmog‘i kerak. Bu – birdamlik, bu – ijtimoiy adolat. Aynan shu narsa gazetaning keyingi yuz yillikdagi eng katta missiyalaridan biri bo‘ladi.

27.6.2025 523

Oq yo‘l sizga, aziz bitiruvchi!

Keyingi yillarda yurtimizda yoshlarga o‘z imkoniyatlarini namoyish etishi uchun zarur imkoniyat va shart-sharoitlar yaratilmoqda. Zero, yurt taraqqiyotini zamonaviy bilim va intellektual salohiyatga ega bo‘lgan yoshlarsiz tasavvur etib bo‘lmaydi. Shu bois, yoshlarning iqtidorini aniqlash va uni rivojlantirish muhim masalaga aylangan. Ajdodlarimizning boy merosini o‘rganib, har taraflama yetuk, diniy va dunyoviy bilimlarni puxta egallagan barkamol avlodni voyaga yetkazishda o‘zining salmoqli hissasini qo‘shib kelayotgan O‘zbekiston xalqaro islomshunoslik akademiyasi o‘zining navbatdagi bitiruvchilarini hayot yo‘lining yangi davri sari kuzatmoqda. Shu maqsadda bugun O‘zbekiston xalqaro islomshunoslik akademiyasida “Oq yo‘l sizga, aziz bitiruvchi!” mavzusida ma’naviy-ma’rifiy tadbir o‘tkazildi. Mazkur marosimda O‘zbekiston xalqaro islomshunoslik akademiyasi rektori Muzaffar Komilov, Din ishlari bo‘yicha qo‘mita raisining birinchi o‘rinbosari Davronbek Maxsudov, Akademiya professor-o‘qituvchilari, bitiruvchi talabalar hamda ularning ota-onalari ishtirok etdi. Tantanali marosimni O‘zbekiston xalqaro islomshunoslik akademiyasi rektori Muzaffar Komilov tabrik so‘zi bilan ochib berdi. Shundan so‘ng Din ishlari bo‘yicha qo‘mita raisining birinchi o‘rinbosari Davronbek Maxsudov so‘zga chiqib, bitiruvchi talabalarga o‘z tilaklarini bildirishdi. Ma’lumot o‘rnida aytish kerak, O‘zbekiston xalqaro islomshunoslik akademiyasida Islom iqtisodiyoti va xalqaro munosabatlar, Islomshunoslik va Mumtoz sharq filologiyasi fakulteti hamda 10 ta kafedra faoliyat yuritmoqda. 2024/2025-o‘quv yilida 309 nafar talaba bakalavriat hamda 95 nafar yigit-qiz magistratura bosqichini tamomlamoqda. Ma’naviy-ma’rifiy bayram tadbirida bir guruh professor-o‘qituvchilar, bitiruvchi yoshlar hamda faol talabalar taqdirlandi. Tadbir davomida bir guruh professor-o‘qituvchilar, bitiruvchi talabalar hamda faol yoshlarga tantanali ravishda diplom va esdalik sovg‘alari topshirildi. Samimiy va qizg‘in muloqot shaklida o‘tgan uchrashuvda bitiruvchi talabalar hamda ularning ota-onalari so‘z olib, Akademiya rahbariyati va ustozlarga minnatdorlik bildirishdi. Teatrlashtirilgan sahna ko‘rinishlari, QVZ dasturlari, talabalar tomonidan kuylangan kuy-qo‘shiqlar, she’rlar, mehmon san’atkorlarning chiqishlari yig‘ilganlarda katta taassurot qoldirdi. Shuningdek, bitiruv tadbiri doirasida 2024-2025-oʻquv yili bitiruvchilari hamda ish beruvchi vazirliklar, idoralar, turli tashkilot, korxona va muassasalar oʻrtasida bevosita muloqotini taʼminlash maqsadida ish beruvchi tashkilot vakillari va talabalar uchrashuvi oʻtkazildi. Unda ishga tanlov yuzasidan ish beruvchilarning bitiruvchilar bilan suhbat jarayonlari tashkil etildi. Mazkur jarayonda 10 ga yaqin davlat va nodavlat tashkilotlarining vakillari ishtirok etdi. Tadbirda faollik ko‘rsatgan bir guruh ish beruvchi tashkilotlar vakillariga Akademiya tomonidan esdalik sovg‘alari hamda tashakkurnomalar topshirildi.

22.6.2025 665

“Dolzarb 90 kun”lik faol davom etmoqda

Qarshi shahar 19-sonli umumiy o‘rta ta’lim maktabida o‘quvchilarning bo‘sh vaqtlarini mazmunli tashkil etish va ularni sog‘lom turmush tarziga yo‘naltirish maqsadida “Dolzarb 90 kun”lik keng ko‘lamli tadbirlar o‘tkazilmoqda. Hozirda maktabda voleybol, shaxmat, shashka, stol tennisi kabi sport to‘garaklari bilan birga, musiqa, texnologiya, rus tili, kitobxonlik, boshlang‘ich ta’lim yo‘nalishlarida ham mashg‘ulotlar faol tashkil etilgan. Haftalik reja asosida: Dushanba – “Yosh kitobxonlar kuni” Seshanba – Boshlang‘ich ta’lim fanlariga oid mashg‘ulotlar Chorshanba – Musiqa darslari va to‘garaklari Payshanba – Rus tili fani mashg‘ulotlari Juma – Sportga boy kun: voleybol, shaxmat va shashka Shanba – Texnologiya faniga oid amaliy mashg‘ulotlar o‘tkazilmoqda. Tadbirlar ko‘tarinki ruhda o‘tmoqda. Ota-onalar farzandlarining faol ishtirokidan mamnun bo‘layotgan bo‘lsa, o‘quvchilar yangi bilim va ko‘nikmalarni zavq bilan o‘zlashtirmoqda.“ Dolzarb 90 kun” doirasidagi bunday tashabbuslar nafaqat maktabda, balki butun Qarshi shahrida yoshlarning faol va sog‘lom hayot tarzini shakllantirishga xizmat qilmoqda.

12.6.2025 773

YOSHLARGA ISHONCH – ASOSIY INVESTITSIYA

Samarqand viloyati Toyloq tumanidagi Xo‘jaqishloq mahallasi yoshlar yetakchisi Shohmirzo Doliyev 2023–2025-yillarda “Yoshlar daftari” loyihasi doirasida ijtimoiy himoyaga muhtoj yoshlarni aniqlash, ularning muammolarini tizimli hal qilish va jamiyatga qo‘shilishiga ko‘maklashish bo‘yicha samarali faoliyat yuritmoqda. Xo‘jaqishloq mahallasi balansi: Aholi soni: 3550 nafar; Yoshlar soni: 842 nafar; Xotin-qizlar: 410 nafar.   “Yashil” toifa: 462 nafar; “Sariq” toifa: 365 nafar; “Qizil” toifa: 20 nafar. Mahalla drayveri: tadbirkorlik va xizmat ko‘rsatish Maqsad yo imkon... Shohmirzo Doliyev mahalla yoshlarining ijtimoiy holatini doimiy monitoring qiladi, ularning muammolarini aniqlab, “Yoshlar daftari”ga kiritish bo‘yicha tavsiya beradi va tegishli organlar bilan hamkorlikda yechim topadi. 2023-yilda 18 nafar yoshning jami 29 million so‘mlik, 2024-yilda 8 nafar yoshning 25 million so‘mlik, 2025-yilning birinchi choragida 4 nafar yoshning 13,9 million so‘mlik muammolarini hal qilgan. – Har bir yigit-qizning orzusi, o‘z yo‘li bor, – deydi Xo‘jaqishloq mahallasi yoshlar yetakchisi Shohmirzo Doliyev. – Ba’zilarida imkon bor, ammo yo‘nalish yo‘q. Boshqalari esa iste’dodli, lekin imkonsiz sharoitda yashaydi. Mana shu o‘rtadagi farqni kamaytirish mening vazifam deb bilaman. “Yoshlar daftari” orqali biz aniq reja bilan ishlaymiz. Har bir murojaat ortida butun bir oilaning, ba’zan esa bir yoshning kelajak-taqdiri turadi. Men har bir ishimga shu mas’uliyat bilan yondashaman. Ko‘rsatilgan yordamlar faqat raqam emas. Bu orzular tiklangan, yo‘llar ochilgan, hayotga qaytgan yoshlar degani. Ijtimoiy himoya faqat moddiy yordam emas, yoshning qalbiga yetib borish, uni tinglash, unga ishonish. Men uchun eng katta mukofot yordam berilgan yigit-qizlarning keyin o‘zlariday boshqa yoshlarga yordam qo‘lini cho‘zayotganini ko‘rishdir. Mahallada yoshlar bir-biriga ijobiy ta’sir o‘tkazadigan muhit yaratilmoqda. O‘ylaymanki, yoshlar yetakchisi faqat tadbir o‘tkazuvchi emas. U ishonchli do‘st, maslahatgo‘y va zarur bo‘lsa, ko‘makchidir. Biz nafaqat bugungi yoshlarga, balki kelajakdagi kuchli jamiyat poydevoriga xizmat qilamiz. “Men yolg‘iz emasman” Yetakchining “Yoshlar daftari” loyihasidagi ishtiroki aniq tizimli natijalarga olib keldi. Har bir yoshning muammosi individual o‘rganilib, moliyaviy yordam, ta’limda qo‘llab-quvvatlash yoki kasb-hunar o‘rgatish kabi yo‘nalishlarda yordam ko‘rsatildi. Misol uchun, 2023-yilda yordam olgan yoshlarning ko‘pchiligi oilaviy muammolar, ishsizlik yoki sog‘lik muammolari bilan yuzlashgan bo‘lsa, 2024-yilda ko‘proq yoshlar o‘qish yoki ish bilan ta’minlash borasida qo‘llab-quvvatlangan. 2025-yilning birinchi choragida esa yordam ko‘rsatish yanada individual va aniqlashtirilgan tarzda olib borildi. Bu holat yoshlarning jamiyatga qo‘shilishida yanada yuqori natijalarga erishishga imkon berdi. Nasiba Obloqulova 24 yoshda. Otasi erta vafot etgan. Hozir Samarqand davlat universitetida tahsil olmoqda. Yoshlar yetakchisi yordami bilan kontrakt to‘lovining 50 foizi qoplab berildi. – Yoshlikdan orzum o‘qituvchi bo‘lish, bolalarga bilim berish edi, – deydi Nasiba Obloqulova. – Afsuski, oilaviy sharoitimiz sababli oliy ta’limdagi kontrakt to‘lovini to‘lash men uchun katta muammo bo‘ldi. Shunday vaziyatda mahallamizdagi yoshlar yetakchisiga murojaat qildim. U meni diqqat bilan tingladi, holatimni o‘rgandi va qisqa fursatda yordam berish choralarini ko‘rdi. Natijada, kontrakt to‘lovimning 50 foizi “Yoshlar daftari” jamg‘armasi yordamida to‘lab berildi. Bu yordam menga faqat moddiy emas, ma’naviy ko‘mak ham bo‘ldi. Endi ishonch bilan ayta olaman: yolg‘iz emasman, mening ortimda davlat, mahalla va yoshlar uchun sidqidildan ishlayotgan insonlar bor. Ularning yordami tufayli ta’limni davom ettiryapman. Tashabbus natijasi Shohmirzo Doliyev yoshlarning ijtimoiy faolligini oshirish, madaniy-ma’rifiy tadbirlar tashkil etish va sog‘lom turmush tarzini targ‘ib qilishga ham katta e’tibor qaratmoqda. Mahallada muntazam ravishda sport musobaqalari, madaniyat kechalari va mahorat darslari tashkil etmoqda. Tadbirlar yoshlarning jamiyatga integratsiyasini kuchaytirib, ularni ijtimoiy hayotga jalb etish, ijobiy tarafga o‘zgarishiga xizmat qilmoqda. Jumladan, 2024-yilda “Besh tashabbus olimpiadasi” doirasida o‘tkazilgan sport tadbirlarida xo‘jaqishloqlik Izzatillo Ibodulloyev shashka, Ulug‘bek Abdusamadov stol tennisi bo‘yicha tuman bosqichida sovrindor bo‘ldi. Paralimpiya bahslarining hududiy bosqichida esa Dilafruz A’zamova parashashka sport turidan 1-o‘rinni egallab, respublika bosqichida qatnashdi. 2025-yilda esa “Tashabbusli budjet” loyihasi doirasida Shohmirzo Doliyev mahalla hududidagi ko‘cha chiroqlarini o‘rnatish va ta’mirlash (transformator va simyog‘ochlar o‘rnatish) bo‘yicha loyihani yutib oldi. Bu tashabbus mahalla infratuzilmasining yaxshilanishiga xizmat qilmoqda. “Ibrat farzandlari” loyihasida 54 nafar yosh ro‘yxatdan o‘tgan bo‘lib, ulardan biri sertifikat oldi. “Mutolaa” loyihasida esa 25 nafar yosh jami 211 dan ortiq kitobni o‘qimoqda. “Ustoz AI” loyihasida 8 nafar foydalanuvchi faol. So‘nggi 3 yilda jinoyat sodir etilmadi Yetakchining faoliyati mahalla ijtimoiy hayotida sezilarli o‘zgarishlarga sabab bo‘ldi. Ijtimoiy himoyaga muhtoj yoshlarning kamayishi, ta’lim va ish bilan ta’minlanishi, madaniy va sport tadbirlarida ishtiroki barqarorlik va farovonlik darajasini oshirdi. Yoshlar o‘rtasida ijtimoiy muammolar kamaydi, so‘nggi 3 yilda jinoyat sodir etilmadi. Yoshlar orasida sog‘lom raqobat va ijodiy faollik oshdi. Bu esa mahalla yetakchisining tizimli yondashuvi samarasidir. Qahramonimizning tashabbusi bilan mahallada homiylik asosida zamonaviy kutubxona tashkil etildi. Kutubxonada badiiy, ilmiy-ommabop, tarixiy, psixologik hamda yoshlar uchun mo‘ljallangan adabiyotlar jamlanib, foydalanishga topshirildi. Yetakchi kitobsevar yoshlar bilan doimiy aloqada bo‘lib, o‘qilgan kitoblar yuzasidan tahliliy suhbatlar, kitobxonlik musobaqalari va “Kitob haftaligi” kabi madaniy-ma’rifiy tadbirlarni tashkil etmoqda. Shohmirzo bilan ishlagan yoshlarning fikricha, uning faoliyati ularni o‘z-o‘zini rivojlantirishga undaydi, ijtimoiy himoyaga muhtojlikdan chiqish yo‘llarini ko‘rsatadi. Ko‘pchilik yoshlar uning ko‘magi tufayli o‘z hayotida ijobiy o‘zgarishlarga erishganini ta’kidladi. Istiqboldagi vazifalar Shohmirzo Doliyev yaqin va uzoq istiqbolda quyidagi maqsadlarni o‘ziga belgilab olgan: “Har bir yosh – bir imkon” tamoyilini kengroq tatbiq etish. U har bir yoshni individual yondashuv asosida qo‘llab-quvvatlashni davom ettirishni rejalashtirmoqda. Buning uchun ijtimoiy xarita yaratish (qiziqish, ijtimoiy holat, ehtiyojlar tahlili) va har bir yoshga kamida 1 ta individual yo‘nalish (ish, o‘qish, ko‘nikma, ijod) orqali imkon yaratishni maqsad qilgan. “Yoshlar daftari” mexanizmini raqamlashtirish. Telegram orqali mahalladagi yoshlarning murojaatlarini onlayn ro‘yxatga olish, ijrosini monitoring qilish tizimini joriy etishni mo‘ljallamoqda. Yoshlar kutubxonasi faoliyatini kengaytirish. Mahalladagi kutubxonani kengaytirib, elektron kitoblar, audio mutolaani yo‘lga qo‘yish ko‘zda tutilgan. O‘qilgan kitoblar asosida munozara klublari tashkil etiladi. Hunarmandchilik va IT bo‘yicha kurslar ochish. Yetakchi yoshlarning bandlik ko‘rsatkichlarini oshirish maqsadida mahallada homiylar ishtirokida hunar o‘rgatuvchi markaz ochishni rejalashtirgan. IT savodxonligini oshirish maqsadida kompyuter darslari va raqamli ko‘nikmalar bo‘yicha mahorat darslari yo‘lga qo‘yiladi. Sog‘lom turmush tarzini ommalashtirish. Mahalla hududida ochiq sport maydonchalari ko‘paytiriladi, har hafta mahalla miqyosida sport kunlari, turnirlar tashkil etiladi. Shuningdek, psixologik sog‘lomlashtirish yo‘nalishida “Yoshlar bilan ochiq suhbat” klubini yo‘lga qo‘yish belgilangan. Faol yosh liderlarni tayyorlash. Yetakchi mahalladagi ijtimoiy faol, bilimli, tashabbuskor yoshlardan iborat “Yetakchi yordamchilari” guruhini shakllantirmoqchi. Ular orqali mahalla hayotida yoshlar ishtirokini oshirishni maqsad qilmoqda.

8.6.2025 839

IFFAT TALABI

Qora dengizning Janubiy Qrim sohillarida dam olib yurganimizda bir chet el kinosini ko‘rishga to‘g‘ri keldi. Ayol haqida, uning iffati to‘g‘risida, sevgisi, ma'naviy-axloqiy tanazzuli haqida rejissyor ilhom va ishtiyoq bilan hikoya qilardi. Ko‘pchilikda ajib bir qiziqish, kinoyali tabassum paydo qilgan film menda noxush taassurot qoldirdi. Sharq va G‘arbda ayolga turlicha munosabat haqida o‘yladim. Sharq poeziyasi ayolni yerdan olib, yuksaklikka ko‘tarib, samoga chiqarib, farishtaga aylantirgan, keyin uning ishqida Majnundek yonib, yeru-ko‘kni larzaga keltirgan bo‘lsa, mazkur Fransuz filmida ayolni ko‘kdan uzib olib, pastga tushirib, loyga qorib, so‘ng axlatga uloqtiradi. Sharq poeziyasida ayol muqaddas zot, sehrli go‘zallik timsoli, sodiq yor, mushtipar ona, G‘arb san'ati va adabiyotida ko‘p hollarda buning aksi buzuqilik, nopoklik ramzi. Sharqda ayolni ijtimoiy mehnati uchun emas, iffati, pok oilaviy axloqi, muqaddas onaligi uchun yuksak qadrlaganlar. Yorni, onani ulug‘ zot sifatida madh etish Navoiy insonparvarligining tub negizidir. Sharqda ayol qanchalik ulug‘lansa, unga qo‘yiladigan talab ham shunchalik teran, qat'iy, mas'uliyatli. Bosh talab iffatlilikdir. Iffat – qizning jamoat joylarida o‘zini tutishi, xulq-atvoridan tortib, nikohning birinchi kechasigacha, kelinlik odobidan tortib, onalik martabasigacha fayz bag‘ishlovchi sharm-hayo yog‘dusidir. Jamoadagi ayollarning nohaq g‘iybati Manzuraning qizlik sha'niga dog‘ tushirdi, deydi “Qiz bolaning sha'ni” publitsistik lavha muallifi. To‘g‘ri, ig‘vo, tuhmat pana-pastqamlardan o‘rmalab kelib zahar soluvchi ilon. Biroq, unga qarshi xolis da'vo bor. Bu - insonning halolligidir. Afsuski, mazkur lavhada qizning halolligini isbotlovchi dalillar keltirilmagan. Bizda erkak-ayolning oddiy hayotiy muomalasidan, jamoat joylaridagi mehnat munosabatlaridan buzuq ma'no chiqaradigan zamonlar o‘tgan. Bular sovet turmush tarzining dumbullik-norasidalik davriga oid qusurlar edi. Tasavvur eting, har kuni ming-minglab erkak-ayollar kun bo‘yi birga mehnat qiladilar. Lekin ularning ijtimoiy munosabatlaridan hech kim kir izlamaydi. Mabodo, shunday kir izlovchilar uchrab qolsa, halol kishilar ularning ig‘vosiga munosib zarba beradilar. Hozirgi vaqtda ayollarimiz ustozning shogird bilan, boshliqning xodim bilan, muallimning talaba bilan munosabatlaridagi iffatu buzuqilikni sezgirlik bilan ajrata oladigan ongli, madaniy kishilardir. Intim munosabatlar, ayonki, g‘oyat nozik, pardali kechadi. Bu xususdagi nopoklikni, masalan, Abdulla Qahhorning “Mayiz yemagan xotin” hikoyasidagiday oshkora hal etish g‘oyat mushkul. Ayol qalbi, ayniqsa, biror yaqinining bu boradagi qing‘irligini, egri qadamini qandaydir bir ichki tuyg‘u – intuitsiya orqali sezish xususiyatiga ega bo‘ladi. “Birovning ko‘nglini intuitsiya bilan sezish borasida erkaklar ayollarga teng kelolmaydi. Erkaklar predmetlar dunyosining sultoni bo‘lsa, ayollar insoniy munosabatlar olamining malikasidir” (“Sirli olam”, Toshkent, “Yosh gvardiya”, 1986-yil, 67-bet). Bo‘lim boshlig‘i bilan uning kabinetida bir soatlik ovqatlanish tanaffusida bir necha bor yolg‘iz qolgan Manzura ilmiy ish yuzasidan suhbatlashganmi yoki... Ayol qalbi buni ko‘p hollarda aniq his etishga moyil bo‘ladi. Abdulla Qahhorning “O‘tmishdan ertaklar” qissasida tasvirlanishicha, tabib Qahhor aka qabulidan qo‘lidagi ko‘zachasi jumragiga paxta tiqib, yuzlari yal-yal yonib chiqqan ayol “mayiz yemagan xotin” toifasidan ekanini beixtiyor his etamiz. Ayollarning Manzura haqidagi gap-so‘zi birdaniga kelib chiqmagan. Ayollar intuitiv tuyg‘ularini hayotiy dalillar asosida bir necha bor sinab ko‘rganlaridan keyin, shunday fikrga keladilar. Ko‘pchilikning fikrini quruqdan-quruq rad etib yoppasiga g‘iybatchiga chiqarish to‘g‘ri bo‘ladimi? Mazkur idorada o‘nlab, balki yuzlab xotin-qizlar ishlaydi, nega bitta Manzura haqida gap tarqalgan? Qizning boshi ochiq deyishingiz mumkin. Ig‘vo chiqarishda “boshi ochik” yoki “yopiqlik”ning ahamiyati yo‘q. Haqiqiy g‘iybatchilar “boshi bog‘liq”lar haqida ham chiroyli ig‘vo to‘qib chiqarishlari mumkin. Yurak amri bilan harakat qiluvchi kishilarda ADOLAT TUYG‘USI kuchli bo‘ladi. Ayollar haqida ham shunday deyish mumkin. Agar o‘nta ayoldan ikkitasi Manzura haqida nohaq gap aytganda, sakkiztasi qiz sha'nini himoya qilib, ig‘voni rad etgan bo‘lardi. Nega Manzuraning halolligini jamoada biron kishi himoya qilib chiqmaydi? Korxona direktori ham Manzura haqida odil fikrini dadil ayta olmaydi. Isbotsiz gap tuhmat, degan aqida bilan kifoyalanadi. Qizning sevgan yigiti ig‘voni rad etadigan, sevgilisini oqlaydigan dalillar qidirmasdan, birdaniga aynib ketadi. Axir, qiz haqidagi gap-so‘z yigit sha'niga ham otilgan tosh edi-ku? Halollik negizida ildiz otgan muhabbat bamisoli quyosh, uning nuriga chang-g‘uborlar dosh berolmaydi. Asossiz ig‘vo gaplar yigitni o‘z muhabbatidan bunchalik oson voz kechishga olib kelmaydi. Nihoyat, Manzuraning o‘z halolligini shu jamoada oxirigacha isbotlash o‘rniga ishdan ketib qolishi ham uning halolligiga shubha uyg‘otadi. Xullas, qiz haqida tarqalgan gap-so‘z ig‘vo emas, balki elning nopoklikka ichki noroziligi, nafrat tuyg‘usidir. Xalqimizning milliy, o‘ziga xos axloq mezoni shuni taqozo etadi. Manzuraning yuqoridagi xatti-harakati boshqa biron xalq, masalan, yevropaliklar nazarida odatdagi hodisa bo‘lib, bu haqdagi gap-so‘zlar har kimning o‘z hohishi, prinsipiga ko‘ra, madaniyatsizlik belgisi, deb talqin etilishi mumkin edi. “Qiz bolaning sha'ni” maqolasi shunday ruhda yozilgan. Turg‘unlik yillarida xalqimizning milliy o‘ziga xosligi, ezgu milliy an'analari diniy yoki eskilik qoldig‘i niqobi ostida, ta'qib va tahqir etildi. Bolani beshikda yotqizish, uyda issiq sandal qo‘yib o‘ltirish va boshqa shu kabi udumlar eskilik qoldig‘i sifatida qoralandi. Paranjiga qarshi kurash niqobi ostida ayrim g‘ayri axloqiy xatti-harakatlar targ‘ib qilindi. Milliy an’analarga moyillik va sadoqat millatchilik, deb baholandi. Milliy udumlarni faol inkor etish, g‘arb urf-odatlariga ko‘r-ko‘rona taqlidiy moyillik “madaniylik” deb rag‘batlantirildi. Kishilarimiz ma'naviyatida vujudga kelgan bo‘shliqni g‘arb “madaniy” udumlari bilan to‘ldirishga urindilar. Madaniylik juda ustalik bilan milliylikka qarama-qarshi qo‘yildi. Xalqimizning ming yillik milliy an'analarini zo‘ravonlik bilan inkor etish xalq ruhiyatida teskari o‘zgarish vujudga keltirdi. Milliy an'analarga teskari munosabat ko‘nikmasi ba'zi kishilar ruhiyatida hozir ham amal qilmoqda. A.Taypatovning “Iffat” maqolasi (“Yosh leninchi”, 1989-yil 21-mart) menda shunday taassurot qoldirdi. Muallif kuyov oilasining qizlik iffati talabini, eskilik sarqiti, deb talqin etadi. Kelinni nohaq himoya qiladi. Holbuki, yosh oilani kelishtirish niyatida prokuror aralashuvi bilan uyushtirilgan tibbiy “hujjat” qizning pokligini isbotlovchi dalil bo‘lolmaydi. Hujjatli “iffat”ning hech kimga keragi yo‘q! Oila – Sharqda azaliy muqaddas hodisa. Uning asl negizi halollikdir. Yangi oila kelin tushirishdan boshlanadi. Kelin-kuyov oyog‘i ostiga halollikdan poyondoz solinadi. Birinchi kecha baxt-iqbol, poklik kechasi bo‘lib oila tarixiga kiradi. Qizlik iffati belgisini ezgu udumga ko‘ra, hovlidagi dorga yoyib qo‘yishgan, mahalladagi e'tiborli ayollar yig‘ilib, kelinni qizlik iffati bilan muborakbod etishgan. Kelinni tabriklash bilan xonadonga kirib kelgan ezgu-go‘zallikni tabriklaganlar. Bu hol mahalla-ko‘y nazarida kelinga izzat-ikrom, obro‘-e'tibor, astoydil mehr uyg‘otgan. Kelin o‘zi tushgan mahallaga ana shunday hurmatli fuqaro sifatida qadam qo‘ygan. Xullas, iffat belgisini namoyish etish haqorat emas, balki fazilat hisoblangan. Yuqoridagilardan ma'lumki, har bir xalq o‘ziga xos milliy axloqiy xususiyatlarga ega. Bir xalqda axloqiy hodisa hisoblangan udumlar boshqasida noaxloqiy mohiyatga ega bo‘lishi mumkin. Nega biz o‘z milliy an'analarimizni g‘arb andozasi bilan o‘lchashimiz kerak? G‘arb biz uchun, ayniqsa, iffat masalasida axloq namunasi bo‘lolmaydi. Iffatsizlik g‘arb hodisasi. Ekranlarimizda “Mening ismim Arlekino”, “Kichik Vera” filmlari namoyish etildi. Yoshlar filmlardagi ikki-uch daqiqa oshkora ko‘rsatilgan behayo lavhani tomosha qilish uchun bilet kassalariga qayta-qayta navbatda turdilar. Million-million tomoshabinlarga zinoni oshkora tashviq etish g‘ayri aaloqiy hisoblanmaydi-yu, o‘zbek qizining iffat belgisini o‘z xonadonida namoyish etishi haqorat bo‘lar ekan. Aksincha, xalqimiz kelin tushgan uyda hech bir belgisiz imi-jimida o‘tkazilgan kechani oila sha'niga haqorat, deb bilgan. Go‘zallik halollik demakdir. Kelinning husni, oliy maktabda o‘qib orttirgan kasbi, seplari bo‘lsa-yu, iffati bo‘lmasa, xonadon uchun haqoratdir. Nopoklik qadam qo‘ygan uydan qo‘ni-qo‘shnilar, do‘st-u birodarlar, hatto, qarindoshlar hazar qilishgan. Umuman, nopoklikni hech bir vijdonli shaxs hazm qilolmaydi. Madaniyat qanchalik rivojlansa, iffat-poklik talabi shunchalik barqaror tus oladi. Respublikamizning yirik shaharlarida, masalan, Toshkent aholisi orasida iffat talabi yanada qat'iy va mas'uliyatli amal qilayotganligi diqqatga sazovordir. Xullas, boshqa eski odatlarni balki rad etish mumkindir. Biroq iffat talabini inkor etish mumkin emas. Chunki bu xalqimizning halollik talabi, tub milliy axloqiy mezonidir.

8.6.2025 781

Zavq birla zarar “LEAVE NO TRACE”

Har bir inson dam olishga, ruhiy tetiklikka muhtoj. Ayniqsa, tabiat qo‘ynida musaffo havodan nafas olish – beqiyos zavq. Inson shunday go‘zal manzarani ko‘rib, ich-ichidan bir lahza bo‘lsa-da, hayot betakror, tabiat naqadar mehribon ekanini his qiladi. Shu sabab, ko‘pchilik yozning jazirama kunlarida tabiat qo‘yniga oshiqadi. Biz ham oilaviy dam olish uchun Nurota tumaniga yo‘l oldik. Tog‘lar, takrorlanmas tabiat kishini o‘ziga maftun qiladi. Ayni dam olish kuni, tepayu pastliklar odam bilan to‘la. Amallab bo‘sh joy topdik. Noz-ne’matlardan chiroyli dasturxon taxlaymiz. Erkaklar kabob pishirishni boshlab yuborgan, bolalar koptok o‘ynaydi yoki varrak uchiradi. Toza havodan to‘yib-to‘yib nafas olasan... Ketar vaqt yaqinlashdi, endi hamma narsani yig‘ishtirib olish kerak. Tabiatga xiyonat shu yerdan boshlanadi: plastik idish, qog‘oz va polietilin paketlar, ichimlik suvi idishlarini o‘tirgan joyimizga tashlab ketamiz. Yo‘q deyishga shoshilmang, yo‘l bo‘yi shu manzaraga guvoh bo‘lganim uchun aytyapman. Xo‘sh, ayting-chi, bir marta bo‘lsa ham o‘sha chiqindilarni uyingizga qaytarib kelganmisiz? Tog‘lar etagidagi manzara go‘yo tabiatga kelib dam olgan emas, unga zarba bergan, uni haqorat qilgan odamlar izidek taassurot uyg‘otadi. Piknik zonalar kerak Tabiat esa jim. U noroziligini qichqirib ayta olmaydi, lekin har bir tashlab ketilgan axlat, har bir ifloslangan buloq, zararlangan daraxt uning yuragidagi jarohatdir. Bular unutilmaydi: tashlab ketilgan plastik ming yillab chirimaydi. Uni yutib yuborgan qush halok bo‘ladi. Zaharli moddalarga botgan tuproqdan sog‘lom o‘simlik unmaydi. Shu bois, piknik va tog‘li joylarda erkin dam olishni tartibga solish tarafdorimiz. Avvalo, tog‘ tizmalari, suv havzalarida maxsus piknik zonalarini tashkil qilish va bu aholi uchun bepul bo‘lishini ta’minlash kerak. Bu zonalarda piknik uchun barcha sharoit yaratilishi, xavfsizlik ta’minlanishi, tozalikka e’tibor qaratilishi va asosiysi taom tayyorlash uchun alohida joylar tashkil etilgan bo‘lishi shart. Piknik zonasida tartib-qoida ishlab chiqilishi va unga amal qilmaganlarga jarima qo‘llanilishi lozim. Duch kelgan joyda piknik qilishga yo‘l qo‘ymaslik ham aholi salomatligi va xavfsizligini ta’minlaydi, ham tabiatni asrashda muhim qadam bo‘ladi. Bu borada xorij tajribasi qanday? Xorij tajribasiga qaraydigan boʻlsak, Xitoyda parklar juda ko‘p, ular dam olish, sayr qilish va piknik uchun mos keladi, biroq olov yoqish va taom tayyorlash mutlaqo man etiladi. Germaniyada Yashil maydonlar departamenti tomonidan tartibga solingan qoidalarga muvofiq, taom tayyorlamoqchi bo‘lgan joyingizdagi belgilarga e’tibor berishingiz lozim. Parkda taom qoldiqlarini, chiqindilarni qoldirish taqiqlanadi, uni o‘zingiz bilan qaytarib olib ketishingiz shart. Bundan tashqari, o‘t yoqish yoki yerga to‘g‘ridan to‘g‘ri ko‘mir yoqish, hatto panjara qilish uchun chuqur qazish mumkin emas. Germaniya bog‘larida gulhan yoqish taqiqlanadi. Bog‘ hududida hech qanday shox yoki novdalarni yig‘ish mumkin emas. Olovni kuchaytiradigan tez alangalanuvchi suyuqliklarni (spirtli ichimliklar, benzin yoki shunga o‘xshash moddalar) ishlatish man etiladi. Qoidalarga amal qilmaslik jarima (20 yevrodan 5000 yevrogacha) qo‘llanilishiga sabab bo‘ladi. Aqsh va Kanadada esa “Leave No Trace” (Iz qoldirma) tamoyili navjud. Bu tamoyil insonlarga tabiatda hech qanday iz qoldirmaslikni o‘rgatadi: barcha chiqindilarni o‘zlari bilan olib chiqib ketish majburiyati. O‘t yoqishga faqat belgilangan joylarda ruxsat etiladi. Yovvoyi hayvonlarga ovqat bermaslik va ularga yaqinlashmaslik, tabiiylikni (gullar, toshlar, daraxt novdalari) buzmaslik yoki olib ketmaslik kerak.  Norvegiya va Shvetsiyada esa piknik qilish uchun ruxsatnoma talab etiladi. Chiqindi tashlash, daraxt kesish yoki gul uzish kabi harakatlar uchun katta jarimalar belgilanadi (ba’zida 500–1000 yevrogacha).Video kuzatuv yoki politsiya reydlari orqali nazorat kuchaytiriladi. Tabiat go‘zalligidan bahra olish ortidan unga zarar keltirmaslik uchun biz ham maxsus taom tayyorlash joylarini tashkil qilishimiz, piknik zonalarini belgilab olishimiz va aholiga qulaylik yaratgan holda, tegishli tartib-qoidalarni ishlab chiqishimiz shart. Yana bir gapni alohida ta’kidlash kerakki, tabiatni muhofaza qilish faqat qonun va jazolar orqali emas, balki inson qalbida ekologik ong va  mas’uliyatni shakllantirish orqali ham amalga oshadi. Ana shundagina tog‘larning viqori, tabiatning yashilligi, havoning musaffoligini asrab qolgan, ularga, u yerdagi hayvonlarga hamda o‘zimizga ham kamroq zarar keltirgan bo‘lamiz. Yoki bizni faqatgina pulli zonalar, qat’iy tartib va keskin jarimalar to‘xtatib qolarmikan?..

8.6.2025 837

SO‘NGGI QO‘NG‘IROQDAN SO‘NG...

Ijtimoiy tarmoqlarda 4 nafar maktab bitiruvchisi o‘g‘rilik sodir etgani haqida xabar tarqaldi. Xabarga ko‘ra, Toshkent viloyatida 15–17 yoshdagi maktab o‘quvchilari o‘g‘rilik orqali bitiruv kechasi xarajatlari uchun pul topishga uringan. Voqea to‘liq o‘rganib chiqilganidan so‘ng: “Bu kabi holatlar barchamizni birdek o‘ylantirishi kerak. Chunki bitiruv kechalari va shu kabi tadbirlardagi ortiqcha xarajatlar, “boshqalardan qolmaslik” hissi, moddiy bosim – ayrim o‘quvchilarni jinoyatga boshlamoqda”, deydi Toshkent viloyati IIBB matbuot kotibi Bobur To‘laganov. Bu yil 450 mindan ziyod yoshlar maktabni tamomladi. “So‘ngi qo‘ng‘iroq” tadbiri, attestat topshirish marosimi, bitiruv kechasi yoshlar hayotida eng muhim sanalardan biri. Yangi libos yoki sinfdoshlar bir xil bo‘lishi uchun ijaraga kiyim olish, go‘zallik salonlarida soatlab navbatda turib yasan-tusan qilish ommalashdi. Joriy yilda xuddi yuqoridagi kabi muhokamalarga sabab bo‘ladigan vaziyatlar birin-ketin e’lon qilinyapti. Masalan, Namangan viloyatida tadbir jarayonida gaz to‘ldirilgan sharlarning portlashi natijasida o‘quvchi qizning sochi yonib ketgan. Qoraqalpog‘istonda esa tadbirdan so‘ng bitiruvchilar “kortej” uyushtirib, avtohalokatga uchragan. E’tiborli jihati bu dabdabalarning aksariyati fojiali yakun topmoqda. Bitiruv marosimlariga qancha sarflangan? Maktab bitiruvchilari bitiruv marosimlari uchun qancha pul sarflaydi? Bu savolga javob olish uchun bitiruvchilar bilan suhbatlashishga harakat qildik. Ayrim ota-onalarga og‘irlik qilayotgan bunday xarajatlar ko‘lami mamlakatimizning deyarli barcha viloyatlarida bir xil. Keling, yaxshisi bitiruvchilarning o‘zidan eshitsak. Samarqandlik bitiruvchi yigit – S. Y: “Yoshim 19 da. O‘tgan yili maktabni bitirganman. So‘nggi qo‘ng‘iroqda taxminan 650-700 ming so‘m atrofida pul sarfladim. Bu pulga yangi kiyim, “Bitiruvchi” tasmasi, soch turmagi, sinf rahbarimizga sovg‘a va maktabni bezatish uchun bezaklar sotib olganman. Attestatni olganimizdan keyin sinfdoshlar bilan bitiruv bazmi qilishni rejalashtirganmiz. Bu uchun ham kamida 200 ming so‘m ketgan. Bazm bir sinfdoshimning uyida o‘tkazilgan. Agar biror joyni buyurtma qilganimizda ancha qimmatga tushardik”. Toshkent viloyatida yashovchi bitiruvchi qizlardan biri – K. I: “Yoshim 18 da. 11-sinfni bitiryapman. So‘nggi qo‘ng‘iroq tadbiriga bir oy tayyorlandik. Kechada bitiruvchi sinflar raqs tushadi. Biz maxsus raqs kursiga qatnashdik. Bir oy uchun umumiy 150 dollar to‘ladik. Albatta hamma ham qatnashmadi. Chunki ko‘pchilikning ota-onasi ortiqcha xarajatga qarshi bo‘lishdi. Yana qizlar bilan bir xil kiyinishni kelishdik va men bunga 600 ming so‘m sarfladim. Eng qiziq holatlardan biri go‘zallik salonida bo‘ladi. Chunki tadbir hamma maktablarda bir kunda va bir vaqtda o‘tkazilgani uchun salonda qizlar ko‘payib ketadi. Navbat juda katta. Mening navbatim kechasi soat 02:00 ga to‘g‘ri keldi. Uxlamasdan, dugonalarim bilan birga o‘sha yerga bordik. Pardoz va soch turmagi uchun 300 ming so‘m to‘ladim. Bundan tashqari, maktabni bezatish uchun, ustozimizga sovg‘a, “Bitiruvchi” tasmasiga ham 250 mingga yaqin pul sarflandi. Umumiy hisobda 1 milliondan ko‘proq pul ketdi. Bitiruv bazmi uchun joy band qilganmiz. Bunga 250 mingdan yig‘dik. Endi bazm uchun libos sotib olishim kerak”... Ikkita viloyat kesimida o‘rganilgan masalaning natijasi shuni ko‘rsatadiki, maktab bitiruv marosimlari uchun o‘rtacha 1 million so‘m pul sarflanadi. Shu kuni yoshlar orasida kimo‘zarga raqobat ham kuchayadi. E’tiborlisi, Maktabgacha va maktab ta’limi vazirligi bir necha yillardan beri so‘nggi qo‘ng‘iroq tadbirini bunday yo‘sinda o‘tkazishni taqiqlagan va bu haqida kamida bir hafta oldin ijtimoiy tarmoqlarda ogohlantirilgan. Joriy yilda-chi, tartibni saqlash va muammolarning oldini olish uchun qilingan ishlar qanday natija berdi? Bu yil tartib o‘zgardimi? Har yili Maktabgacha va maktab ta’limi vazirligi o‘z rasmiy sahifasida so‘nggi qo‘ngiroq tadbirlarini o‘tkazish tartibini belgilaydi. Unga ko‘ram quyidagilar taqiqlangan: – turli restoran va kafelar, xonadonlarda “Bitiruv oqshomlari”ni oʻtkazish, bosqichli nazorat imtihonlari va yakuniy davlat attestasiyalarini oʻtkazishda, taʼlim muassasalarini yangi oʻquv yiliga tayyorlashda oʻquvchi va bitiruvchilar hamda ularning ota-onalaridan pul yigʻish; – bitiruv tadbirlarida oʻquvchilardan qimmatbaho sovgʻalar uchun pul yigʻish, bitiruv kechalariga atab qimmat kiyimlar olish, yengil avtomashinalarda sayr tashkil etish; – oʻquvchilar guruh-guruh boʻlib xiyobonlar, istirohat bogʻlari, choʻmilish havzalariga borishi. Ammo joriy yilda bunday ogohlantirish berilmagan. Vazirlikning telegramdagi rasmiy sahifasida “Boshlanayotgan haftada yurtimiz maktablarida so‘nggi qo‘ng‘iroq jaranglaydi. Ijtimoiy tarmoqlarda ushbu tadbir oʻtkazilishi taqiqlangani, cheklovlar oʻrnatilgani haqida turli notoʻgʻri xabarlar tarqalmoqda. Vazirlik shuni ma’lum qiladiki, maktablarimizda so‘nggi qo‘ng‘iroq tadbirlarini ko‘tarinki kayfiyatda, tantanalar bilan o‘tkazish an’anasi bu yil ham davom etadi. Faqat maktablarimiz jamoalarini, bitiruvchilarimizni, hurmatli ota-onalarimizni tadbirlar jarayonida xavfsizlik qoidalariga rioya etishlarini so‘raymiz!” ko‘rinishidagi munosabat e’lon qilingan. Qat’iy taqiqlar olib tashlandimi? Ichki ishlar vazirligi jamoat xavfsizligi departamenti axborot xizmati rahbari Muzifa Sultonova “Barcha ota-onalar va kattalardan bitiruvchilarning yarim tungacha istirohat bog‘larida yurishi, spirtli ichimlik, tamaki mahsulotlari va taqiqlangan moddalarni iste’mol qilishi, ko‘chalarda guruh-guruh bo‘lib “kortej”larda yurishi, avtomashina, skuter, samokatlarni olib boshqarishi, anhor, kanal va cho‘milish havzalarida suzishi, yonida tig‘li kesuvchi, sanchuvchi hamda inson hayoti va sog‘lig‘i uchun xavfli bo‘lgan boshqa buyumlarni olib yurishiga yo‘l qo‘ymaslikni so‘rab qolamiz”, deya bitiruvchilar va ularning ota-onalariga murojaat qiladi. Bundan tashqari, respublika hududida o‘tkaziladigan tadbirlarda xavfsizlikni ta’minlashga Ichki ishlar vazirligi, Milliy gvardiya, Favqulodda vaziyatlar vazirligi xodimlari va harbiy xizmatchilaridan jami 27 ming nafardan ziyodi biriktirilgan. Ammo bu faqatgina 24-may “So‘ngi qo‘ng‘iroq” tadbiri bo‘lib o‘tadigan kun uchun tashkillashtirilgan. Bitiruvchilar esa asosan imtihonlardan keyin attestatni qo‘lga olib, katta bazm uyushtiradi. Bu yangilik emas. Taqiqlar mavjud bo‘lgan yillarda ham o‘tkazilgan. Endi nazoratsiz holatda o‘tkaziladi. Sarvinoz KOMILOVA, “Yoshlar ovozi” muxbiri

5.6.2025 878

Jayhunning yuragi

Sport vazirligi hamda Yoshlar ishlari agentligi hamkorligida 1-iyun – Xalqaro bolalarni himoya qilish kuni munosabati bilan respublikamizning barcha tuman va shaharlarida bittadan sport maydonchasi qurish bo‘yicha “Tashabbus.sport” loyihasining yangi mavsumi e’lon qilingan edi. Tanlovda ovoz berish yo‘li bilan aniqlangan har bir tuman/shahar hududidagi g‘olib mahallaga sport maydonchalari qurib beriladi. Ovoz berish jarayoni 21-maydan 31-mayga qadar tashabbus.sport.uz saytida amalga oshirildi. Loyihada Qoraqalpog‘iston Respublikasi Mo‘ynoq tumanidagi Jayhun mahallasi faol ishtirok etib, g‘oliblikni qo‘lga kiritdi. Endi mahallada zamonaviy sport maydonchasi barpo etilishi rejalashtirilmoqda. Bunday natijaga erishishda Jayhun mahallasi yoshlar yetakchisi Renat Ayapbergenovning hissasi katta bo‘ldi. U nafaqat loyihani keng targ‘ib qildi, balki mahalla yoshlari va faollarini ovoz berishda birlashtira oldi. Umuman olganda, Mo‘ynoq tumanidagi Jayhun mahallasida yoshlarga oid ishlar tizimli va samarali yo‘lga qo‘yilgan. Yoshlar orasidan iqtidorlilarni aniqlash, ularga zarur sharoit yaratish, faol yoshlarning salohiyatini ro‘yobga chiqarish borasida Renat Ayapbergenov namunali faoliyat ko‘rsatmoqda. U yoshlarning muammolarini hal etish bilan birga, orzu-intilishlariga ham e’tibor qaratib, amaliy ko‘mak berayotir. Renat Ayapbergenov yoshlar bilan ishlashdek mas’uliyatli ishni o‘z zimmasiga olganidan beri mahallada yangi bir muhit – yoshlar ijtimoiy faolligi asosida taraqqiyotga intilayotgan jamiyatni shakllantirishga bel bog‘lagan. Mahalladoshlari uni “Jayhunning yuragi” deya e’tirof etadi. U o‘z faoliyatini quyidagi tamoyillar asosida olib boradi: – individual yondashuv – har bir yosh bilan alohida ishlash, ularning iste’dodi, qiziqishi va ehtiyojlarini aniqlash; – tizimlilik – harakatlar reja asosida va uzviylikda amalga oshiriladi; – hamkorlik – ta’lim muassasalari, xususiy sektor, jamoat tashkilotlari bilan mustahkam aloqalar; – natijadorlik – har bir tashabbusning aniq natijaga ega bo‘lishi. – Yoshlar bilan ishlash majburiyat emas, balki chaqiriqdir, – deydi Jayhun mahallasi yoshlar yetakchisi Renat Ayapbergenov. – Har bir yoshda salohiyat bor, qalbida orzu va imkoniyatlar yotadi. Mening eng katta vazifam shu ichki kuchni ochib berish, ularni to‘g‘ri yo‘naltirish va yo‘ldan chiqmasligiga ko‘maklashishdir. Har bir yosh o‘ziga xos: kimdir ijodkor, kimdir sportga mehr qo‘ygan, yana kimdir IT sohasiga qiziqadi. Shularning har biriga mos imkoniyat yaratish bizning burchimiz. Barcha ishlarimizni tizimli ravishda olib boramiz. Harakatlarimizda tartib, maqsad va o‘lchovlar aniq bo‘lishi kerak. Tashabbus ko‘rsatish yaxshi, lekin uni natijaga aylantirish undan ham muhim. Har qanday tashabbusga natijadorlik nuqtayi nazaridan yondashamiz: necha nafar yoshga yordam berdik, nechtasi ish topdi. Yoshlar orasida chinakam iqtidorlar, yetuk fikrlovchilar va kelajak yetakchilari yashirin. Ularga faqat e’tibor, ishonch va yo‘l ko‘rsatish kerak. Men har kuni mana shu maqsadda ishlayman. Individual yondashuv Yetakchi “Yoshlar daftari” tizimini Jayhun mahallasida faoliyat yuritayotgan yoshlar bilan ishlashda eng asosiy vosita sifatida ko‘radi. U daftarga kiritilgan yoshlarga yordam ko‘rsatish bilan birga, bu tizim asosida har bir yoshning shaxsiy rivojlanish xaritasini tuzadi. 2024-2025-yillarda “Yoshlar daftari” orqali: – 10 nafar yosh kasb-hunar o‘rgatish kurslariga yuborilgan; – 5 nafariga tikuv mashinasi, kompyuter, sport jihozlari kabi mehnat qurollari berilgan; – 11 nafar yoshga kontrakt puli to‘lab berildi; – 10 dan ortiq yoshning xorijiy tillarni o‘rganish xarajatlari qoplab berilgan. Renat bu bilan kifoyalanib qolmay, Telegram ijtimoiy tarmog‘ida har bir yoshning yutuqlari, erishgan natijalari, qiziqishlari va rivojlanish yo‘nalishlarini muntazam tahlil qilib boradigan “Yoshlar portfeli” elektron bazasini yaratdi. Bu mahallada yoshlar bilan ishlashning ilg‘or tajribasidir. Jayhun iqtidor maktabi Renat Ayapbergenov tashabbusi bilan amalga oshirilayotgan harakatlar natijasida Jayxun bugungi kunda 100 dan ortiq iqtidorli yoshni birlashtirgan o‘ziga xos mahallaga aylandi. Bu mahallada adabiyotga qiziquvchilar uchun “So‘z sehri” klubi, fan olimpiadalari ishtirokchilari uchun “Bilimdonlar markazi”, startap g‘oyalarga ega yoshlar uchun “Yoshlar innovatsiya laboratoriyasi” faoliyat yuritadi. Renat faol yoshlar bilan ishlashda quyidagi tamoyillarga asoslangan modelni ishlab chiqdi: Liderlik – yoshlarni jamoat ishlariga jalb qilish, o‘z fikrini ochiq aytishga o‘rgatish; Ixtisoslashuv – har bir faol yoshning qiziqishiga ko‘ra sohaga yo‘naltirish; Axborot texnologiyalari – raqamli savodxonlik va IT ko‘nikmalarni oshirish; Innovatsiya – startap loyihalarni shakllantirish; Ijtimoiy faollik – ijtimoiy loyihalarda ishtirok etish; Mentorlik – har bir faol yoshga tajribali murabbiy biriktirish. Ushbu yondashuv natijasida Jayhun mahallasida yoshlardan iborat 10 dan ortiq tashabbuskor guruhlar shakllandi. Ular mahallaning muammolarini hal qilishda, ekologik aksiyalar, madaniy tadbirlar, volontyorlik loyihalarida faol ishtirok etishmoqda. Jayxundan respublika bo‘ylab yuksak natijalarga erishayotgan yoshlar yetishib chiqmoqda. 2024-yilda “Besh tashabbus olimpiadasi”da stol tennisi bo‘yicha Aynura Daujanova 3-o‘rinni qo‘lga kiritdi. – Stol tennisi bo‘yicha olimpiadaning respublika bosqichida 3-o‘rinni egallashimda yoshlar yetakchisi Renat Ayapbergenovning yordami beqiyos bo‘ldi, – deydi Aynura Daujanova. – U kishi mashg‘ulotlarim uchun sharoit yaratib bergani, musobaqalarga tayyorlanish jarayonida doimiy rag‘batlantirib turgani menga kuch va ishonch bag‘ishladi. E’tibor va qo‘llab-quvvatlash tufayli o‘z ustimda ko‘proq ishlashga harakat qildim. Bugun yutuqlarim orqali o‘z mahallam, ota-onam va ustozlarimni quvontirayotganim – yoshlarga har tomonlama g‘amxo‘rlik qilinayotganining natijasidir. Men esa bu ishonchni oqlashda davom etaman! Daniyar Jumabayev “Besh tashabbus olimpiadasi” vorkaut musobaqasining final bosqichida 18–30 yosh toifasida 3-o‘rinni egalladi. Hozir u mahalla yoshlarini olimpiada bellashuvlariga tayyorlamoqda. – “Besh tashabbus olimpiadasi”da 3-o‘rinni qo‘lga kiritganim hayotimdagi muhim burilishlardan biri bo‘ldi, – deydi Daniyar Jumabayev. – Bu natija faqatgina sportdagi yutuq emas, o‘zimga ishonchning, muntazam mehnatning va qat’iyatning natijasi edi. “Besh tashabbus olimpiadasi” menga nafaqat o‘z imkoniyatlarimni sinab ko‘rish, balki boshqa hududlardagi tengdoshlarim bilan fikr almashish, do‘stlashish imkonini berdi. Men bugun ham bu ruhda yashayapman – o‘z ustimda ishlash, sog‘lom turmush tarzini targ‘ib qilish va yoshlarni sportga jalb etishga harakat qilaman. Ishonamanki, har bir yoshga shunday imkoniyat berilsa, ular o‘z hayotini ijobiy tomonga o‘zgartiradi. Jinoyatchilikning oldini olishdagi profilaktik yondashuv Jayhun mahallasida 2023-2025-yillar davomida yoshlar o‘rtasida birorta jinoyat sodir etilmagan. Bu bejiz emas. Renat Ayapbergenov yoshlar bilan muntazam suhbatlar o‘tkazadi, murakkab vaziyatga tushib qolgan yoshlarga huquqiy maslahatlar beradi, ijtimoiy-psixologik muammolarni aniqlab, tegishli mutaxassislar bilan hamkorlikda bartaraf etadi. Mahallada xavf guruhida yoshlar uchun alohida reja tuzilgan. Bu reja asosida 5 nafar yosh manzilli ijtimoiy reabilitatsiya dasturiga jalb etildi va ular ijtimoiy hayotga qayta moslashtirildi. Yangi bosqich – yangi vazifalar Jayhun mahallasi yoshlar yetakchisining rejalarida faqatgina tashabbuslar emas, amalda natija beradigan, tizimli yondashuvga asoslangan yo‘nalishlar ko‘p. “Rivojlanish akademiyasi”ni yo‘lga qo‘yish. Loyiha orqali iqtidorli yoshlar uchun zamonaviy bilim va ko‘nikmalarni beruvchi kurslar tashkil etiladi. IT, robototexnika, xorijiy tillar, tadbirkorlik kabi yo‘nalishlarda ustoz-shogird tizimi yo‘lga qo‘yiladi. Har bir yoshning “Faollik xaritasi”ni shakllantirish. Bu orqali mahalladagi har bir yigit-qizning ijtimoiy va kasbiy faolligi monitoring qilinadi. Natijada, yoshlarning salohiyatiga qarab manzilli yondashuv yo‘lga qo‘yiladi. “Yoshlar startap markazi”ni tashkil qilish. Markaz iqtidorli va innovatsion fikrlaydigan yoshlarga o‘z g‘oyalarini loyihaga aylantirish, grantlar yutib olish, biznes yuritish sirlarini o‘rganish imkonini beradi. Mahalla brendini yoshlar orqali shakllantirish. “Jayhun faxri” loyihasi orqali mahallaning eng faol, iqtidorli va namunali yoshlari targ‘ib qilinadi. Profilaktika ishlarini kuchaytirish. Jinoyatchilik, huquqbuzarlikka qarshi kurashishda mahalla doirasida ochiq muloqotlar, sport tadbirlari orqali targ‘ibot olib boriladi. “Bir yosh – bir hunar” tamoyilini amalda joriy qilish. Bu rejaga ko‘ra, har bir yosh kamida bitta kasb-hunar egallashi kerak. Bu esa ularning iqtisodiy mustaqilligini ta’minlab, bo‘sh vaqtini mazmunli tashkil etishga xizmat qiladi. Bu vazifalarning barchasi oddiy reja yoki orzu emas, balki aniq choralar va bosqichma-bosqich amalga oshiriladigan loyihalardir. Renat Ayapbergenov faoliyati bir haqiqatni isbotlab berdi: agar har bir yoshga e’tibor qaratilsa, uning imkoniyatlari yuzaga chiqarilsa, u yurt ravnaqiga xizmat qiluvchi kuchga aylanadi. Renatning yoshlarga nisbatan yondashuvi – shunchaki vazifa emas, bu uning hayotiy pozitsiyasi, insoniy burchi. Uning shiori: “Bir imkoniyat – bir g‘alaba!” bo‘lib, bugungi kunda Jayhun yoshlari uchun bu nafaqat motivatsiya, balki harakatga undovchi kuchdir.      

4.6.2025 873

NEOLOGIZMLAR TAHDIDI yoxud til rivoji va milliy o‘zlik muvozanati qanday saqlanadi?

Axborot-kommunikatsiya texnologiyalari jadal rivojlanishi, internetdan foydalanuvchilar soni ortishi va ijtimoiy tarmoqlarning ommalashuvi bilan til muhitida sezilarli o‘zgarishlar kuzatilib, o‘zbek tili va madaniyatiga ham ta’sir o‘tkazmoqda. Ayniqsa, ingliz, rus va boshqa tillardan kirib kelayotgan neologik so‘zlar ommaviy muloqot vositalari orqali o‘zbek tili sohalarida faol qo‘llanmoqda. Ma’lum bir davrda paydo bo‘lib, yangi voqeliklarni ifodalash uchun xizmat qiluvchi so‘z va iboralar tilshunoslik adabiyotlarida neologizm deb ta’riflanadi. Ular semantik, strukturaviy va funksional jihatdan turlicha tasniflanadi. Xorijiy til manbalari asosida kirib kelayotgan so‘zlar asosan kalka, o‘zlashtirish va aralashma so‘zlar ko‘rinishida namoyon bo‘ladi. Bugungi kunda o‘zbek tilida “kontent”, “target”, “reyting”, “bloger”, “dizayn”, “strim”, “layk”, “onlayn”, “podkast” kabi so‘zlar keng qo‘llanilyapti. Bular axborot texnologiyalari, marketing, san’at va media sohalaridagi yangi atamalardir. Neologizmlar tilning tabiiy rivojlanish jarayonida, mavjud ehtiyoj tufayli yuzaga keladi. Neologizmlarning aksariyati asli ingliz tilidan kirib kelgan bo‘lib, til qoidalariga moslashmasdan ishlatilayotgani ma’lum bir lingvistik muammolarni keltirib chiqarmoqda. Yangi ehtiyojlarning paydo bo‘lishi bir nechta omillar asosida kelib chiqadi: Texnologik taraqqiyot. Texnologiya rivojlanishi tufayli yangi qurilmalar, xizmat va platformalar paydo bo‘ldi: smartfon, gadjet, veb sayt, apgreyd, QR kod. Bu so‘zlar uchun tilda avval mavjud bo‘lgan ifoda yetarli emas edi, shu bois yangi so‘zlar shakllandi. Ijtimoiy o‘zgarishlar. Jamiyatdagi yangi munosabatlar, faoliyat turlari va muomala shakllari ham yangi so‘zlarga ehtiyoj tug‘diradi: bloger, influenser, targeting, podkast, frilanser. Bular yangi kasblar yoki muloqot vositalari sifatida qabul qilindi. Global madaniyat ta’siri. Jahon miqyosidagi trendlar, madaniy o‘zgarishlar ham yangi so‘zlarning kirib kelishiga sabab bo‘ladi: reyting”, layfstayl, top-10, bestseller. Bu so‘zlar ko‘pincha ommaviy axborot vositalari va ijtimoiy tarmoqlar orqali tarqaladi. Agar jamiyatda biror narsani ifoda etishga ehtiyoj bo‘lsa, yangi so‘z yaratiladi yoki boshqa tildan so‘z olinadi. Masalan, “onlayn dars” – pandemiya paytidagi yangi ta’lim shaklini ifoda etish uchun paydo bo‘lgan atama. “Zum qilish” – Zoom platformasi orqali muloqot qilishni anglatadigan so‘z. Neologizmlar to‘g‘ri ma’noda va vaziyatda qo‘llanilsa, o‘zbek tili me’yorlari bilan uyg‘unlashsa, muqobil so‘zlar yaratishga asos bo‘lsa, tilni boyitadi. Ammo har qanday so‘z tarjima qilinmasdan, to‘g‘ridan-to‘g‘ri olinsa, bu milliy tilga ta’sir ko‘rsatishi mumkin. Shuning uchun tilshunoslar va atamashunoslar yangi so‘zlar kiritilishini nazorat va tahlil qilib borishlari kerak. “Yangi so‘zlar – yangi ehtiyojlar samarasi” degan fikr til rivojining tabiiy mexanizmini anglatadi. Bunday so‘zlar jamiyat taraqqiyotining ko‘zgusi hisoblanadi. Lekin ularni qabul qilish, moslashtirish va milliy til bilan uyg‘unlashtirishda ilmiy yondashuv, madaniy hurmat va ijtimoiy mas’uliyat zarur. Tilshunoslar orasida xorijiy til so‘zlarining ko‘payishiga turlicha munosabatlar bor. Bir tomondan, bu tilning rivojlanayotgani, yangi voqeliklarga moslashayotgani sifatida baholanadi.  Neologizmlar – tilning boyligi tushunchasida quyidagilarni aytib o‘tish joiz deb bildik. Yangi tushunchalarni ifoda etish vositasi. Jamiyat doimo o‘zgaradi. Ilmiy kashfiyotlar, texnologiyalar, yangi kasblar, yangi hayot tarzi paydo bo‘lganda ularni ifoda qilish uchun yangi so‘zlar kerak bo‘ladi. Mavjud so‘zlar ba’zan buni ifodalay olmaydi. Masalan: frilanser, onlayn, gadjet, QR kod – bunday tushunchalar 20 yil avval yo‘q edi. Tilning moslashuvchanligini ko‘rsatadi. Tilda neologizmlarning paydo bo‘lishi uning faolligi, yangilikka ochiqligi va rivojlanayotganini anglatadi. Bu har qanday sog‘lom tilda kuzatiladigan jarayon hisoblanadi. Jahon hamjamiyati bilan axborot almashinuvini osonlashtiradi. Globallashuv sharoitida barcha jahon tillari o‘zaro ta’sirga kirmoqda. Neologizmlar orqali xalqaro atamalarni tushunish, anglash va qo‘llash osonroq bo‘ladi. Masalan, “target” yoki “kontent” so‘zlari jahonning ko‘pgina tillarida aynan shunday shaklda qabul qilingan. Ikkinchi tomondan esa bu holat o‘zbek tilining asliyligini yo‘qotishi, ifoda imkoniyatlari kambag‘allashishi xavfini keltirib chiqarishi mumkin. Milliy til tozaligini yo‘qotish xavfi. Xorijiy so‘zlar ortiqcha ishlatilaversa, o‘zbek tilidagi mavjud muqobil so‘zlar unutilishi, tilning o‘zligi yo‘qolishi mumkin. Ona tilida fikrlash qobiliyati susayishi. Yoshlar va internet faollari orasida faqat modaga aylangan, lekin o‘z ma’nosi aniq anglanmagan neologizmlardan ortiqcha foydalanish holati mavjud. Bu ularning tilda chuqur fikr yuritish imkonini kamaytiradi. Til qoidalariga zid shaklda kirib kelishi. Ko‘pgina neologizmlar o‘zbek tili morfologiyasi va fonetikasiga moslashtirilmasdan qo‘llaniladi (masalan, apgreyd qildim, target qo‘ydik, follov qildim). Bu til me’yorlarini buzadi. Neologizmlar tilning tabiiy rivojida muhim rol o‘ynaydi, lekin ularni bemaqsad va haddan tashqari ishlatish milliy tilga zarar yetkazadi. Shu sababli yangi so‘zlarni qabul qilishda til me’yorlarini hisobga olish, o‘zbek tilidagi muqobil variantini yaratish va ommalashtirish, aholi, ayniqsa, yoshlar orasida til madaniyatini oshirish juda muhim. Har bir mustaqil davlat o‘z tilini milliy meros, madaniy boylik va davlat suverenitetining bir qismi sifatida ko‘radi. Shu bois davlatlar tilni himoya qilish, rivojlantirish va uning mavqeyini mustahkamlashga alohida e’tibor qaratadi. Yurtimizda davlat tilini muhofaza qilish va uni rivojlantirishga doir bir qator qonun va dasturlar mavjud. O‘zbekiston Konstitusiyasi va “Davlat tili haqida”gi qonunga ko‘ra, o‘zbek tili davlat tili hisoblanadi. Davlat organlari, ta’lim muassasalari, OAV va boshqa joylarda o‘zbek tilini to‘liq qo‘llash va uning nufuzini oshirish maqsad qilingan. Davlat tomonidan milliy ensiklopediyalar, lug‘atlar va atamalar komissiyalari faoliyatini tekshirish, neologizmlarga o‘zbekcha muqobillar yaratish bo‘yicha ilmiy ishlanmalar ishlab chiqish, davlat muassasalarida rasmiy yozishmalarni o‘zbek tilida yuritish talablari, mahalliy va markaziy OAVda til madaniyati bo‘yicha targ‘ibot ishlarini amalga oshirish hamda ushbu tadbirlarning amaliy natijadorligini oshirish, aholida ona tiliga hurmat va mas’uliyat hissini shakllantirish, o‘zbek tilining zamonaviy talablarga mos ravishda boyishi va rivojlanishini ta’minlashga qaratilgan tizimli siyosatni yuritish lozim.  Til siyosati so‘zlarni shunchaki taqiqlash emas, balki ularni o‘rganish, saralash va milliy til bilan uyg‘unlashtirish, o‘zbekcha muqobillarini yaratishni nazarda tutadi. Davlat tilini asrash, himoya qilish uchun quyidagilarga e’tibor qaratish maqsadga muvofiq deb o‘ylaymiz: Ota-onalar va o‘qituvchilar. Bolalarga ongli ravishda sof o‘zbek tilida gapirishni o‘rgatish; neologizmlarni tushuntirish, lekin o‘zbekcha muqobillarini ham o‘rgatish; kitobxonlik va adabiy nutqni targ‘ib qilish. Ommaviy axborot vositalari. Televideniye, radio va matbuotda toza va ravon tilda gapirishga e’tibor berish; zarur bo‘lganda xorijiy so‘zlarga tushunarli izoh berish; omma tilini shakllantirishda mas’uliyatli bo‘lish. Ijtimoiy tarmoq va yoshlar. Internetdagi yozishmalarda ham madaniyatli va adabiy tildan foydalanish; moda yoki omma orqasidan ko‘r-ko‘rona yurish emas, ongli til tanlovini amalga oshirish; o‘zini ifodalashda o‘zbek tilining boy so‘z xazinasidan foydalanishga intilish. Til siyosati va jamiyat mas’uliyati bir-biridan ajralmas hodisa hisoblanadi. Davlat huquqiy asos yaratib bersa, jamiyat – fuqarolar, o‘qituvchilar, blogerlar, jurnalistlar uni hayotga tatbiq etadi.

31.5.2025 1106

SIZ HAQINGIZDAGI YOLG‘ONLAR yoki Barnum effekti

Yoshlar orasida psixologiyaga qiziquvchilar soni ortmoqda.  Buni ijtimoiy tarmoqlardagi har 10 ta kontentdan kamida bittasi inson xarakteriga bog‘liqligidan bilsa bo‘ladi. “Siz haqingizdagi 5 ta fakt”, “Quyidagi do‘st turlaridan qaysi biriga kirasiz?”, “Falon filmdagi qaysi qahramon sizga mos tushadi?” kabi sizni so‘rovnoma oxirigacha borib, natijani bilishga undaydigan, so‘nggi javobni ko‘rganda esa yoqangizni ushlab, “xuddi mening o‘zim-ku” deyishgacha olib boradigan testlar bora-bora ishonchga kiryapti. Nahotki, 8 milliard odamning hammasiga mos keladigan savolnoma bo‘lsa yoki odamlar shunchalik aqlli bo‘lib ketganmi? Bunday testlar tarixi XIX asrga borib taqaladi. “Yer yuzidagi eng buyuk shou” nomli sirk truppasi Amerika bo‘ylab gastrol uyushtiradi. Uning tomoshalari kamyob hayvonlari-yu g‘aroyib odamlari va xavfli tryuklari bilan nom qozongan edi. Lekin tomoshabinlarning e’tiborini tortgani boshqa bir chiqish edi. Tomoshaning o‘rtasida sochiga oq tushgan, salobatli qariya chiqib, qo‘li bilan ko‘rsatgan odamlarining hayotini aytib bera olardi. Shou tamom bo‘lgandan keyin o‘sha odamlardan aytilgan fikrlar qanchalik to‘gri ekanligi so‘ralsa, “Aytganlarining barchasi chin” degan javob olinardi. Yer yuzidagi hamma odam haqida barcha narsani biladigan inson esa Finnies Barnum edi. Uning qilgan ishlari sizga sirli va aql bovar qilmas bo‘lib tuyulsa-da, oddiygina usul yordamida odamlarni chuv tushira olgan. Bir-biridan qiziqarli chiqishlar bilan chalg‘igan tomoshabinlarga shaxsiy bo‘lib tuyulgan, lekin ommaga mos keladigan gaplardan foydalanib ta’rif bergan. Masalan, “siz ichki dunyoyingizni ko‘pchilikdan yashirsangiz ham, ba’zi odamlarning oldida shaxsiyatingizni to‘liqligicha ocha olasiz” singari. Barnum inson psixologiyasini yaxshi tushungan, odamlarning umumiylikka to‘g‘ri keladigan tomonlarini ishonarli ko‘rinishda yetkazib bergan. Shu sababli ham 1956-yilda psixolog Paul Mehl o‘zining “Yaxshi retseptlar kitobi qidirilmoqda” degan kitobida yuqoridagi usulni “Barnum effekti” deya nomlagan. 1948-yilda esa Bertram R.Forer bu usulni tajribada qayta isbotladi. Forer o‘zining psixologiya yo‘nalishida o‘qiydigan talabalariga “Diagnostik qiziqishlar blanki” nomli test tarqatib, uni o‘zlariga to‘g‘ri qilib yechishni aytadi. Bir haftadan so‘ng test javoblarini tarqatib, ularni hech kimga ko‘rsatmasliklarini va yakuniy natija ularga qanchalik mos tushganini baholashlari haqida ko‘rsatma berdi. Lekin Forerning bergan hisobotlarining bari bir xil bo‘lib, ularni ertalabki “munajjimlar bashorati”dan yig‘ib kelgan edi: “Siz o‘zingizni tanqid qilishga moyilsiz”, “Tashqaridan tartibli va o‘zini nazorat qila oladigan bo‘lib ko‘rinsangiz ham, aslida ta’sirchansiz”, “Sizda hali foydalanilmagan katta salohiyat bor”, “Ba’zi paytlarda kirishimli, katta jamoalarda bo‘lishni xohlasangiz, boshqa vaziyatlarda esa kamgap va tortinchoqsiz”.  39 nafar talaba 0 dan 5 gacha bo‘lgan shkalada o‘rta hisobda testning aniqligini 4,3 deb baholagan. Tajribadan kelib chiqib, Forer buni ishonuvchanlik bilan bog‘ladi. Odamlar shunchalik oddiy tuzoqqa ham nega laqqa tushadi? Sababi: Odamlarga o‘z fikrlari va e’tiqodiga mos keladigan axborot kerak. Unday ta’riflarni qabul qilishi va ishonishi nistaban ancha tez va oson kechadi. To‘g‘ri kelmaganlarini esa shunchaki e’tiborga olmaydi. Savollardagi “Ba’zida...”, “...ga moyilsiz” kabi so‘zlar bilan chalg‘itib, fikrni o‘ziga nisbatan to‘g‘ri deb qabul qilishga undaydi. Misol tariqasida keltirilgan “Ba’zida siz o‘zingizga haddan tashqari ko‘p ishonasiz, lekin doim ham unday bo‘lmaydi” degan bayonotni 95 foiz odam o‘ziga tegishli deb qabul qiladi. Turli shaxsiyat testlarining savollari va variantlari mavhum va noaniq yozilgan bo‘ladi. Bu esa gapning ma’nosini o‘ziga mos qilib chiqarib olishingizga majburlaydi. Ya’ni odamlar test savollari va shaxsiy hayoti orasidagi tasodiflardan foydalanib, barchaga tegishli ma’lumotlarni o‘zlariga shaxsiylashtiradi, keyinchalik esa uni tasdiqlaydi. Insonlar tanqidni yomon ko‘radi. Shu sababli ham pozitiv ruhdagi, ijobiy gaplarga salbiylariga qaraganda ko‘proq ishonadi. Testni omma keng qabul qilinishi uni qanday qilib yetkazishga ham bog‘liq. So‘zlovchining tinglovchilarga qarata ishonch va kuchli intonatsiya bilan gapirishi, aslida yo‘nalishi boshqa lekin mashhur shaxsning tavsiyasi, so‘rovnomada qatnashgan odamlar soni va ular tarafidan qoldirilgan izohlarning ham ta’siri katta bo‘ladi. Barnum effektining ta’sir doirasi katta – siz uni faqatgina savolnomalarda uchratmaysiz, munajjimlar bashorati shu usul ustiga qurilgan. Buni motivatsion nutqlar va o‘z-o‘zini rivojlantirish kitoblarida ham uchratish mumkin. “Siz uchun maxsus”, “Avval ko‘rganlaringiz asosida” deya sizga taklif etiladigan mahsulotlar ham marketingda ushbu effektdan foydalanishdir. Bu effektning qurboniga aylanmaslik uchun tanqidiy fikrlashni rivojlantirish zarur. Umumiy va keng qamrovli ta’riflarni anglash va ularga shubha bilan qarash orqali odamlar ma’lumotlarni tahlil qila boshlaydi. Biron-bir testni ishlashdan avval faqat bir manbaga ishonib qolmasdan, turli ishonchli saytlardan qayta tekshirib ko‘rish, mutaxassis tavsiyasi bilan ish ko‘rish maqsadga muvofiq. Inson o‘zini bilishga intilishi e’tirofga loyiq. Lekin uning Barnum effektiga to‘la shaxsiyat testlari bilan noto‘g‘ri shakllanishi keyinchalik salbiy oqibatlar olib kelishi mumkin. Odam hali hayot ekan, rivojlanishdan, o‘zgarishdan to‘xtamaydi. Shu sabab uning to‘liq xarakterini, turmush tarzini ochib beradigan yagona savolnomaning mavjudligi haqiqatdan yiroq. O‘zlikni anglashga eng to‘g‘ri yondashuv malakali psixologlar bilan ishlash, hayot tajribalarini tahlil qilish va o‘z-o‘zini maqsadli kuzatishdir.

31.5.2025 983

DIREKTOR KIM OʻZI?

4-sinfman. Maktabimiz yo‘lagida yugurish mumkin emasdi. Ammo bir kuni katta tanaffusda hovliga chiqish uchun yo‘lakdan o‘tayotganimda orqamdan bir sinfdoshim sochimdan tortdi.  Jahlim chiqib, uni quvlay ketdim. U qochdi, men esa ortidan yugurdim. Shu payt yonimizdan chiqqan sharpani sezmay, hovliga chiqib ketdik. Ortimizdan “Huv, senlar, qayt ortingga!” degan ovoz keldi. Shart to‘xtadik. Eshik yonida qoshlari chimirilgan direktorimiz turardi. Damimiz ichimizga tushdi. Negadir maktabda hamma undan qoʻrqardi. Hatto ustozlar ham. Ustozimizning “Direktor kelyapti, jim boʻlinglar, toʻgʻri oʻtiringlar” degan gaplari sabab boʻlgandir bu qo‘quvga, balki. Baland ovozdan hovlidagi o‘quvchilar sergak tortdi, hammaning koʻzi bizda. Yoniga bordik. Direktor birinchi menga yuzlandi: – Nega yo‘lakda yugurasan? Nechinchi sinfda o‘qiysan? – To‘rtinchida, – dedim past ovozda. – Kap-katta qiz, balo bormi, o‘g‘il bola bilan quvalashib? Shunday o‘rnak bo‘lmoqchimisan oʻzingdan kichiklarga? – Haligi... uning o‘zi sochimdan tortdi, keyin... – gapim og‘zimda qoldi. Qo‘lini paxsa qilib, baqira ketdi direktor: – Jim bo‘l, menga tik qaragani uyalmaysanmi? Uyda otangga ham shunaqa gap qaytarasanmi? Keyin burnimdagi yaraga ishora qilib, beyarashiq ohangda, masxaromuz qo‘shib qo‘ydi: – Ko‘chada urishib yuradigan qizga o‘xshaysan oʻzi. Ammo bu yara birov turtgani yo biror joyga urganim uchun chiqmagandi... Atrofdagi o‘quvchilar va o‘qituvchilarning nigohlari ostida xo‘rlikdan ko‘zlarimga yosh to‘ldi, lekin yig‘lashga qo‘rqdim. Jim qoldim. Yillar o‘tdi. Oq eshikka “Direktor xonasi” deb yozib qoʻyilgan joydan doim oyoq uchida oʻtardim. Men-ku mayli, boshimda bir kaltak singan, boshqa oʻquvchilar ham shunday edi. Bu eshik doim berk, hech kim kirib-chiqmas, sovuq bir xonaga oʻxshab tuyulardi. 9-sinfman. So‘nggi qo‘ng‘iroq tadbirida direktorimiz uchun sovg‘a tayyorladik. O‘shanda o‘ylab qoldim: nega sovg‘a bermoqchimiz o‘zi? Yigʻilishlarda formang qani deb ikki soat bizni tik oyoqda qoldirgani uchunmi?.. Tushunarsiz. Litseyga o‘qishga kirdim. Sog‘lig‘im sabab bir hafta darslarga borolmadim. Guruh rahbarimizdan direktor nomiga ariza yozish kerakligini eshitib, “Qo‘rqinchli odam emasmi o‘zi?” deb so‘rabman. U esa hayrat aralash kulib, “Nima, ajina deb o‘ylayapsizmi? Bemalol kiravering”, dedi. Rostdan ham nega qoʻrqinchli boʻlishi kerak oʻzi!? Taajjub... Universitetda 1-kursman. Bir kuni adashib uchinchi qavatga chiqib qoldim. Yo‘lakdagi turli bezaklarga mahliyo bo‘lib turganimda kimdir: – Bu yerda nima qilyapsiz? Bu rektor qavati, pastga tushing, – dedi. Men darhol uzr so‘rab, “podshoh” qavatini tark etdim. Yoʻlaklar shunchalik chiroyli boʻlsa, rektor xonasi qanaqa ekan? Qiziq. Yaqinda Instagramda bir blogerning Amerikadagi hayotidan lavhalar koʻrayotgan edim. Farzandi 4-sinfda oʻqirkan. Maktabda qandaydir bayram munosabati bilan sahna koʻrinishi qoʻyilyapti. Bolakaylar xazina qoʻriqlovchi askarlar rolida. Bir payt sahnaga bir keksa, sochlari oqargan, “bir koʻzi yoʻq” qaroqchilar boshligʻi chiqib keldi. Askarlar bilan shiddatli jang olib bordi, askar bolalar bir qaroqchining ustidan oshib tushar, bir uni yerga yotqizib olishardi. Sahna koʻrinishi tugagach, boshlovchi endi sahnaga maktabimizning direktorini taklif etamiz deganda ayni oʻsha qaroqchilar boshligʻi chiqib kelganda hayratdan qotib qoldim. Rostan ham ancha keksa odam, kamiga direktor(!). Qoyil. Men ulg‘aydim-u, savollarim ochiq qolgandek. Faqat endi maktab yo‘laklaridagi sharpalar o‘rnini boshqa soyalar egalladi. Hali ham ba’zida kimningdir dag‘dag‘ali ovozidan cho‘chib, “kechirasiz”, “uzr” deyishimga to‘g‘ri keladi, aybdor bo‘lmasam ham. Direktor kim o‘zi?.. Balki bu savolga har inson o‘z hayotiga qarab javob berar. Men esa hali ham javob izlayapman...